Pieter Geijl

Pieter Geijl
Algemene informatie
Volledige naam	Pieter Catharinus Arie Geijl
Geboren	15 december 1887
Geboorte­plaats	Dordrecht
Overleden	31 december 1966
Overlijdensplaats	Utrecht
Land	Nederland
Beroep	Historicus
Werk
Invloeden	De Groot-Nederlandse gedachte
Bekende werken	De Geschiedenis van de Nederlandsche stam (boek)
Dbnl-profiel
Portaal    Literatuur

Pieter Catharinus Arie Geijl, (Dordrecht, 15 december 1887 - Utrecht, 31 december 1966) was een Nederlands hoogleraar geschiedenis, eerst aan de Universiteit van Londen, later aan de Universiteit van Utrecht. Voor publicaties in Angelsaksische landen gebruikte Geijl de spellingvariant Geyl, omdat de ij onbekend is in het Engels.

Pieter Geijl was de zoon van een huisarts. Pieter volgde middelbaar onderwijs aan het stedelijk gymnasium te Den Haag (vanaf 1946 Gymnasium Haganum) en begon in 1906 zijn studie Nederlandse letteren en geschiedenis aan de universiteit van Leiden. Na kritiek op zijn literaire vaardigheden van zijn vrienden P.N. van Eyck en A. Verwey richtte Geijl zich uitsluitend op zijn studie geschiedenis.^[1] Hij studeerde in 1911 cum laude af.

Geijl ontving na zijn studie op voorspraak van de hoogleraar vaderlandse geschiedenis P.J. Blok een beurs van de Stichting Robert Fruin Fonds voor Studiereizen. Dit fonds was in 1886 was opgericht met als doel studiereizen voor onbemiddelde studenten mogelijk te maken. Historicus en professor Robert Fruin (1823-1899) stelde zijn nalatenschap beschikbaar voor dit fonds. Geijl vertrok voor zes maanden naar Italië, waar hij in Venetië materiaal verzamelde voor zijn dissertatie over de Doorluchtige Republiek Venetië. De titel van deze studie luidt Christofforo Suriano. Resident van de serenissime republiek van Venetië in Den Haag, 1616-1623. In december 1913 promoveerde hij, opnieuw met lof.^[2]

Geijl werd hierna correspondent in Londen voor het Algemeen Handelsblad. In 1919 kreeg hij een leerstoel Dutch Studies aan het University College London (UCL). Deze leerstoel werd met steun van de Nederlandse ambassade gefinancierd door het bedrijfsleven. Geijl was de eerste hoogleraar die hem bekleedde. In 1920 werd hij bijgestaan door Peter Nicolaas Ubbo Harting, docent Nederlandse taal- en letterkunde. In 1936 werd Geijl hoogleraar nieuwe geschiedenis aan de universiteit van Utrecht, en in 1938 daarnaast buitengewoon hoogleraar aan de toenmalige Nederlandsche Handels-Hoogeschool te Rotterdam. In beide posities volgde hij Gerhard Wilhelm Kernkamp op. In 1941 is Geijl benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. In 1957 werd hem de P.C. Hooft-prijs voor zijn wetenschappelijk en essayistisch werk verleend. Geijl ging in 1958 met emeritaat.

Geijl was voorstander van een Groot-Nederland, dat zou moeten bestaan uit Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika, en pleitte daarom voor samenwerking op het gebied van de taal en cultuur. Zijn sympathie voor de Vlaamse Beweging hangt hiermee samen, en was ook consequent in het licht van zijn werk De Geschiedenis van de Nederlandse stam, waaruit eveneens een grootnederlandse opvatting blijkt.

Geijl was gehuwd en had een zoon en een dochter. Na het overlijden van zijn eerste vrouw is Geijl hertrouwd. Dit huwelijk bleef kinderloos. Over de nalatenschap van Geijl voerden de kinderen een juridische strijd tegen de weduwe, die tot bij de Hoge Raad werd uitgevochten (arrest 'Prof. Geijl', Hoge Raad 10 januari 1969, NJ 1970, 176).

