Halvetîlik

Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için İslam veya Türkiye konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. Ayrıntılar için lütfen tartışma sayfasını inceleyin veya yeni bir tartışma başlatın. Konu hakkında uzman birini bulmaya yardımcı olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. (Mayıs 2020)

Halvetilik, cehri zikir adı verilen ve ilahi isimlerin yüksek sesle tekrar edilmesi anlamına gelen zikir yöntemini kullanan bir tarîkattır. Tarikat 14. yüzyılda yaşamış olan Ömer el-Halvetî'ye nisbet edilir. Pîr Ömer Halvetî'nin bir ağaç kovuğunda uzun süre halvet çıkarması ve ardından gelen müridlerin de tenhada kalmayı tercih etmeleri üzerine tarikat bu isimle anılmaya başlamıştır.

Halvet'îyye yolu Pîr Ömer Halvetî ile birlikte yaygınlık kazanmaya başlamışsa da sonrasında pek çok kollar zuhur etmiş ve bu nedenle de "tarikatların anası" olarak anılmıştır. Halvet gönlünden Allah'tan gayrısını uzaklaştırmak ya da Allah'tan gayrısından uzaklaşarak ona yaklaşmak üzere yalnız kalmak anlamlarına kullanılır.

Özellikle Osmanlı döneminde Anadolu, Balkanlar, Ortadoğu ve Afrika'da geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Kıbrıs'ta Gazimagosa'ya Kutub Osman Efendi gitmiştir. Kurucusu Türk olan Halveti tarikatı, Azerbaycan'ın Şah İsmail tarafından Şiileştirilmeden önce Şirvanşahlar devletinde yaygındı. Merkezi bugünkü Bakü şehrinde bulunan Şirvanşahlar devletinin son hükümdarları Halveti şeyhlerine büyük saygı göstermişler, zaviyelerini saray binasının yanıbaşına açmalarına müsaade etmişlerdir. "Pîr-i Sâni" olarak anılan Seyyid Yahya Şirvanî tarîkatın 15-16 yüzyıllarda Osmanlı coğrafyasında yayılmasını sağlayan en önemli sîmâlarından biridir. Günümüzde de Halveti mensupları tarafından okunan Vird-i Settar ismiyle anılan eser Yahya Şirvani'ye aittir. Yahya Şirvani tarafından yetiştirilen dervişlerin Anadolu'ya halife olarak gönderilmeleri tarikatın Anadolu'da yayılmasında etkili olmuştur.

Halvetilik'nin en yaygın kolu Şâbânîlik koludur. Kastamonu Taşköprü doğumlu Pîr Şeyh Şâban-ı Veli'nin piri olduğu Halvetî-Şâbânî yolu mevcuttur.

İki ana kola ayrılan tarîkatın bazı önemli şubeleri aşağıda belirtilmiştir.

Makale serilerinden
Sünnilik
İslam'da iman ve akide Tevhit Peygamberlik Dört kitap Melekler Kader Ahiret Kıyamet
İslam'ın beş şartı Kelime-i şehadet Namaz Zekât Oruç Hac
Dört Halife Ebû Bekir Ömer Osman Ali
İslam mezhepleri Hanefilik Mâlikîlik Şâfiîlik Hanbelilik Zahirilik Eski fıkıh mezhepleri Evzâ'i Leysî Sevrî Cerirî
İtikadî mezhepler Âsârî Kelâm Eş'arilik Mâtürîdîlik
Dini-Siyasî hareketler Selefilik Vehhabîlik Ehl-i Hadis Berelvi Diobendi Müslüman Kardeşler
Hadis külliyatı Kutubu'l-Sitte Sahih-i Buhari Sahih-i Müslim Sünen-i Nesâî Sünen-i Ebu Davud Sünen-i Tirmizi Sünen-i İbn Mace
g t d

• Pîr İlyas Amâsî kolu
• Seyyîd Yâhyâ-yı Şirvânî kolu
  • Molla Hâbib Karamanî şubesi
  • Cemâli’îyye şubesi (Çelebi Hâlife Cemâl-i Halvetî’ye atfedilen)
    • Sünbül'îyye
    • Assâl'îyye
    • Bahş'îyye
    • Şâbân'îyye
      • Karabaş'îyye
        • Bekr'îyye
          • Kemal'îyye
          • Hufn'îyye
            • Tecân'îyye
            • Dırdîr'îyye
            • Sâv'îyye
          • Semmân'îyye
            • Feyz'îyye
        • Nasûh'îyye
          • Çerkeş'îyye
            • İbrahim'îyye/Kuşadav'îyye
          • Halîl'îyye
  • Ahmed’îyye şubesi (Yiğitbaşı Ahmed Şemseddîn bin Îsâ Marmarâvî’ye atfedilen)
    • Ramazan’îyye
      • Buhûr'îyye
      • Hayât'iyye
      • Cerrah’îyye
      • Raûf'îyye
      • Cihangiri'yye
    • Sinan'îyye
    • Muslih'îyye
    • Zeherr'îyye
    • Hayât'îyye
    • Uşşâk’îyye
      • Câhid'îyye
      • Selâh'îyye
    • Niyâz’îyye/Mısr’îyye
    • Beyûm'îyye
  • Rûşen’îyye şubesi (Dede Ömer-i Rûşenî’ye atfedilen)
    • Gülşen'îyye
      • Sezâ'îyye
      • Hâlet'îyye
    • Demirtâş'îyye
  • Şems’îyye şubesi (Şemseddîn Ahmed Sivâsî’ye atfedilen)

1. Muhammed
2. Ali
3. Hasan Basrî
4. Habib Acemî
5. Dâvud et-Taî
6. Marûf el-Kerhî
7. Serî es-Sekatî
8. Cüneyd-i Bağdâdî
9. Mimşâd Dîneverî
10. Muhammed el-Bekrî
11. Kadı Vecîhüddîn Ömer el-Bekrî
12. Ebu'n-Necib Sühreverdî
13. Kutbeddîn el-Ebherî
14. Rükneddîn Necaşî
15. Şehâbeddîn Tebrîzî
16. Hâce Cemâleddîn Şirazî
17. Sultân-ul Halvetî^[1] Tac’ed-Dîn İbrahim Zahid el-Geylânî
18. Ahî Muhammed el-Halvetî
19. Pîr Umar (Ömer) el-Halvetî (Halveti Tarîkatı Şeyh Ebû Abdullah Sirac’ed-Dîn Ömer bin Ekmel’ud-Dîn-i Lahicî tarafından Herat'ta kuruldu).
20. Ahî Mîrim el Halvetî
21. Sadreddîn Hayyamî
22. Pîr-i Sânî Seyyid Yahyâ-yı Şirvânî (Yetiştirdiği şeyhler aracılığıyle Halveti Tarîkatını Anadolu'ya yaydı).
23. Muhammed Bahaeddîn-i Erzincanî
24. Çelebi Hâlife Cemâl el-Halvetî
25. Hayreddîn Tokadî
26. Şabân-i Veli Kastamônî
27. Pir-i Sani Mustafa Çerkeşi
28. Mehmet Hilmi Efendi (Hacı Baba)
29. Kutbu'l Cihan İbrahim Hakkı
30. Hasan Muştak Efendi
31. Hacı Cemal Efendi
32. Hacı Nuri Efendi
33. İlyas Efendi El-Kastamonî

• Nakşibendilik
• Bayramilik
• Celvetilik
• Rahmanîlik
• Tekke