Ośmiotysięcznik
Ośmiotysięcznik – popularne wśród himalaistów, jak również miłośników gór i geografów, określenie szczytu, którego wierzchołek wznosi się na 8000 lub więcej metrów nad poziom morza. Ze względu na zastosowane kryterium minimalnej deniwelacji względnej wynoszące minimum 500 metrów[1] przyjmuje się, że na Ziemi znajduje się czternaście głównych ośmiotysięczników – 10 w Himalajach i 4 w Karakorum. Wśród nich wyróżnia się pięć tak zwanych wysokich ośmiotysięczników, czyli Mount Everest, K2, Kanczendzonga, Lhotse i Makalu, mających ponad lub prawie 8500 metrów. Niezwykłe znaczenie 8000 metrów występuje tylko w układzie metrycznym miar. W anglosaskim układzie miar wysokości szczytów podaje się w stopach i wtedy pojawiają się dwudziesto- i dwudziestopięciotysięczniki.
Czternastkę ośmiotysięczników nazywa się czasem niezbyt precyzyjnie Koroną Himalajów; prawidłowo jest to Korona Himalajów i Karakorum. Nie należy jej mylić z Koroną Ziemi, którą stanowią najwyższe szczyty górskie poszczególnych kontynentów.
Zdobywanie ośmiotysięczników jest trudne, ryzykowne i długotrwałe ze względu na panujące tam warunki i konieczność aklimatyzacji. Na wysokości 8000 metrów ciśnienie atmosferyczne, i tym samym ciśnienie cząstkowe tlenu, jest znacznie niższe niż na poziomie morza. Powoduje to zmniejszenie gradientu między tętnicami a komórkami mięśniowymi, a więc upośledza dostarczanie tlenu do intensywnie pracującego organizmu. Obszary leżące powyżej 8000 m n.p.m. nazywane są strefą śmierci, gdyż człowiek nie jest w stanie przeżyć na tej wysokości dłużej niż kilka dni. Nawet wyrównywanie niedoboru tlenu w organizmie przez korzystanie z butli tlenowej nie pozwala na dłuższe przebywanie w strefie śmierci. Bardzo niskie ciśnienie przyczynia się bowiem do zmniejszenia zdolności przyłączania tlenu do hemoglobiny, co z kolei powoduje obrzęk płuc, a nawet obrzęk mózgu. Inne objawy choroby wysokościowej mogą pojawić się już znacznie niżej. Dodatkowo powyżej 8000 metrów organizm nie potrafi przyswajać pożywienia i jego bilans energetyczny jest ujemny. To wszystko spowodowało, że pierwsze wejście człowieka na wierzchołek szczytu ośmiotysięcznego miało miejsce dopiero w 1950 roku (Annapurna). Wcześniej jednak osiągano i przekraczano granicę ośmiu tysięcy metrów, na przykład podczas prób zdobycia Everestu przez wyprawy brytyjskie w latach 20. XX wieku.
Pierwsze wejścia
[edytuj | edytuj kod]Na jasnofioletowym tle oznaczono szczyty w Karakorum; pozostałe znajdują się w Himalajach.