Vanwege zijn kritiek op het bewind van de nazi's tijdens de bezetting in de Tweede Wereldoorlog werd Geijl vastgezet in concentratiekamp Buchenwald, maar hij werd later overgeplaatst naar verschillende kampen in Nederland, waaronder kamp Sint-Michielsgestel. Daar was hij een van de Heeren Zeventien-gijzelaars. Toen hij in 1944 om gezondheidsredenen werd vrijgelaten, zocht hij direct contact met het verzet.

In de jaren veertig schreef Geijl sonnetten die in 1945 werden gepubliceerd onder de titel O Vrijheid.

• De geschiedenis is een discussie zonder einde.^[3]

Diverse werken van Geijl zijn later herzien of aangevuld.

• 1909 - François Villon
• 1913 - Christofforo Suriano, resident van de serenissime Republiek van Venetië in Den Haag, 1616 - 1623 (dissertatie)
• 1920 - Holland and Belgium: Their common history and their relations: Three lectures given at the University College, London, on February 10th, 17th and 24th, 1920
• 1922 - De Agent Wolters over de woelingen van 1747 en 1748, medegedeeld van Dr.P. Geyl (en Richard Wolters) (overdruk uit de Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap)
• 1924 - Willem IV en Engeland tot 1748 (vrede van Aken) (online bij DBNL)
• 1924 - Een Engelsch republikein over Willem II's staatsgreep in 1650 (herdruk van uittreksels van no. 50, 54 and 57 van "A Briefe Relation of some Affaires and Transactions civill and military, both forraigne and domestique" - bezorgd door P. Geyl) (overdruk uit de Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap)
• 1924 - Nota van Sir Francis Nethersole over de partijstrijd in de Republiek en Engelands houding daartegenover, 1625. Medegedeeld door P. Geyl (overdruk uit de Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap)
• 1924 - A beautiful play of Lancelot of Denmark. How he fell in love with a lady who waited upon his mother. Vertaald uit het Middelnederlands door P. Geyl
• 1925-1930 - De Groot-Nederlandsche gedachte. Historische en politieke beschouwingen (Eerste bundel)
• 1925 - Jahangir's India, the Remonstrantie of Francisco Pelsaert (vertaald door W.H. Moreland en P. Geyl)
• 1926 - England in the nineteenth century, Volume I (1815-1860) en Volume II (1860-1901). Pieter Geyl en Etsko Kruisinga
• 1927 - The tale of Beatrice. (vertaald uit het Middelnederlands door P. Geyl; op rijm)
• 1928 - After thirty years (over William Ewart Gladstone). Herbert John Gladstone en Pieter Geyl
• 1929 - Nederland's staatkunde in de Spaansche successie-oorlog
• 1929 - Memorable description of the East-Indian voyage, 1618-25. Boek van Willem Ysbrandtsz. Bontekoe (vertaald door C.B. Budde-Hodgkinson en Pieter Geyl; inleiding en noten door Pieter Geyl)
• 1929 - The Dutch in India (artikel in British India, 1497-1858. Henry H. Dodwell)
• 1930-1962 - De Geschiedenis van de Nederlandsche stam (zes delen, tot 1798) (Deel III (van 1688-1751))
• 1930 - The Dutch barrier 1705 - 1719 door Roderick Geikie en Isabel A. Montgomery (met bijdragen van Pieter Geyl en George Macaulay Trevelyan)
• 1930 - Voor-1830-na: een bundel opstellen en gedichten door Pieter Geyl, René Desiderius de Clercq en Pieter Willem de Koning
