Cend
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Cend, (Arapça: ثءند veya Hojent) günümüzde Kazakistan'da Kızılorda Eyaleti bağlı Kazalinsk (Kazakça: Қазалы; Rusca: Казалинск) şehrinin yakınlarında eskiden Oğuz ülkesi içinde Seyhun nehrinin sol yakasında İslâm sınırında bir uç (Eski Türkçe'de: kenar, sınır) şehirdir ve o çağda Aral Gölü'ne sık sık Cend Gölü de denirdi. Türkistan'da Yangikent'ten kuş uçumu 140 kilometre uzaktıkta idi. Oğuz Yabgusunun oturduğu kent, 13. yüzyılda başlayan Moğol istilası sırasında moğollar diğer Oğuz şehirleri gibi kenti yağmalamış birçok katliam yapmıştır.
Muhtemelen, Cend ve Sapran seyahatinde Alp Arslan'ı hediyelerle karşılayan (1066) Cend Hanı Oğuzlardan ve mustakil bir hükumdardı.[1]
Kaşgarlı Mahmud, Siri Derya bölgesini ise Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divânu Lügati't-Türk'te bulunan haritada ayrıca "Bilād al-Guzziyya" adı ile kaydetmiş ve buraya altı şehir işareti koymuştur. Bunlardan yalnız "Cend" şehrinin adı yazılmış, harita'da Ceyhun ile Seyhun nehirlerinin arasında ve Seyhun nehrinin sol yakasında işaretlemiştir.
Selçuk subaşının paytaht (başkent) edindiğini bildiğimiz şehirdir.[2] Enaz 10. yüzyıldan beri Oğuz Yabgusunun kışlağı olan Arapça Al-Qarjat al-haditha[3] (Farsça: Dih-i Nau, Türkçe adı Yengi-kend)'dir.[4] Ayrıca, Orta Çağ'ın sonunda Buhara'da "Turk-i Djandi" adı altında bir ordugah (kışla)'dan bahsedilmiştir.[5] Kaynaklara göre, Orta Çağ boyunca al-Kariya al-Djadid adında bir yerleşim yeri varmış, bu demek oluyor ki yeni yerleşim yeri, Djand'dan Türkmen göçmenleri tarafından kurulmuştur.[6]
Oğuz şehirleri hakkında araştırmada bulunan Rus Kazıbilimci Sergey Pavlovitch Tolstov[7] el-İdrîsî'nin batıda Aral denizi, doğuda Taşkent ve kuzey-batıda "Murgar Dağları" (Murgajar-tav, Mughalzhar veya Mugalzhar) arasındaki Oğuz bölgesi hakkında şu bilgileri verir:
"Oğuz şehirleri çoktur. (Bu şehirler) şimalde ve doğuda karşı karşıya sıralanır. (Oğuzların) erişilmez dağları ve (bu dağlarda) müstahkem kurganları vardır ve beyleri buralarda saklanır, eşyaları ile yiyeceklerini muhafaza ederler (Bu beyler) bu ilin koruyucusudur."
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Barthold, W., El Ghuzz maddesi ve Husaynī, S.,Ahbār ad-Davlat as-Salcūkiyya, Necati Lügal yayımı, Ankara 1943, sayfa 28.
- ^ Hudud ul-'alam min al-mashriq ila al-maghrib, sayfa 122, 371.; Omeljan Pritsak, Der Untergang des Reiches des oguzischen Yabgu, Fuat Köprülü Armaganı, İstanbul 1953, sayfa 405.
- ^ "Geschichte Mittelasiens, Karl Jettmar". 13 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2009.
- ^ Hudud ul-'alam min al-mashriq ila al-maghrib, sayfa 22, 122, 306, 308, 312, 353, 371.
- ^ O. M. Suhareva, quarter a community pozdnefeodalno-go city Bukhara. M, Science, 1976, p. 91-92
- ^ İsmail ibn Ahmad as-Samani, vol. 3, p. 319
- ^ S.P. Tolstov, "Goroda Guzov", Sovietskaya Etnografiya Moskova 1947, sayfa 56.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- C.F. Bosworth, The Ghaznavids, Edinburgh, 1963
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- S.P. Tolstov'un Harezm keşif seferi 11 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
