Exedra

Een neoklassieke exedra in de nieuwe Hermitage in Sint-Petersburg, Rusland door architect Leo von Klenze (gebouwd tussen 1839-1852).
Een opgegraven vloer van een laat-Romeinse villa in La Olmeda, Palencia, Spanje. De exedra is de ruimte waar de vloer nog aanwezig is. Waar de vloer ontbreekt, zijn de pilae, de zuilen van de hypocaustum (kruipruimte voor vloerverwarming) zichtbaar.
Exedra in de Villa Adriana.
Exedra in het Stadion van Domitianus op de Palatijnheuvel, Rome.

Een exedra (Oudgrieks ἡ ἐξέδρα, Latijn: exedra, Italiaans: esedra) is in de oud-Griekse en Romeinse architectuur een halfronde nis of uitbouw, soms in de gevel van een gebouw onder een halve koepel, die kon dienen voor vergaderingen, gesprekken en lezingen. In de oorspronkelijk Griekse vorm was een exedra een zitgelegenheid aan de buitenkant van een gebouw, een ruimte met een gebogen zitbank die grensde aan een zuilengalerij (stoa of peristylium). Een exedra kan ook een gebogen onderbreking zijn van een rechte colonnade (zuilenrij), met of zonder zitbank in de vorm van een halve cirkel. Boven de ronde zitbank kunnen beelden staan, al of niet met een fontein in het hart van de halve cirkel.

De exedra vormde de ronde afsluiting van de Romeinse basilica, waaruit zich de apsis in christelijke kerkgebouwen ontwikkelde. De mihrab werd de islamitische variant.

Exedra's komen veelvuldig voor in klassieke villa's, paleizen, gymnasia en andere openbare gebouwen en werden door latere architecten geïmiteerd. In bredere zin kunnen ze ook deel uitmaken van een kerk, tuinontwerp, folly of stadsplein.

Griekse oudheid

[bewerken | brontekst bewerken]

Romeinse oudheid

[bewerken | brontekst bewerken]

Renaissance en later

[bewerken | brontekst bewerken]

Schilderijen met een exedra

[bewerken | brontekst bewerken]