Агрыджэнта

Агрыджэнта
Герб	Сцяг
Краіна	Італія
Вобласць	Сіцылія
Правінцыя	Агрыджэнта
Каардынаты	37°19′ пн. ш. 13°35′ у. д.HGЯO
Заснаваны	580 да н.э.
Плошча	244 км²
Вышыня цэнтра	230 м
Афіцыйная мова	італьянская
Насельніцтва	65 466 чалавек (2010)
Шчыльнасць	217 чал./км²
Этнахаронім	agrigentini
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Тэлефонны код	0922
Паштовы індэкс	92100
Аўтамабільны код	AG
ISTAT	084001
Афіцыйны сайт	comune.agrigento.it (італ.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Агрыджэ́нта (італ.: Agrigento, сіц.: Girgenti, Giurgenti, Agrigentu) — горад у італьянскім рэгіёне Сіцылія, адміністрацыйны цэнтр аднайменнай правінцыі. Старажытныя назвы горада: Акрагас або Агрыгентум (грэч. Ακράγας, лац.: Agrigentum). Насельніцтва — 65 466 чал. (2010)^[2].

Гісторыя

Акрагас быў заснаваны як калонія родасцамі з Гелы ў 581 або 582 да н.э. Праз 14 гадоў пасля яго заснавання Акрагасам авалодаў Фаларыс, які 16 гадоў кіраваў ім як жорсткі тыран. Дзякуючы натуральным багаццям мясцовасці і гандлю, які асабліва развіўся ў кіраванне добрага Ферона (488—472), праслаўленага Піндарам, Акрагас зрабіўся адным з найбольш значных гарадоў старажытнага свету, і яго насельніцтва даходзіла да дваццаці, а па некаторых крыніцах — да васьмідзесяці тысяч чалавек.

Пазней Акрагас карыстаўся свабодным дзяржаўным ладам, галоўным чынам дзякуючы філосафу Эмпедоклу, які нарадзіўся тут. У 406 годзе да н.э. яго аблажылі карфагеняне пад камандаваннем Ганібала (не блытаць з Ганібалам Баркам, які ваяваў з Рымам). Гарнізонам камандаваў спартанец Дэксіп. У самым пачатку аблогі ад эпідэміі ў карфагенскім лагеры памёр Ганібал, якога замяніў яго стрыечны брат Гімількон. 35-тысячная сіракузская армія пад камандаваннем Дафнея, якая прыйшла на выручку, уступіла з карфагенянамі ў бітву пад сценамі горада і здолела захапіць адзін з лагераў. Аднак неўзабаве пачаліся разлады ў гарнізоне, замежныя найміты пакінулі яго, за імі, пасля васьмімесячнай аблогі, сышлі і гараджане.

Карфагеняне адразу пасля гэтага захапілі і разбурылі Акрагас, які, хоць і быў адноўлены Тымалеанам (340), але ранейшага свайго бляску вярнуць ужо не мог. Каля 309 г. да н.э. тыранію спрабаваў усталяваць Акротат, сын спартанскага цара Клеамена II. Каля 305 г. да н.э. ненадоўга ўвайшоў у склад Сіцылійскай дзяржавы Агафокла. А пасля смерці Агафокла, каля 289 г. да н.э. вядомы тыран Фінтый. Акрагас заставаўся, зрэшты, значным горадам і пад валадарствам Рыма, да якога быў далучаны (262) на правах саюзніка, пры чым захаваў сваю канстытуцыю і ўнутраныя ўстановы. Жыхары яго славіліся сваёй гасціннасцю і досціпнасцю. У 262 годзе да н.э. падчас Пунічнай вайны горад быў галоўнай базай новай арміі наймітаў Карфагена.

Славутасці

Шырокая археалагічная зона Агрыджэнта яшчэ не падвяргалася сістэматычным раскопкам і знаходзіцца пад аховай як помнік Сусветнай спадчыны. Іншыя старажытнагрэчаскія храмы не маюць сабе роўных па захаванасці, ва ўсякім разе па-за межамі самой Грэцыі. Цалкам разбураны каласальны храм Зеўса Алімпійскага, распачаты тыранам Геронам у адзначэнне сваёй перамогі над фінікійцамі ў бітве пры Гімеры (480 г. да н.э.), але так ніколі і не дабудаваны. Буйнейшых дарычных храмаў (111 м у даўжыню, 56 м у шырыню) на сённяшні момант невядома. У пазнейшай забудове дамінуе барока.