Kubbealtı vezirleri

Kubbealtı vezirleri, Osmanlı İmparatorluğu'nda dîvân-ı hümâyûn üyesidirler. Askerî sınıfa mensup beylerbeyi rütbeli paşalar arasından sadrâzam ve pâdişâh tarafından seçilirler. Sadrâzama bağlı olarak çalışırlar. Sadrâzama ve pâdişâha danışmanlık ederler, verilen özel görevleri yerine getirirlerdi. Dîvân müzakerelerinde ve siyasi herhangi bir işin hallinde de tecrübeli devlet adamları olan kubbealtı vezîrlerinin fikirlerinden istifade edilirdi.

İlk dönemlerde tek vezîr vardır. Vezîrlerin sayısının dörde çıktığı Fatih Sultan Mehmet devrinde sadrâzamın da görevleri artınca sadece başvezîr değil, ayrıca pâdişâh vekili olmuştur. 17. yüzyılın başlarından itibaren defterdar, nişancı ve kaptanpaşaların vezîrlikleriyle beraber, vezîrlerin adedi artmıştır. Hattâ bazı beylerbeyliklere tayin edilen kişilere de vezîrlik rütbesi verilmiştir. Sayıları arttıkça başvezîr yani vezîriâzam makamı oluşturulmuştur. Veziriâzamdan sonra gelen diğer vezîrler; ikinci vezîr, üçüncü vezîr, dördüncü vezîr vb. şekilde adlandırılırdı ve sayıları yediye kadar çıkabilirdi. Yeni sadrâzam, bazı istisnalar dışında pâdişâh tarafından bu vezîrler arasından seçilmiştir.

Diğer devletlerdeki rolü

Dört Halife dönemiyle birlikte devlet teşkilâtında vezîrlik görülür. İslâm devletlerinde temel görevi, hükümdara danışmanlık ve yardım etmektir. Önemli devlet görevlileri, bu makama gelmektedirler.

Makamı diğer makamlardan ayıran özellik

Bu makamı diğer hükümdar yardımcılarından ayıran en temel özellik, makamın hem Osmanlı hem de İslam devletlerindeki çıkışının padişaha yardım etmekten öte bürokrasinin başı olması ile ilgilidir. Nitekim ilk Osmanlı vezirleri de ulema içerisinden seçilmişlerdir. Ancak zamanla Osmanlı Devleti'nde sadrazam makamı oluştuktan sonradır ki kubbealtı vezirleri, sadece askeri danışman vasfına düşeceklerdir. Fakat herhangi bir vezir sadrazam olduktan sonra yeni ana vazifeleri tekrar bürokrasinin yani katipler sınıfının yöneticiliği olmaktadır. Bu durum gerek kabilelerde gerekse de birçok feodal Avrupa ülkesindeki hükümdar yardımcısı olan yetkililerden bu makamı farklılaştırmaktadır.^[1]