Włodzimierz Sokorski
generał brygady | |
Data i miejsce urodzenia | 2 lipca 1908 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 2 maja 1999 |
Przebieg służby | |
Siły zbrojne | |
Stanowiska | z-ca d-cy ds. polityczno-wychowawczych 1 DP oraz |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca | minister kultury i sztuki (1952–1956), wiceminister kultury i sztuki (1948–1952), poseł do KRN (1945–1947), na Sejm Ustawodawczy (1947–1952) i na Sejm PRL I, IV, V i VI kadencji (1953–1956, 1965–1976), przewodniczący Radiokomitetu (1956–1972), prezes Zarządu Głównego ZBoWiD (1980–1983) |
Odznaczenia | |
Włodzimierz Sokorski, ps. „Andrzej Sokora” (ur. 19 czerwca?/2 lipca 1908 w Aleksandrowsku, zm. 2 maja 1999 w Warszawie) – polski wojskowy, generał brygady Wojska Polskiego, pisarz, dziennikarz, publicysta, i polityk. Minister kultury i sztuki (1952–1956), przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji (1956–1972), zastępca członka Komitetu Centralnego PZPR; poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, IV, V i VI kadencji; prezes Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (1980–1983). Budowniczy Polski Ludowej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn nauczyciela Michała i Katarzyny Poleskiej Szczypiłło. Okres I wojny światowej spędził w domu dziadka koło Jałty[1]. W latach 1924–1926 uczeń Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Od 1924 do 1927 należał do Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Od 1927 do 1938 był członkiem Komunistycznej Partii Polski (w latach 1929–1931 sekretarz generalny tej partii). W latach 1928–1931 działał jednocześnie w Polskiej Partii Socjalistycznej – Lewicy (na I zjeździe tej partii w 1929 wraz z Władysławem Gomułką wchodził w skład Komisji Programowej oraz został członkiem Komitetu Centralnego[2]). W latach 1931–1935 więziony za działalność polityczną w więzieniach w Łodzi, we Wronkach i w Białymstoku; w 1934 za protest przeciw odebraniu więźniom cywilnej odzieży był karany karcerem, a za ogłoszenie głodówki został pobity przez strażników[3]. Ukończył studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 pod pseudonimem Andrzej Sokora opublikował powieść Rozdarty bruk.
Uczestnik wojny obronnej w 1939, podczas II wojny światowej przebywał w Związku Radzieckim. W latach 1939–1941 pracował w Kolejach Państwowych ZSRR w Kowlu, a po ataku Niemiec na Związek Radziecki wcielony do Korpusu Ochrony Kolei, w którym służył początkowo w Charkowie, a w 1942 w Stalingradzie. Uzyskał stopień majora. Działacz ruchu związkowego w Kujbyszewie i Tbilisi. W latach 1943–1944 był współorganizatorem Związku Patriotów Polskich. Po sformowaniu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, był zastępcą dowódcy do spraw polityczno-wychowawczych 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, następnie 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Usunięty z tej funkcji po stworzeniu (wraz z Jakubem Prawinem) dokumentu programowego „O co walczymy” znanego jako „Tezy nr 1”, zakładającego wprowadzenie po wojnie w Polsce systemu tzw. demokracji zorganizowanej. Zakładał on przejęcie rządów w kraju przez armię polską tworzoną w Związku Radzieckim z pominięciem partii komunistycznej. Widział także możliwość korekt na korzyść Polski linii Curzona. Poglądy swoje prezentował na łamach prasy 1 Korpusu oraz na odprawach jego oficerów[4]. Uczestnik bitwy pod Lenino.
W latach 1941–1945 należał do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików), a od 1943 jednocześnie do Polskiej Partii Robotniczej, z którą w 1948 przystąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (był delegatem na sześć pierwszych jej zjazdów). Pełnił mandat poselski do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy i na Sejm PRL I, IV, V i VI kadencji (kolejno z okręgów: Łomża, Chorzów, Kielce i Radzyń Podlaski). Od 1948 do 1975 był zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR. W latach 1945–1948 był sekretarzem Komisji Centralnej Związków Zawodowych.
Od 21 listopada 1952 do 19 kwietnia 1956 był ministrem kultury i sztuki (wcześniej, od marca 1948 do listopada 1952, podsekretarzem stanu w tym resorcie), jednym z głównych promotorów tzw. realizmu socjalistycznego (socrealizmu). W listopadzie 1953 telewizja wyemitowała pierwsze przedstawienie Teatru Telewizji.
W latach 1956–1960 był przewodniczącym Komitetu do Spraw Radiofonii „Polskie Radio”, od 1960 do 1973 Komitetu do Spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja”. Do współpracy w radiu i telewizji udało mu się pozyskać wielu ludzi kultury i sztuki, między innymi Stanisława Grochowiaka, Adama Hanuszkiewicza, Jerzego Antczaka, Jerzego Wasowskiego i Jeremiego Przyborę, Jerzego Janickiego i Olgę Lipińską. Z jego inicjatywy Karol Małcużyński stworzył Monitor, Irena Dziedzic Tele-Echo, a w radiu rozpoczęto nadawanie audycji Popołudnie z młodością[5].
Od 1966 do 1990 był redaktorem naczelnym „Miesięcznika Literackiego”[6].