• 1932 - The revolt of the Netherlands (1555 - 1609)
• 1933 - Een historische legende. Het Zuid-Nederlandsch tarief van 21 december 1680
• 1933 - Wilhelmus van Nassouwe. Uitgegeven ter gelegenheid van het IVde eeuwfeest der geboorte van Prins Willem van Oranje Geyl; onder leiding van Prof. Dr. P. Geijl (Geijl et al., 1933, met een inleiding van Bernard Loder)
• 1934 - Briefwisseling en aanteekeningen van Willem Bentinck, Heer van Rhoon, tot aan de dood van Willem, 22 oktober 1751 (online bij DBNL)
• 1936 - Vaderlandse gemeenschap in historisch perspectief
• 1936 - Revolutiedagen in Amsterdam (Augustus-september 1748). Prins Willem IV en de Doelistenbeweging
• 1936 - Groen van Prinsterer en de scheuring van 1830
• 1936 - The Netherlands divided (1609-1648)
• 1937 - Kernproblemen van onze geschiedenis. Opstellen en voordrachten 1925-1936
• 1938 - Het nationalisme als factor in de moderne Europese geschiedenis (Rotterdam 10 februari 1938, inaugurele rede)
• 1939 - Oranje en Stuart, 1641-1672 (herzien in 1963)
• 1939 - De oorlog in woord en beeld. Pieter Geyl, Coenraad Brandt en Evert Straat
• 1939 - Nederland en de oorlog. Beschouwingen naar aanleiding van prof. Telders' "Nederlands onzijdigheid"
• 1940 - Verzameling overdrukken uit de jaren 1920 en 1930
• 1944 - Het wachtwoord. Sonnetten. A. v.d. Merwe (pseudoniem)
• 1945 - O Vrijheid! (sonnetten)
• 1946 - Eenheid en tweeheid in de Nederlanden
• 1946 - Patriotten en N.S.B.ers: een historische parallel
• 1946 - Gedenkboek gijzelaarskamp Beekvliet, St. Michielsgestel (1940-1945)
• 1946 - Napoleon. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
• 1946 - Nederlands-Belgische betrekkingen. Tekst van een lezing gehouden ... in Nov. 1945
• 1946 - Moord op de plas (misdaadroman)
• 1947 - Het stadhouderschap in de partij-literatuur onder De Witt
• 1947 - 1830 en de Belgische geschiedschrijving
• 1947 - De Patriottenbeweging, 1780–1787
• 1947 - Toynbee's systeem der beschavingen
• 1947 - De Nederlandse cultuur in de wereld van nu
• 1948 - Can we know the pattern of the past?: discussion, concerning Toynbee's book "A study of history" (uitgezonden door het Third Programme van de B.B.C., Londen, op 4 januari en 7 maart 1948)
• 1949 - The pattern of the past. Can we determine it?
• 1949 - De Amerikaanse burgeroorlog en het probleem der onvermijdelijkheid
• 1950 - Tochten en toernooien (essays). Met een essay getiteld Shakespeare als geschiedschrijver
• 1950 - Democratische tendenties in 1672
• 1952 - From Ranke to Toynbee. Five lectures on historians and historiographical problems
• 1952 - Drie rapporten over de uitgave van bronnen voor de Nederlandse geschiedenis. Pieter Jan van Winter en Pieter Geyl
• 1952 - Reacties. Groen van Prinsterer, Fruin, Multatuli, Busken Huet, Ter Braak, Du Perron, Romein (essays)
• 1953 - De Witten-oorlog: een pennestrijd in 1757 (in the Dutch translation of the second part of Le Ambassades et negotiations on the pamphlets published in connection with Pieter le Clercq's anonymous van Het Karakter van den raad-pensionaris Jan de Wit en zyne factie, beschreeven door den Graaf d'Estrades, om te dienen tot ophelderinge der vaderlandsche historie voor de jaren 1663-1672 enz." door Pieter Le Clercq, Godefroi Louis d' Estrades, Pieter van ('s-Gravenhage))