Pierwsze wejścia kobiet
[edytuj | edytuj kod]| Lp. | Nazwa | Pierwsze wejście | Pierwsze zdobywczynie | Pierwsze wejście zimowe | Pierwsze zdobywczynie zimą |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Mount Everest | 16 maja 1975 |  Junko Tabei | ||
| 2 | K2 | 23 czerwca 1986 |  Wanda Rutkiewicz Liliane Barrard[a] | ||
| 3 | Kanczendzonga | 18 maja 1998 |  Ginette Harrison | ||
| 4 | Lhotse | 10 maja 1996 | Chantal Mauduit | ||
| 5 | Makalu | 18 maja 1990 |  Kitty Calhoun-Grissom | ||
| 6 | Czo Oju | 13 maja 1984 |  Věra Komárková Dina Stěrbova | 10 lutego 1993 |  Marianne Chapuisat |
| 7 | Dhaulagiri | 6 maja 1982 |  Lutgaarde Vivijs | ||
| 8 | Manaslu | 4 maja 1974 | Mieko Mori Naoko Nakaseko Masako Uchida | ||
| 9 | Nanga Parbat | 27 czerwca 1984 | Liliane Barrard | 25 stycznia 2018 | Élisabeth Revol[19] |
| 10 | Annapurna I | 15 października 1978 | Věra Komárková Irene Miller | ||
| 11 | Gaszerbrum I | 27 lipca 1982 | Marie-José Valençot | ||
| 12 | Broad Peak | 30 czerwca 1983 | Krystyna Palmowska | ||
| 13 | Gaszerbrum II | 12 sierpnia 1975 |  Halina Krüger-Syrokomska Anna Okopińska | ||
| 14 | Sziszapangma | 30 kwietnia 1981 | Junko Tabei |
Zdobywcy wszystkich głównych ośmiotysięczników
[edytuj | edytuj kod]Źródło: Zestawienie na 8000ers.com. [dostęp 2023-07-01].
| Lp. | Imię i nazwisko | Okres | Kraj | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Reinhold Messner | 1970–1986 |  Włochy | 6 nowych dróg, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych, 2 samotnie |
| 2 | Jerzy Kukuczka | 1979–1987 | Polska | 11 nowych dróg, 4 zimowe, 1 ze wspomaganiem tlenem z butli, 1 samotnie[20] |
| 3 | Erhard Loretan | 1982–1995 | Szwajcaria | 2 nowe drogi, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 4 | Carlos Carsolio | 1985–1996 |  Meksyk | 3 nowe drogi, 1 z tlenem |
| 5 | Krzysztof Wielicki | 1980–1996 | Polska | 2 nowe drogi, 3 zimowe, 1 z tlenem, 6 samotnie |
| 6 | Juanito Oiarzabal | 1985–1999 |  Hiszpania | 1 nowa droga; za pierwszym razem Mount Everest zdobył z dodatkowym tlenem (1993), za drugim bez (2001) |
| 7 | Sergio Martini | 1983–2000 | Włochy | 2 z tlenem |
| 8 | Park Young-seok | 1993–2001 |  Korea Południowa | 1 zimowe, 5 z tlenem |
| 9 | Um Hong-gil | 1988–2001 | Korea Południowa | 3 z tlenem |
| 10 | Alberto Iñurrategi | 1991–2002 | Hiszpania | 1 nowa droga, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 11 | Han Wang-yong | 1994–2003 | Korea Południowa | 3 z tlenem |
| 12 | Ed Viesturs | 1989–2005 | Stany Zjednoczone | wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 13 | Silvio Mondinelli | 1993–2007 |  Włochy | wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 14 | Iván Vallejo | 1997–2008 |  Ekwador | wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 15 | Denis Urubko | 2000–2009 |  Kazachstan | 3 nowe drogi, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 16 | Ralf Dujmovits | 1990–2009 |  Niemcy | 1 z tlenem |
| 17 | Veikka Gustafsson | 1993–2009 |  Finlandia | wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 18 | Andrew Lock | 1993–2009 |  Australia | 1 z tlenem |
