Język adûnaicki
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | brak | ||
| IETF | brak | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język adûnaicki (adûnaic, język zachodu), także númenorejski – język opracowany przez J.R.R. Tolkiena na potrzeby stworzonej przez niego mitologii Śródziemia.
Adûnaicki był językiem mieszkańców Númenoru i pochodził od języka, którymi posługiwały się rody Hadora i Bëora w Pierwszej Erze. Choć większość ludzi z rodu Bëora zginęła w Dagor Bragollach, bëoriański akcent przetrwał w niektórych częściach Númenoru.
Westron, używany podczas Trzeciej Ery jako wspólna mowa, w dużym stopniu wywodził się od adûnaickiego. Czarni Númenorejczycy z Umbaru i innych númenorejskich kolonii mówili pokrewnym językiem zwanym czarnym adûnaickim, bardziej zbliżonym do dawnego języka ze względu na mniejszą liczbę elfich wpływów.
Przykłady nazw w języku adûnaickim
[edytuj | edytuj kod]- adûn. Akallabêth (dosł. upadły kraj; upadek kraju) – nazwa relacji mówiącej o zagładzie Númenoru. W quenyi nazwa tej samej relacji brzmi Atalantë. Nazwa elficka kojarzy się z nazwą zatopionej wyspy Atlantydy.
- adûn. Adûnakhôr (dosł. władca zachodu) – imię dziewiętnastego lub dwudziestego z kolei władcy wyspy, a pierwszego z tych, którzy porzucili tradycję używania imion quenejskich. Jego imię quenejskie, zapisane w Kronice Królów, brzmiało Herunúmen (por. qya. heru pan, władca, qya. númen zachód).
- adûn. Anadûn (dosł. kraj zachodu) – nazwa quenejska brzmiała Númenórë, wcześniej Númendórë (por. qya. númen zachód, qya. n(d)órë kraj, lud = sind. dor kraj).
- adûn. Rothinzil (dosł. kwiat piany / foam flower) – nazwa statku Eärendila, przodka Dúnedainów. Statek ten w quenyi nosił nazwę Vingilótë (dosł. kwiat piany morskiej).
- adûn. Zimraphel (dosł. klejnot-gwiazda) – ostatnia królowa Númenoru, nosząca quenejskie miano Míriel (zob. qya. mirë klejnot, qya. el gwiazda).
Porównanie wybranych wyrazów adunaickich i elfickich
[edytuj | edytuj kod]Zestawienie słownictwa adûnaickiego z językami elfickimi (quenya, sindarin) pokazuje, że Númenorejczycy posługiwali się językiem, który był blisko spokrewniony z mową elfów:
| znaczenie wyrazów | adûnaicki | quenya | sindarin | forma poświadczenia w języku adûnaickim |
|---|---|---|---|---|
| zachód, zachodni | adûn | andúnë | annun | adûn. Adûnakhôr (dosł. władca zachodu), adûn. Anadûn (dosł. kraj zachodu). |
| upadek, upadły | akalla | atal | adûn. Akallabêth (dosł. upadły kraj; upadek kraju) | |
| kraj | an | antë | an, and | adûn. Anadûn (dosł. kraj zachodu) |
| szlachetny, wysoki; król | ar- | tar- | ar- | adûn. Ar-Adûnakhôr = qya. Tar-Herunúmen, adûn. Ar-Pharazôn = qya. Tar-Calion, adûn. Ar-Zimraphel = qya. Tar-Miriel, |
| kraj, lud | bêth | waith | gwaith | adûn. Akallabêth (dosł. upadły kraj; upadek kraju) |
| opowieść, relacja | bêth | quetta | beth | adûn. Akallabêth w sensie relacja o upadku |
| kamień | gona | ondo | gond | adûn. Argonath (dosł. kamienie królów / stones of the kings) |
| piana (morska) | inzil | vingil | adûn. Rothinzil (dosł. kwiat piany) | |
| pan, władca | khôr | heru | hir | adûn. Adûnakhôr (dosł. władca zachodu) |
| kraj | nor | n(d)órë | dor | adûn. Arnor (dosł. królewski kraj), nazwa północnego królestwa założonego przez Númenorejczyków w Śródziemiu |
| gwiazda | phel | el | gil | adûn. Zimraphel (dosł. klejnot-gwiazda) |
| kwiat | roth | lótë | loth | adûn. Rothinzil (dosł. kwiat piany) |
| klejnot | zimra | mirë | (g)mir | adûn. Zimraphel (dosł. klejnot-gwiazda) |
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ruth S. Noel, The Languages of Tolkien's Middle-Earth, Boston 1980: Houghton Mifflin Company.
- Krzysztof Tomasz Witczak, Ze studiów nad językami sztucznymi J.R.R. Tolkiena: Język adûnaicki albo númenorejski, [w:] Joanna Kujawińska-Courtney (red.), Problematyka brytyjska. Studia interdyscyplinarne, Łódź 1997, s. 113-122.