• 1954 - Historische appreciaties van het zeventiende-eeuwse Hollandse regentenregiem
• 1954 - Historicus in de tijd (essays)
• 1954 - Perspective of Holland and Belgium. Pieter Geyl en Charles James Rolo
• 1954 - In memoriam P.N. van Eyck. Onder redactie van Johan Polak en Wim Simons
• 1955 - Use and abuse of history
• 1955 - Debates with historians. Collected essays
• 1956 - Gebruik en misbruik der geschiedenis (vertaling door de schrijver van Use and abuse of history in verband met de Terry Lectures, gehouden aan Yale University, Newhaven, Connecticut, USA, in oktober 1954)
• 1956 - Een eeuw strijd om Bilderdijk (artikel in De Gids)
• 1958 - Geschiedenis als medespeler
• 1958 - Studies en strijdschriften: bundel, aangeboden aan de schrijver bij zijn afscheid als hoogleraar (essays)
• 1958 - De vitaliteit van de westerse beschaving (redevoering)
• 1958 - Het leven wint altoos. Zes-en-veertig sonnetten. (heruitgave van Het wachtwoord (Een keuze uit O vrijheid! (1945) met één aanvullend sonnet) uit 1944, nu onder eigen naam)
• 1958 - Diskussion ohne Ende. Auseinandersetzungen mit Historikern
• 1960 - Franse figuren
• 1960 - Noord en Zuid. Eenheid en tweeheid in de Lage Landen
• 1960 - Nederlandse figuren
• 1960 - Vier maal Europa
• 1960 - Britain and the Netherlands in Europe and Asia. Onder redactie van J.S. Bromley en Ernst Heinrich Kossmann
• 1961 - Verzameling van kleine geschriften en van overdrukken op geschiedkundig gebied, 1936-1960
• 1961 - Toynbee's answer - on Arnold Toynbee's reply to his critics in the twelfth volume of his "A study of history"
• 1961 - Huizinga als aanklager van zijn tijd
• 1961 - Engelse figuren
• 1961 - Amerikaanse figuren
• 1961 - Duitse en Italiaanse figuren
• 1962 - Debates with historians
• 1963 - Encounters in history (essays)
• 1963 - Van Bilderdijk tot Huizinga. Historische toetsingen (tekst en context van Nederlandse gedichten, Martien J.G. de Jong) (poëzie)
• 1963 - Tien politici
• 1963 - Oranje en Stuart, 1641-1672 (herziening)
• 1964 - Napoleon. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
• 1964 - Figuren en problemen
• 1964 - History of the Low Countries: episodes and problems. The Trevelyan lectures 1963 with four additional essays
• 1964 - Zeven revoluties. Zdenĕk Radslav Dittrich, Pieter Geyl en Johann Heinrich Adolf Logemann
• 1965 - Bruk og misbruk av historien
• 1966 - The revolt in the Netherlands, 1555-1609
• 1966 - The Netherlands in the seventeenth century
• 1966 - Atlas algemene en vaderlandse geschiedenis. B.A. Vermaseren met medewerking van Pieter Geyl
• 1971 - La révolution batave, 1783-1798 (vertaling door J. Godard en P. Geyl (deel V (gedeeltelijk) en VI van De geschiedenis van de Nederlandsche stam)
• 1976 - Brieven en uitwisselingen van Willem Bentinck, heer van Rhoon, tot aan de dood van Willem IV, 22 oktober 1751. Hoofdzakelijk naar de bescheiden in het Brits Museum (online bij DBNL). Uitgegeven door Frederik Carel Gerretson en Pieter Geyl, ISBN 90-247-1833-3