| 19 | João Garcia | 1993–2010 |  Portugalia | 1 nowa droga, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 20 | Piotr Pustelnik | 1990–2010 | Polska | 1 samotne[21], 1 nowa droga, 7 z tlenem[22] |
| 21 | Edurne Pasaban | 2001–2010 | Hiszpania | pierwsza kobieta, 2 z tlenem |
| 22 | Abele Blanc | 1992–2011 | Włochy | 1 z tlenem; za pierwszym razem Mount Everest zdobył z dodatkowym tlenem (1992), za drugim bez (2010) |
| 23 | Mingma Sherpa | 2000–2011 |  Nepal | 5 z tlenem |
| 24 | Gerlinde Kaltenbrunner | 1998–2011 |  Austria | druga kobieta, pierwsza kobieta bez użycia butli tlenowych |
| 25 | Vasilij Pivcov | 2001–2011 | Kazachstan | 1 z tlenem; ostatni szczyt (K2) wspólnie z Żumajewem |
| 25 | Maksut Żumajew | 2001–2011 | Kazachstan | bez użycia butli tlenowych; ostatni szczyt (K2) wspólnie z Piwcowem |
| 27 | Kim Jae-soo | 1990–2011 | Korea Południowa | 5 z tlenem |
| 28 | Mario Luciano Panzeri | 1988–2012 | Włochy | wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 29 | Hirotaka Takeuchi | 1995–2012 | Japonia | 3 z tlenem |
| 30 | Chhang Dawa Sherpa | 2001–2013 | Nepal | |
| 31 | Kim Chang-ho | 2005–2013 | Korea Południowa | wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 32 | Jorge Egocheaga | 2002–2014 | Hiszpania | |
| 33 | Radek Jaroš | 1998–2014 | Czechy | |
| 34-35 | Nives Meroi[23] | 1998–2017 | Włochy | wszystkie wejścia bez wspomagania tlenem z mężem Romano Benet |
| 34-35 | Romano Benet[23] | 1998–2017 | Włochy | wszystkie wejścia bez wspomagania tlenem z żoną Nives Meroi |
| 36 | Peter Hámor[24] | 1998–2017 |  Słowacja | |
| 37 | Azim Gheychisaz[25] | 2008–2017 |  Iran | Kontrowersja – nie wszyscy uznają zdobycie przez niego Manaslu |
| 38 | Ferran Latorre[26] | 1999–2017 | Hiszpania | |
| 39 | Òscar Cadiach[27] | 1984–2017 | Hiszpania | wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych |
| 40 | Kim Mi-gon[28][29][30] | 2000–2018 | Korea Południowa | |
| 41 | Sanu Sherpa[31] | 2006–2019 | Nepal | |
| 42 | Nirmal Purja[32] | 2014–2019 | Wielka Brytania[4] | Pierwszy ośmiotysięcznik Dhaulagiri zdobył w 2014 roku[33]. W 2019 roku wszedł na szczyty wszystkich 14 ośmiotysięczników z użyciem butli tlenowych w rekordowym czasie 189 dni |
| 43 | Mingma Gyabu Sherpa[34][35] | 2010–2019 | Nepal | |
| 44 | Kim Hong-bin | 2006[36]–2021 | Korea Południowa | Jako pierwszy niepełnosprawny zdobył wszystkie 14 ośmiotysięczników. Zmarł podczas zejścia ze szczytu Broad Peak’u, który zdobył jako swój ostatni ośmiotysięcznik 18 lipca 2021 roku[37][38][39]. |
| 45 | Nima Gyalzen Sherpa | 2004–2022[40] | Nepal | |
| 46 | Dong Hong Juan | 2015–2023[41] |  Chiny | |
| 47 | Kristin Harila | 2022–2023[42][43] |  Norwegia | 27 lipca 2023 himalaistka Kristin Harila z Norwegii oraz jej przewodnik Tenjen Lama Sherpa z Nepalu wspięli się na K2 i tym samym w 92 dni zdobyli 14 najwyższych szczytów świata[44]. |
| 48 | Sophie Lavaud | 2012–2023[45][46][47][48] | Szwajcaria Francja Kanada | |
| 49 | Tunç Fındık | 2001–2023[47][48] |  Turcja | |
| 50 | Tenjen Lama Sherpa | 2016–2023[49][50][51][44] | Nepal | 27 lipca 2023 himalaistka Kristin Harila z Norwegii oraz jej przewodnik Tenjen Lama Sherpa z Nepalu wspięli się na K2 i tym samym w 92 dni zdobyli 14 najwyższych szczytów świata[44]. |
