Spirometria

Spirometria – badanie czynnościowe układu oddechowego, podczas którego mierzy się objętości i pojemności płuc oraz przepływy powietrza znajdującego się w płucach i oskrzelach w różnych fazach cyklu oddechowego^[1]. Badanie wykonuje się przy pomocy urządzenia zwanego spirometrem^[1]. Spirometria jest wykonywana w celu rozpoznawania oraz kontroli przebiegu i efektów leczenia chorób układu oddechowego, między innymi astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP)^[1][2].

Wskazania diagnostyczne dla spirometrii obejmują występowanie objawów chorobowych ze strony układu oddechowego, nieprawidłowości w badaniach takich jak gazometria, morfologia krwi czy zdjęcie RTG klatki piersiowej, a także ocenę ryzyka związanego z operacjami, zwłaszcza w obrębie jamy brzusznej lub klatki piersiowej^[1][3]. Wykonuje się ją także do monitorowania przebiegu i skuteczności leczenia chorób układu oddechowego (a także chorób tkanki łącznej, nerwowo-mięśniowych i układu krążenia), monitorowania stanu pacjentów po przeszczepieniu narządów (w szczególności po przeszczepieniu płuc), u osób z czynnikami ryzyka (narażonych na wpływ czynników szkodliwych, palących tytoń, otrzymujących leczenie mogące uszkadzać układ oddechowy), w orzecznictwie, w badaniach przesiewowych do oceny stanu zdrowia populacji i wyznaczania wartości należnych^[1][3].

Znaczny wzrost ciśnienia w klatce piersiowej podczas badania powoduje, że jest ono bezwzględnie przeciwwskazane, jeżeli pacjent ma tętniaki tętnic mózgowych, tętniaki aorty o średnicy powyżej 6 cm, zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, niestabilną dławicę piersiową, odmę opłucnej lub masywne krwioplucie o niewyjaśnionej przyczynie. Spirometrii nie wolno też wykonywać krótko po przebytym zawale serca (zależnie od stanu pacjenta, zwykle do miesiąca po wypisaniu ze szpitala), podczas hospitalizacji z powodu udaru mózgu ani krótko po zabiegach w obrębie mózgowia (do sześciu tygodni po zabiegu) i okulistycznych, takich jak okuloplastyka (do dwóch tygodni po zabiegu), operacyjne leczenie odwarstwienia siatkówki (do dwóch miesięcy), zabiegi w obrębie ciała szklistego (również do dwóch miesięcy), czy zabiegi w przedniej części gałki ocznej (do pół roku po zabiegu)^[1]. Przeciwwskazaniami względnymi są stany znacznie utrudniające prawidłowe wykonanie badania, jak świeżo przebyte operacje w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej, czy uporczywy kaszel. U kobiet ciężarnych nie powinno się wykonywać prób prowokacyjnych i badania nadreaktywności oskrzeli, a jeżeli występuje stan przedrzucawkowy lub niewydolność szyjki macicy powinno się odstąpić od wykonywania spirometrii. Zaawansowana ciąża może sprawiać trudności w interpretacji wyników^[1].

Podczas badania na monitorze spirografu wyświetlane są wartości badanych parametrów, między innymi:

• VC – pojemność życiowa (vital capacity)
• FEV1 – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa (forced expiratory volume in 1 second)
• FEV1/VC – stosunek procentowy natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej do pojemności życiowej
• FVC – natężona pojemność życiowa
• IC – pojemność wdechowa
• TV – objętość oddechowa
• ERV – wydechowa objętość zapasowa
• IRV – wdechowa objętość zapasowa

Badanie spirometryczne dla prawidłowego wykonania wymaga współpracy pacjenta, dokładnego wykonywania przez niego poleceń osoby przeprowadzającej badanie i wysiłku oddechowego. Część pacjentów (około 10%) nie jest w stanie prawidłowo wykonać badania^[3]. Przed badaniem, o ile to możliwe, nie powinno się zażywać leków, które mogą wpływać na jego wynik, np. wziewnych leków rozkurczających oskrzela. Nie powinno się także pić alkoholu (przynajmniej 4 godziny przed badaniem), palić tytoniu (przynajmniej 2 godziny), spożywać obfitych posiłków (przynajmniej 2 godziny) ani wykonywać intensywnego wysiłku fizycznego (przynajmniej pół godziny przed badaniem). Ubranie powinno być wygodne, nie krępujące ruchów i nie utrudniające głębokiego oddychania^[1][3]. Badanie jest przeprowadzane w pozycji siedzącej, z plecami wyprostowanymi. Oddychanie odbywa się przez ustnik głowicy spirometru, oddychanie przez nos jest uniemożliwione przez założony na niego zacisk (klips)^[1][3].

Przed przystąpieniem do badania spirometrycznego, pacjent wykonuje kilka głębokich wdechów. Ostatni głęboki wdech kończy się przyłożeniem ust do ustnika, połączonego specjalną rurką z aparatem spirometrycznym. Badanie polega na jak najszybszym wdmuchiwaniu do aparatu całego zapasu powietrza zawartego w płucach. Kolejne ruchy oddechowe są wykonywane zgodnie z zaleceniami osoby wykonującej badanie.

• spirometria dynamiczna
• oscylometria impulsowa

• Encyklopedia badań medycznych. Ilustrowana encyklopedia dla pacjenta. Leszek Kalinowski (red.). Gdańsk: MAKmed, 1996. ISBN 83-905369-4-3. Brak numerów stron w książce