Messier 74
 Messier 74 (zdjęcie z HST) | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia | wrzesień 1780 |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
| Typ | |
| Rektascensja | 01h 36m 41,7s[2] |
| Deklinacja | +15° 47′ 01″[2] |
| Odległość | |
| Przesunięcie ku czerwieni | 0,002192[2] |
| Jasność obserwowana | 10,0m |
| Rozmiary kątowe | 10,5' × 9,5'[2] |
| Alternatywne oznaczenia | |
| M74, NGC 628, UGC 1149, PGC 5974, MCG+03-05-011 | |
 Usytuowanie M74 w Rybach | |
Messier 74 (znana także jako M74, NGC 628 lub PGC 5974) – galaktyka spiralna w gwiazdozbiorze Ryb. W galaktyce znajdują się dwa dobrze widoczne ramiona spiralne. Niska jasność galaktyki powoduje, że jest to jeden z najtrudniejszych do obserwacji obiektów z katalogu Messiera dla astronomów amatorów[4][5], jednakże stosunkowo duża szerokość kątowa galaktyki oraz możliwość obserwacji całej tarczy galaktyki sprawia, że jest ona idealnym obiektem dla profesjonalistów do badania struktury ramion spiralnych. Galaktyka ta znajduje się niedaleko na północno-zachodni zachód od gwiazdy η Psc.
Historia
[edytuj | edytuj kod]M74 została odkryta przez Pierre’a Méchaina we wrześniu 1780 roku[1]. Méchain wtedy powiadomił o swoim odkryciu Charles’a Messiera, który wpisał galaktykę do swojego katalogu[5].
Supernowe
[edytuj | edytuj kod]
Trzy supernowe zostały zidentyfikowane w M74:[6] SN 2002ap[7], SN 2003gd[8] oraz SN 2013ej.
SN 2002ap zwróciła uwagę astronomów, ponieważ była ona jedną z niewielu supernowych typu Ic (zwanych czasem hypernowymi) obserwowanych w odległości mniejszej niż 10 Mpc w ostatnim czasie[9][10][11]. Ta supernowa została wykorzystana do zweryfikowania teorii o powstawaniu podobnych supernowych typu Ic[10] i teorii o związkach pomiędzy supernowymi a rozbłyskami gamma[11].
SN 2003gd to supernowa typu II-P[12]. Typ II supernowych cechuje się stałą jasnością, więc mogą zostać użyte do dokładnego zmierzenia odległości. Zmierzony tą techniką dystans do M74 wynosi 9,6 ± 2,8 Mpc, czyli inaczej 31 ± 9 milionów ly[3]. Dla porównania mierzone odległości za pomocą najjaśniejszych superolbrzymów wynoszą 7,7 ± 1,7 Mpc i 9,6 ± 2,2 Mpc[3]. Ben E. K. Sugerman znalazł „echo światła” – odbicie eksplozji supernowej, która nastąpiła po samej eksplozji – powiązana z SN 2003gd[13]. Jest to jedna z kilku supernowych, u których znaleziono takie odbicie. Odbicie to występuje przy płaskich chmurach pyłu, które leżą na wprost do supernowej, i może zostać wykorzystane do ustalenia składu chemicznego pyłu międzygwiezdnego[13][14].
Grupa galaktyk
[edytuj | edytuj kod]M74 to najjaśniejszy członek Grupy M74, grupy 5-7 galaktyk, do której zalicza się także osobliwą galaktykę spiralną NGC 660 i kilka galaktyk nieregularnych[15][16][17]. Jednakże różne metody identyfikacji grup mogą konsekwentnie zaliczać i odrzucać wiele galaktyk[17], więc dokładna liczba galaktyk w tej grupie nie jest ustalona.
Czarna dziura
[edytuj | edytuj kod]Teleskop kosmiczny Chandra zaobserwował w galaktyce bardzo jasne źródło promieniowania rentgenowskiego (ULX) o okresie równym około 2 godziny, emitujące wielokrotnie więcej promieniowania X niż gwiazda neutronowa. Oszacowana masa tego źródła wynosi około 10 000 M☉. Jest to prawdopodobnie czarna dziura o masie pośredniej. Źródło promieniowania rentgenowskiego ma przypisaną nazwę CXOU J013651.1+154547[18].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Courtney Seligman: NGC 628. [w:] Celestial Atlas [on-line]. [dostęp 2014-11-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e Messier 74 w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)
- ↑ a b c M. A. Hendry, S. J. Smartt, J. R. Maund, A. Pastorello, L. Zampieri, S. Benetti, M. Turatto, E. Cappellaro, W. P. S. Meikle, R. Kotak, M. J. Irwin, P. G. Jonker, L. Vermaas, R. F. Peletier, H. van Woerden, K. M. Exter, D. L. Pollacco, S. Leon, S. Verley, C. R. Benn, G. Pignata. A study of the Type II-P supernova 2003gd in M74. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 359, s. 906–926, 2005. DOI: 10.1111/j.1365-2966.2005.08928.x.