| 51 | Gelje Sherpa | 2017–2023[52][53][54] | Nepal | |
| 52 | Chris Warner | 1999–2023[55] | Stany Zjednoczone | |
| 53 | Marco Camandona | 2000-2024[56][57] | Włochy | |
| 54–58 | Mingma Gyalje Sherpa | 2007–2024[58] | Nepal | |
| 54–58 | Tracee Metcalfe | 2016-2024[59][60][61][58] | Stany Zjednoczone | Jako pierwsza Amerykanka zdobyła szczyty wszystkich ośmiotysięczników[59] |
| 54–58 | Sirbaz Khan | 2017–2024[58] |  Pakistan | |
| 54–58 | Naoki Ishikawa również Naoki Ishikawa | 2011–2024[58] | Japonia | |
| 54–58 | Dawa Gyalje Sherpa | ?–2024[58] | Nepal | |
| 59–70 | Dorota Rasińska-Samoćko | 2021-2024[62][63][64] | Polska | Jako pierwsza Polka zdobyła szczyty wszystkich ośmiotysięczników[62][63] |
| 59–70 | Nima Rinji Sherpa | ?-2024[65][64][66][67] | Nepal | Od 2024 najmłodzy zdobywca wszystkich ośmiotysięczników[65] |
| 59–70 | Shehroze Kashif | ?-2024[65][64] | Pakistan | |
| 59–70 | Naoko Watanabe | ?-2024[65][64] | Japonia | |
| 59–70 | Alina Pekova | ?-2024[65][64] |  Rosja | |
| 59–70 | Adriana Brownlee Pinon | ?-2024[65][64] | Wielka Brytania | |
| 59–70 | Alasdair Scott McKenzie | ?-2024[65][64] | Francja | |
| 59–70 | Ko-Erh Tseng | ?-2024[65][64] |  Tajwan | |
| 59–70 | Adrian Laza | ?-2024[65][64] |  Rumunia | |
| 59–70 | Mario Vielmo | ?-2024[65][64] | Włochy | |
| 59–70 | Pasang Nurbu Sherpa | ?-2024[65][64] | Nepal | |
| 59–70 | Mingtemba Sherpa | ?-2024[64] | Nepal |
W latach 1997–2010 Koreanka Oh Eun-sun zdobyła rzekomo wszystkie ośmiotysięczniki, jednak w grudniu 2010 roku wykazano, że wejście na Kanczendzongę w 2009 nie miało miejsca. Tym sposobem pierwszą kobietą (a 21. osobą) z Koroną Himalajów i Karakorum została Edurne Pasaban, zdobywając Sziszapangmę 17 maja 2010[68][69].
Polska Korona Himalajów i Karakorum kobiet
[edytuj | edytuj kod]
18 maja 2009, po wejściu Kingi Baranowskiej na Kanczendzongę, Polska została pierwszym krajem, którego przedstawicielki zdobyły wszystkie czternaście ośmiotysięczników[70].
| Lp. | Nazwa | Imię i nazwisko | Data zdobycia[70] |
|---|---|---|---|
| 1. | Gaszerbrum II | Halina Krüger-Syrokomska Anna Okopińska | 12.08.1975 |
| 2. | Mount Everest | Wanda Rutkiewicz | 16.10.1978 |
| 3. | Broad Peak | Krystyna Palmowska | 30.06.1983 |
| 4. | Nanga Parbat | Anna Czerwińska Krystyna Palmowska Wanda Rutkiewicz | 15.07.1985 |
| 5. | K2 | Wanda Rutkiewicz | 23.06.1986 |
| 6. | Sziszapangma | Wanda Rutkiewicz | 18.09.1987 |
| 7. | Gaszerbrum I | Ewa Panejko-Pankiewicz Wanda Rutkiewicz | 16.07.1990 |
| 8. | Czo Oju | Wanda Rutkiewicz | 26.09.1991 |
| 9. | Annapurna I | Wanda Rutkiewicz | 22.10.1991 |
| 10. | Lhotse | Anna Czerwińska | 21.05.2001 |
| 11. | Makalu | Anna Czerwińska | 25.05.2006 |
| 12. | Dhaulagiri I | Kinga Baranowska | 01.05.2008 |
| 13. | Manaslu | Kinga Baranowska | 05.10.2008 |
| 14. | Kanczendzonga | Kinga Baranowska | 18.05.2009 |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Weszła na szczyt 30 minut później. Zginęła w drodze powrotnej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sześć nowych ośmiotysięczników? Gazeta Wyborcza 22.08.2013.