• 1967 - Herdenking van Pieter Geyl (15 december 1887 - 31 december 1966) door Ludovicus Jacobus Rogier
• 1967 - Pieter Geyl, 15 december 1887 - 31 december 1966 Hermann Walter von der Dunk
• 1971 - Pennestrijd over staat en historie. Opstellen over de vaderlandse geschiedenis aangevuld met Geyl's levensverhaal (tot 1945) (J.C.) Boogman/ Pieter Catharinus Arie (P.C.A.) Geyl, woord vooraf door J.C. Boogman (redactie Pieter van Hees) (essays), ISBN 90-01-39013-7
• 1972 - Herinneringen aan Pieter Geyl door George Puchinger
• 1972 - Bibliografie van Pieter Geyl samengesteld door Pieter van Hees, ISBN 90-01-39014-5
• 1972 - Drei niederländische Geschichtsschreiber (i.c. Pieter Geyl, Johan Huizinga, Jan Romein) des 20. Jahrhunderts. Ideen und Wirkungen Hans Rudolf Guggisberg
• 1973 - Geyl en Vlaanderen. Uit het archief van Pieter Geyl door Pieter Geyl. Brieven en notities uitgegeven door Pieter van Hees en Arie Wolter Willemsen
• 1976 - De eierdans van Pieter Geyl. Zijn grootnederlandse politiek in de jaren twintig door Louis Vos
• 1978 - Verzamelde opstellen / van Pieter Geyl; bijeengebracht en ingeleid door Pieter van Hees, ISBN 90-274-5410-8
• 1979 - Briefwisseling Gerretson-Geyl / verzorgd en toegelicht door Pieter van Hees en George Puchinger^[4]
• 1999 - Twee historici in hun tijd: Pieter Geyl en Gerhard Ritter / Hermann Walther von der Dunk, ISBN 90-6984-248-3
• 2000 - Geyl in Zuid-Afrika: verslag van de lezingentournee langs universiteiten in Zuid-Afrika juli-december 1937 door Pieter Geyl / verzorgd en toegelicht door Pieter van Hees en Arie Wolter Willemsen, ISBN 90-74112-20-X
• 2000 - Drei niederländische Geschichtsschreiber (i.c. Pieter Geyl, Johan Huizinga, Jan Romein) des 20. Jahrhunderts: Ideen und Wirkungen / Hans Rudolf Guggisberg (heruitgave door de cultuurafdeling van de Nederlandse ambassade te Bonn)
• 2001 - History of the Dutch-speaking peoples, 1555-1648, ISBN 1842122258
• 2002 - Mensen, machten, mogelijkheden / Hermann Walther von der Dunk (over o.a. Pieter Geyl, Louis de Jong, Gerhard Ritter, Menno ter Braak), ISBN 9035124006
• 2004 - Pieter Geyl / door Wim Berkelaar in: Kritisch Denkers Lexicon (34) 2004, p. 1-20
• 2005 - Nationalisme en historiografie: rondom Pieter Geyl: afscheidsbundel voor Pieter van Hees / onder redactie van Frans Willem Lantink, ISBN 90-72131-54-1
• 2005 - Wil dat niet zeggen dat ik mij poëtisch verwezenlijkt heb?, in: Liter. Christelijk Literair Tijdschrift, jrg. 8., nr. 36 (maart 2005), p. 20-34 / door Wim Berkelaar
• 2005 - Zooveel aandacht en lof. De vriendschap tussen Pieter Geyl en Loe de Jong, in: Hollands Maandblad, nr. 11 (november 2005) p. 3-12 / door Wim Berkelaar
• 2006 - Ik laat de keus daarom liever aan jou. De vriendschap tussen Loe de Jong en Pieter Geyl, door Wim Berkelaar in Negende Bulletin van de Tweede Wereldoorlog (redactie Martin Ros, Perry Pierik en Jet van Swieten, Soesterberg 2006) p. 144-171
• 2006 - Als uw vrind verheug ik mij. De ingewikkelde relatie tussen Pieter Geyl en P.J. Blok, in: Jubileumnummer 120 jaar Tijdschrift voor Geschiedenis 1886-2006, themanummer Leermeesters, 119, nr. 4 (2006) p. 500-505 (red. L.J. (Leen) Dorsman) door Wim Berkelaar
• 2006 - Pieter Geyl en de wording van Napoleon. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving, in Pieter Geyl: Napoleon. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving (Amsterdam University Press 2006, derde druk, p. 5-15) door Wim Berkelaar
• 2007 - Pieter Geyl: de Nederlandse tint bij Arthur M. Schlesinger, in: Nederlands Dagblad (2 maart 2007) door Wim Berkelaar
• 2007 - Boosheid om een benoeming. Het Utrechtse professoraat van Pieter Geyl in 1935, in: De Republikein. Tijdschrift voor de ware democraat, jg. 3, nr. 1 (maart 2007) 54-59 door Wim Berkelaar
• 2009 - Ik die zo weinig in mijn verleden leef: autobiografie 1887-1940 / Pieter Geyl ; postuum bezorgd en toegelicht door Wim Berkelaar, Leen Dorsman, Pieter van Hees. - Amsterdam: Wereldbibliotheek, cop. 2009. - 483 p.: ill. ; 22 cm
• 2010 - Een geëngageerd historicus, Pieter Geyl (1887-1966), Pieter Van Hees in: ADVN -Mededelingen, Antwerpen, 2010.

• H.W. von der Dunk, 'Levensbericht Pieter Geyl', in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1972, p. 123-135.
• Marcel Bas: 'Pieter Geyl in Zuid-Afrika: op bezoek bij de mensen van het Afrikaner cultureel reveil'
• Pieter Geyl: 'Zuid-Afrika in Dietsch Verband'
• H. van der Hoeven, 'Geijl, Pieter Catharinus Arie (1887-1966)', in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (1979)
• Wim Berkelaar, https://wimberkelaar.com/2015/05/01/pieter-geyl-de-erfenis-van-een-hartstochtelijk-historicus-en-polemist/