- ↑ Stephen James O’Meara: The Messier objects. Cambridge, Mass.: Sky Pub. Corp., 1998. ISBN 0-521-55332-6.
- ↑ a b Glyn Jones, Kenneth: Messier's nebulae and star clusters. Cambridge, Anglia: Cambridge University Press, 1991. ISBN 0-521-37079-5.
- ↑ List of Supernovae. [w:] IAU Central Bureau for Astronomical Telegrams [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna. [dostęp 2014-11-14]. (ang.).
- ↑ S. Nakano, R. Kushida, Y. Kushida, W. Li. Supernova 2002ap in M74. „IAU Circular”. 7810, 2002.
- ↑ R. Evans, R. H. McNaught. Supernova 2003gd in M74. „IAU Circular”. 8150, 2003.
- ↑ P. A. Mazzali, J. Deng, K. Maeda, K. Nomoto, H. Umeda, K. Hatano, K. Iwamoto, Y. Yoshii, Y. Kobayashi, T. Minezaki, M. Doi, K. Enya, H. Tomita, S. J. Smartt, K. Kinugasa, H. Kawakita, K. Ayani, T. Kawabata, H. Yamaoka, Y. L. Qiu, K. Motohara, C. L. Gerardy, R. Fesen, K. S. Kawabata, M. Iye, N. Kashikawa, G. Kosugi, Y. Ohyama, M. Takada-Hidai, G. Zhao, R. Chornock, A. V. Filippenko, S. Benetti, M. Turatto. The Type Ic Hypernova SN 2002ap. „Astrophysical Journal”. 572, s. L61–L65, 2002. DOI: 10.1086/341504.
- ↑ a b S. J. Smartt, P. M. Vreeswijk, E. Ramirez-Ruiz, G. F. Gilmore, W. P. S. Meikle, A. M. N. Ferguson, J. H. Knapen. On the Progenitor of the Type Ic Supernova 2002ap. „Astrophysical Journal”. 572, s. L147–L151, 2002. DOI: 10.1086/341747.
- ↑ a b A. Gal-Yam, E. O. Ofek, O. Shemmer. Supernova 2002ap: the first month. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 332, s. L73–L77, 2002. DOI: 10.1046/j.1365-8711.2002.05535.x.
- ↑ S. D. Van Dyk, W. Li, A. V. Filippenko. On the Progenitor of the Type II-Plateau Supernova 2003gd in M74. „Publications of the Astronomical Society of the Pacific”. 115, s. 1289–1295, 2003. DOI: 10.1086/378308.
- ↑ a b B. E. K. Sugerman. Discovery of a Light Echo from SN 2003gd. „Astrophysical Journal”. 632, s. L17–L20, 2005. DOI: 10.1086/497578.
- ↑ S. D. Van Dyk, W. Li, A. V. Filippenko. The Light Echo around Supernova 2003gd in Messier 74. „Publications of the Astronomical Society of the Pacific”. 118, s. 351–357, 2006. DOI: 10.1086/500225.
- ↑ R. Brent Tully: Nearby galaxies catalog. Cambridge: Cambridge University Press, 1988. ISBN 0-521-35299-1.
- ↑ A. Garcia. General study of group membership. II – Determination of nearby groups. „Astronomy and Astrophysics Supplement”. 100, s. 47–90, 1993.
- ↑ a b G. Giuricin, C. Marinoni, L. Ceriani, A. Pisani. Nearby Optical Galaxies: Selection of the Sample and Identification of Groups. „Astrophysical Journal”. 543, s. 178–194, 2000. DOI: 10.1086/317070.
- ↑ Chandra :: Photo Album :: M74 :: 22 Mar 05
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Messier 74 w SEDS.org (ang.)
- Messier 74 w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)
- Messier 74 w bazie SIMBAD (ang.)