- ↑ Mount Everest, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] (ang.).
- ↑ Obecnie podawane są trzy różne wysokości: 8844, 8848 i 8850 Ile ma naprawdę Mount Everest?. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-06)].
- ↑ a b Change of Particulars for Director. Companies House. [dostęp 2021-12-04]. (ang.).
- ↑ Climbers Make The First Winter Ascent of K2 and set World Record [online], skardu.pk, 16 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-16] (ang.).
- ↑ Makalu, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-08-02].
- ↑ Mountaineering in Nepal: Facts and figures, 2023. Kathmandu: Government of Nepal, Ministry of Culture, Tourism & Civil Aviation, Department of Tourism, lipec 2023, s. 236. [dostęp 2024-08-02]. (ang.).
- ↑ a b Geographical facts of the Main 8000ers [online], 8000ers.com [dostęp 2024-08-02] (ang.).
- ↑ a b Tibet Ultra-Prominences [online], peaklist.org, 2006 [dostęp 2024-08-02].
- ↑ Index of Geographical names of Nepal – Eastern Development Region – Volume I, List of Passes, Goths, Kharkas, Peaks [online], www.ngiip.gov.np [dostęp 2017-03-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-12].
- ↑ Cho Oyu. Climbing, Hiking & Mountaineering [online], Summitpost.org [dostęp 2024-08-02].
- ↑ Czo Oju, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-08-02].
- ↑ Cho Oyu, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-08-02] (ang.).
- ↑ Dougald MacDonald: Urubko: New Route on Cho Oyu for 14th 8,000'er. www.climbing.com, 2009-05-15. [dostęp 2017-03-12].
- ↑ Xexplorers web: ExWeb series: The meaning of winter in 8000+ climbing. mounteverest.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-07)].
- ↑ Stanęli na szczycie! Nanga Parbat zdobyta w zimie po raz pierwszy. national-geographic.pl. [dostęp 2016-02-29].
- ↑ Gaszerbrum I, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-08-02].
- ↑ Jan Kiełkowski: Spis ośmiotysięcznych i siedmiotysięcznych szczytów Ziemi. Düsseldorf: 1998, s. 5. [dostęp 2024-08-02].
- ↑ Jaki dowód ma Eli Revol na zdobycie z Tomkiem Mackiewiczem Nanga Parbat? „Podstawą jest zaufanie”. PolskieRadio.pl Sport, 30.01.2018 [dostęp 2018-03-01].
- ↑ Jerzy Kukuczka (1948–1989). pza.org.pl. [dostęp 2021-12-03].
- ↑ Strona Piotra Pustelnika.
- ↑ Tlen a sprawa polska. [dostęp 2010-05-14].
- ↑ a b Vinicio Stefanello: Nives Meroi and Romano Benet summit Annapurna, their 14th 8000er. planetmountain.com, 11 maja 2017. [dostęp 2021-05-06]. (ang.).
- ↑ Peter Hámor zdobywcą Korony Himalajów i Karakorum. portalgorski.pl. [dostęp 2017-05-16].
- ↑ Korona Himalajów i Karakorum – Azim Gheychisaz. portalgorski.pl [dostęp 2018-11-26].
- ↑ Korona Himalajów i Karakorum – Ferrán Latorre. portalgorski.pl [dostęp 2018-11-26].
- ↑ Òscar Cadiach, desde el C1 tras bajar del Broad Peak: “Estuvimos 24 horas sin agua”. desnivel.com. [dostęp 2021-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-24)]. (hiszp.).
