Ustrój polityczny Kazachstanu

Ustrój polityczny Kazachstanu – Kazachstan jest republiką konstytucyjną z silną władzą prezydencką^[1]. Według konstytucji, formalne i faktyczne centrum dyspozycji politycznej pozostaje w rękach prezydenta^[1]. Jest on wybierany w wyborach powszechnych, równych i bezpośrednich, na siedem lat, bez możliwości reelekcji^[2]. Prezydent jako arbiter i gwarant stabilności państwa jest najwyższą instancją w strukturach władzy wykonawczej^[1]. Mianuje i odwołuje premiera, stoi na czele sił zbrojnych, dysponuje inicjatywą ustawodawczą i prawem wetowania projektów ustaw^[1]. Ważnym organem konstytucyjnym jest Rada Bezpieczeństwa^[1].

Władzę ustawodawczą w Kazachstanie sprawuje dwuizbowy parlament, składający się z izby przedstawicielskiej – Mażylisu oraz Senatu^[1]. Mażylis jest wybierany na pięcioletnią kadencję, w jego skład wchodzi 107 deputowanych, z których 98 wybieranych jest w wyborach powszechnych i proporcjonalnych, 9 deputowanych jest wybieranych przez Zgromadzenie Narodu Kazachstanu^[1].

Członkowie Senatu wybierani są na sześcioletnią kadencję (16 co 3 lata)^[1]. Wybiera się po dwóch przedstawicieli z każdego obwodu, miasta na prawach obwodu i stolicy kraju w głosowaniach tajnych i pośrednich – na wspólnym posiedzeniu wszystkich maslichatów (organów ustawodawczych na szczeblu lokalnym) danej jednostki administracyjnej^[1]. Senat liczy 47 osób, 32 wybranych w obwodach i 15 mianowanych przez prezydenta^[1].

Obowiązująca Konstytucja Kazachstanu została uchwalona w 1995 r.^[1] Od tego czasu czterokrotnie wprowadzano do niej poprawki (1998, 2007, 2011, 2017)^[1]. W konstytucji deklarowana jest zasada suwerenności narodu, pluralizmu i podziału władzy^[1]. Stwierdza ona, że Kazachstan jest demokratycznym państwem prawa, państwem świeckim, kierującym się troską o obywateli i cechującym się prezydencką formą sprawowania władzy^[1]. W Konstytucji znalazł się również zapis o zasługach Pierwszego Prezydenta w budowaniu niepodległości kraju^[1].

Kazachstan jest podzielony na 14 obwodów (obłasti): akmoliński, aktiubiński, ałmatyński, atyrauski, wschodniokazachstański, żambylski, zachodniokazachstański, karagandyjski, kustanajski, kyzyłordyński, mangystauski, pawłodarski, północnokazachstański, południowokazachstański oraz dwa miasta wydzielone – Ałmaty i Astana^[1]. W stolicy – Astanie – mieszczą się prawie wszystkie centralne urzędy państwowe^[1]. Ałmaty pozostaje jednak nadal największym centrum biznesowym i gospodarczym Kazachstanu^[1].

Na terytorium Kazachstanu funkcjonują 86 miasta, Astana i Ałmaty mają status miast republikańskich, wyjątkowy status posiada natomiast Bajkonur – jest miastem federalnego znaczenia Federacji Rosyjskiej^[1]. Kraj podzielony jest na 168 rejonów wiejskich i 15 miejskich, 174 mniejszych niż miasta obszarów zasiedlenia (typu miejskiego i wiejskiego) i 2150 okręgów wiejskich (aułów)^[1].

Na władze lokalne składają się organy ustawodawcze obwodów i miast republikańskich – maslichaty oraz organy wykonawcze – akimaty^[1]. Nowelizacja Konstytucji Kazachstanu z 2007 r. określa długość kadencji maslichatów na pięć lat^[1]. Czynne prawo wyborcze do maslichatów przysługuje obywatelom Kazachstanu po ukończeniu 18 roku życia, bierne po ukończeniu 21 roku życia^[1]. Dwóch deputowanych każdego z 14 maslichatów obwodowych, miasta o znaczeniu republikańskim oraz stolicy w drodze wyborów zasiada w Senacie Kazachstanu^[1].

Akimat (pochodzi od arabskiego ḥākim, rządzący) jest terenowym ogniwem administracji państwowej w Kazachstanie (obwodu, miasta o znaczeniu republikańskim lub stolicy, rejonu, okręgu wiejskiego)^[1].

Do podstawowych kompetencji akima należy^[1]:

1) opracowanie planów gospodarczych, programów rozwoju społecznego oraz miejscowego budżetu, a także zapewnienie ich wykonania;

2) zarządzanie majątkiem komunalnym; 3) powoływanie i odwoływania kierowników miejscowych organów wykonawczych.

Władzę wykonawczą w Kazachstanie sprawuje rząd^[1].