Krępieniowate

Krępieniowate

Akebia pięciolistkowa
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	krępieniowate
Nazwa systematyczna
Lardizabalaceae Decne. Arch. Mus. Hist. Nat. 1: 185. 1839
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Krępieniowate (Lardizabalaceae Decne.) – rodzina roślin okrytonasiennych. Obejmuje 7–9 rodzajów z 40 gatunkami^[2][3]. Należą tu pnącza (tylko do rodzaju Decaisnea należą krzewy) występujące głównie we wschodniej Azji (od Himalajów po Wietnam i Japonię), tylko dwa rodzaje (Boquila i Lardizabala) rosną w Chile^[4]. W rodzimej florze Polski brak przedstawicieli tej rodziny; tylko akebia pięciolistkowa bywa uprawiania jako ozdobna. Niewielkie znaczenie użytkowe ma palecznik chiński (owoce jadalne w Chinach), pnącza dostarczające włókien do wyrobu lin oraz wykorzystywane do trucia ryb^[5].

Pokrój

Drewniejące pnącza^[4], rzadko krzewy (tylko Decaisnea)^[5]. Rośliny bez cierni^[4].

Liście

Skrętoległe^[6], ogonkowe^[4], zwykle dłoniasto- lub pierzastosieczne i sezonowe (zimozielone tylko u Holboellia)^[5]. Przylistków zwykle brak (obecne są tylko u Lardizabala)^[4].

Kwiaty

Zwykle jednopłciowe, ale kwiaty obu płci obecne są na tej samej roślinie (rośliny jednopienne)^[5][4]. Wyrastają pojedynczo lub częściej zebrane w groniaste kwiatostany wyrastające w kątach liści^[4]. Oś kwiatowa jest skrócona. Okwiat złożony jest z trójdzielnych, słabo zróżnicowanych okółków, z których dwa zewnętrzne stanowią kielich, a dwa wewnętrzne (których często też brak^[4]) – koronę kwiatu^[5]. W kwiatach męskich znajduje się 6 pręcików^[4]. Ich nitki są zgrubiałe, mięsiste, a pylniki otwierają się podłużną szparą^[5]. Słupkowie w kwiatach żeńskich tworzone jest przez trzy, rzadko (np. u akebia) do 15, wolnych słupków powstających z poszczególnych owocolistków. Ich brzegi nie są zrośnięte i pełnią funkcję znamion^[5].

Owoce

Mięsiste mieszki i jagody zawierające liczne nasiona lub owoce jednonasienne. W nasionach zarodek jest drobny, silnie rozwinięte jest natomiast bielmo^[5].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina zaliczana do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Stanowi grupę siostrzaną dla rodziny Circaeasteraceae, a wraz z nią tworzą grupę siostrzaną dla kladu obejmującego m.in. rodziny berberysowatych i jaskrowatych^[2].

Podział rodziny^[2][3]

Wyróżnia się dwie podrodziny, przez niektórych autorów podnoszone do rangi odrębnych rodzin (np. system Cronquista z 1981):

• podrodzina Sargentodoxoideae Thorne & Reveal (syn. Sargentodoxaceae Hutchinson)
  • Sargentodoxa Rehder & Wilson
• podrodzina Lardizabaloideae Kosteletzky
  • Akebia Decne. – akebia
  • Archakebia Wu, Chen, Qin
  • Boquila Decne.
  • Decaisnea Hook.f. & Thomson – palecznik
  • Holboellia Wall.
  • Lardizabala Ruiz & Pav. – krąpień
  • Sinofranchetia (Diels) Hemsl.
  • Stauntonia DC.

Pozycja w systemie Reveala (1999)

W systemie tym taksonowi odpowiadającemu według APweb i APG II rodzinie krąpieniowatych nadana została ranga rzędu (krępieniowce Lardizabales), podzielonego na trzy rodziny (częściowo odpowiadające w APweb randze podrodzin):

• Decaisneaceae (Takht. ex Quin) Loconte in Loconte (według APweb część podrodziny Lardizabaloideae)
• Lardizabalaceae Decne. – krępieniowate
• Sargentodoxaceae Stapf ex Hutch. (według APweb podrodzina Sargentodoxoideae)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal, rząd krępieniowce (Lardizabales Loconte in D.W. Taylor & L.J. Hickey), rodzina krępieniowate (Lardizabalaceae Decne.)^[7].