- ↑ Climber Kim Mi-gon Becomes 7th Korean to Conquer World's 14 Highest Peaks. 2018-07-15. [dostęp 2023-07-01]. (ang.).
- ↑ South Korean Climbs Nanga Parbat, Completes 8,000ers. 2018-07-12. [dostęp 2023-07-01]. (ang.).
- ↑ Sukces azjatyckiego zespołu na Nandze Parbat!. 2018-07-12. [dostęp 2023-07-01]. (pol.).
- ↑ Sanu Sherpa becomes third Nepali to complete 14 peaks as Sergi Mingote scales 7 mountains in 444 days. 2019-10-03. [dostęp 2021-02-27]. (ang.).
- ↑ 14 ośmiotysięczników w 189 dni. Nirmal ‘Nims’ Purja zdobył Shisha Pangmę. [dostęp 2019-10-29]. (pol.).
- ↑ The Himalayan Database, wiosna 2014. [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
- ↑ “Mission Achieved” on Shishapangma for Nims Purja. adventureblog.net, 2019-10-29. [dostęp 2021-02-27]. (ang.).
- ↑ Youngest person to climb all 8,000-m mountains. [w:] Guinness World Records [on-line]. guinnessworldrecords.com, 2019-10-29. [dostęp 2021-02-27]. (ang.).
- ↑ Stefan Nestler: Kim Hong-bin: Without fingers on 13 eight-thousanders. [w:] Adventure Mountain [on-line]. 2019-07-10. [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
- ↑ Kolejna tragedia na Broad Peak. Kim Hong-bin dokonał wyczynu i wpadł do szczeliny. [w:] Polskie Radio 24.pl [on-line]. 2021-07-20. [dostęp 2021-07-20].
- ↑ Munir Ahmed: South Korean missing after fall while scaling Pakistani peak. [w:] Times Union [on-line]. 2021-07-20. [dostęp 2021-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-07-20)]. (ang.).
- ↑ Fingerless Korean goes missing after achieving the feat of climbing all 14 Himalayan peaks. [w:] The Korea Times [on-line]. 2021-07-20. [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
- ↑ Nima Gyalzen Sherpa becomes the 6th Nepali in the 14 Peaks club. everestchronicle.com, 2022-08-11. [dostęp 2022-08-18]. (ang.).
- ↑ Angela Benavides, Dong Hong Juan Climbs Shishapangma; May Be the First Woman to Summit all 14 8,000'ers » Explorersweb [online], explorersweb.com, 26 kwietnia 2023 [dostęp 2023-05-04] (ang.).
- ↑ Kristin Harila completes 14 peaks as she scales Cho Oyu [online], thehimalayantimes.com, 3 maja 2023 [dostęp 2023-05-04] (ang.).
- ↑ Kristin Harila domyka rekordowo Koronę. Norweżka staje na Cho Oyu [online], wspinanie.pl, 3 maja 2023 [dostęp 2023-05-04] (pol.).
- ↑ a b c Padł rekord. Norweżka w trzy miesiące zdobyła 14 najwyższych szczytów świata. rp.pl, 2023-07-27. [dostęp 2023-07-28]. (pol.).
- ↑ Sophie Lavaud, first French mountaineer to climb all the peaks over 8,000 m on the planet – Liberation, [w:] Time News [online], 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
- ↑ Sophie Lavaud becomes first French person to climb world’s highest peaks, [w:] RFI [online], 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
- ↑ a b Angela Benavides, Nanga Parbat Summits » Explorersweb, [w:] Explorersweb [online], 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
- ↑ a b A 17-year-old Nepali teenager scales the ‘Killer Mountain’, [w:] Everest Chronicle [online], 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
- ↑ Seven Summit Treks Tenjen Sherpa (Lama), [w:] Seven Summit Treks [online] [dostęp 2023-11-02] (ang.).
- ↑ Alan Arnette: K2 2023 Coverage: Kristin Harila gets K2 for her Last 8000er. alanarnette.com, 2023-07-27. [dostęp 2023-07-27]. (ang.).
- ↑ Kristin Harila, Tenjen Sherpa world's fastest to climb 14 peaks in 92 days. [w:] The Himalayan Times [on-line]. 2023-07-27. [dostęp 2023-07-27]. (ang.).
- ↑ Dream Wanderlust, After K2 in Winter, Gelje Sherpa (28) aims to become the youngest to climb all 14 8Ks [online], DreamWanderlust.com, 2021 [dostęp 2023-11-02] (ang.).
- ↑ Gelje Sherpa joins the 14 peak club with summit on Cho Oyu; Nima Rinji sets youngest climber record [online], everestchronicle.com, 6 października 2023 [dostęp 2023-10-25] (ang.).
- ↑ Nepali and Pakistani Climbers Make History on Cho Oyu [online], whatthenepal.com data=2023-10-06 [dostęp 2023-10-25] (ang.).
- ↑ Jake Stern, This Climber Just Became the Second American to climb Every 8,000 Meter Peak [online], outsideonline.com, 22 września 2023 [dostęp 2024-03-20] (ang.).
- ↑ Camandona completa la collezione degli ottomila, "quasi un gioco" - Notizie - Ansa.it, [w:] Agenzia ANSA [online], 30 lipca 2024 [dostęp 2024-07-30] (wł.).
- ↑ Kris Annapurna, More Summits on K2, Broad Peak, Gasherbrum II, [w:] ExplorersWeb [online], 30 lipca 2024 [dostęp 2024-08-01] (ang.).
- ↑ a b c d e Imagine Nepal: 11 climbers reach the true summit, where five of them complete all 14 highest peaks, and Mingma G sets an oxygen-free record. [online], imagine-nepal.com, 4 października 2024 [dostęp 2024-10-13] (ang.).
- ↑ a b Angela Benavides, Tracee Metcalfe Becomes First U.S. Woman to Climb the World's Highest Peaks, [w:] Explorersweb [online], 7 października 2024 [dostęp 2024-10-11] (ang.).
- ↑ Ross Leonhart, 'On the edge' — Vail Valley Medical Center doctor summits Mount Everest [online], vaildaily.com, 19 czerwca 2016 [dostęp 2024-10-11] (ang.).
- ↑ Chuck Hickey, Coloradans summit Mount Everest; one shows Broncos pride, [w:] Fox 31 KDVR [online], 24 maja 2016 [dostęp 2024-10-11] (ang.).
- ↑ a b Maciej Skorupa, Pierwsza Polka z Koroną Himalajów i Karakorum! To się naprawdę stało, brawo! [online], przegladsportowy.onet.pl, 9 października 2024 [dostęp 2024-10-09].
- ↑ a b Shisha Pangma: Dorota Rasińska-Samoćko wchodzi na szczyt i zdobywa Koronę Himalajów i Karakorum [online], wspinanie.pl, 9 października 2024 [dostęp 2024-10-09].
- ↑ a b c d e f g h i j k l October 9, 2024, [w:] Seven Summit Treks [online], 9 października 2024 [dostęp 2024-10-13] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Seven Summit Treks announces 100% summit success on Shisha Pangma [online], thehimalayantimes.com, 9 października 2024 [dostęp 2024-10-09] (ang.).
- ↑ Nima Rinji becomes world's youngest to scale all 14 peaks, [w:] The Himalayan Times [online], 9 października 2024 [dostęp 2024-10-11] (ang.).
- ↑ Angela Benavides, No Oxygen Claims Create Uncertainty on Shisha Pangma [online], Explorersweb, 28 września 2024 [dostęp 2024-10-09] (ang.).
- ↑ ExWeb Oh Eun-Sun report, final: Edurne Pasaban takes the throne (ang.).
- ↑ Oh-Eun Sun traci pierwszeństwo, Edurne Pasaban na tronie.
- ↑ a b Kinga Baranowka* is making History. [dostęp 2009-05-20]. (ang.). *) literówka w oryginale.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- 8000ers.com (ang.)