Wieloletni członek Rady Naczelnej i Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Od 1969 był członkiem prezydium[7][8], a w latach 1980–1983 prezesem ZG ZBoWiD. Był też członkiem Narodowej Rady Kultury oraz przewodniczącym Komitetu Budowy Pomnika Kościuszkowców w Warszawie. W październiku 1988, z okazji 70-lecia Niepodległości oraz 45-lecia ludowego Wojska Polskiego, został awansowany uchwałą Rady Państwa do stopnia generała brygady w stanie spoczynku. Nominację wręczył mu w Belwederze I sekretarz KC PZPR, przewodniczący Rady Państwa PRL, gen. armii Wojciech Jaruzelski. Był długoletnim członkiem Komitetu Redakcyjnego kwartalnika KC PZPR „Z Pola Walki”, w którym publikowano artykuły na temat historii polskiego oraz międzynarodowego ruchu robotniczego i komunistycznego. 28 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40-lecia Kongresu Zjednoczeniowego PPR – PPS – powstania PZPR, któremu przewodniczył I sekretarz KC PZPR[9]. W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[10]. W lutym 1989 wszedł w skład działającej przy tej Radzie Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego[11].
12 października 1988 otrzymał Nagrodę Specjalną Ministra Obrony Narodowej, gen. armii Floriana Siwickiego, za całokształt twórczości literackiej.
Szeroko znany z wesołego cynizmu, umiłowania uciech życia i skłonności do silnego ubarwiania swoich opowieści. Był niejednoznaczną i kontrowersyjną postacią wśród kręgów władzy partyjnej. Pomimo promowania socrealizmu i linii partii komunistycznej, podkreśla się, że jako minister kultury i sztuki zarazem ratował przed represjami część pisarzy i ludzi kultury. Z drugiej strony, Andrzej Wajda działania Włodzimierza Sokorskiego jako ministra kultury określił „hańbą dla polskiej kultury”.
W 1954, kiedy Włodzimierz Sokorski był ministrem kultury, Andrzej Wajda uzyskał państwowe fundusze na realizację filmu Pokolenie. Film ten rozpoczął karierę reżysera Andrzeja Wajdy[12].
Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera D6-2-41)[13].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Był czterokrotnie żonaty[14], miał trzy córki i syna. Jedną z żon była Halina z domu Snarska (ur. 1920), kolejną aktorka Barbara Klimkiewicz (1936–2010), która w słuchowisku „Matysiakowie” przez kilka kreowała rolę Elżbiety Matysiakowej, pierwszej żony Gienka Matysiaka[15]. Ostatnią żoną była Wiesława Izabella Fedorońko[16].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Włodzimierz Sokorski był autorem m.in. następujących książek:
- Sprawy ruchu zawodowego, 1947;
- Dziennik podróży dwa miesiące w Chinach, 1954;
- Grubą kreską: dialogi o sztuce, moralności i socjalizmie, 1954;
- Współczesność i młodzież, 1963;
- Współczesna kultura masowa: szkice, 1967;
- Kultura i polityka – szkice i artykuły, 1970;
- Polacy spod Lenino, 1971;
- Notatki, 1975;
- Piotr, 1976;
- Ludzie i sprawy, 1977;
- Polskie refleksje, 1977;
- Kroki, 1978;
- Leon Schiller, 1978;
- Xawery Dunikowski, 1978;
- Czas, który nie mija, 1980;
- Mikołaj, 1980;
- Refleksje o kulturze: literatura i sztuka trzydziestopięciolecia, 1980;
- Tamte lata, 1980;
- Zostać sobą, 1982;
- Nie można powtórzyć, 1984;
- Zostać sobą, 1987;
- Skazani na siebie, 1988;
- Znaki zapytania, 1988;
- Nic nie jest proste, 1989;
- Uwikłania, 1990;
- Wspomnienia, 1990;
- Romans z komuną, 1991.
Odznaczenia (wybrane)
[edytuj | edytuj kod]- Order Budowniczych Polski Ludowej (1979)[17]
- Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1964)[18]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1949)[19]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1946)[20]
- Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Krzyż Bitwy pod Lenino (1988)[21]
- Medal 40-lecia Polski Ludowej
- Medal 30-lecia Polski Ludowej
- Medal 10-lecia Polski Ludowej
- Medal im. Ludwika Waryńskiego (1986)[22]
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)[23]
- Odznaka Kościuszkowska
- Wpis do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich” (1985)
- Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1979)[24]
- Złota Odznaka „Za pracę społeczną dla miasta Krakowa” (1968)[25]
- Pamiątkowy Medal z okazji 40. rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983)[26]
- Medal pamiątkowy „40-lecia PZPR” (1988)[27]
- Order Lenina (Związek Radziecki)
- Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki)
- Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki)
- Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki)
- Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki)
- i inne
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Włodzimierz Sokorski, Wspomnienia, Warszawa 1990, s. 8–10.
- ↑ Ewa Maria Ożóg, Władysław Gomułka. Biografia polityczna, t. I, Wydawnictwo Spółdzielcze Warszawa, 1989, s. 35, ISBN 83-209-0716-0.
- ↑ Włodzimierz Sokorski, Wspomnienia, Warszawa 1990, s. 54.
- ↑ Anna Ścibór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, IPN, Warszawa 2009, s. 90–92.
- ↑ Włodzimierz Sokorski, Stanisław Zawiśliński, Wyznania Zdrajcy, 1991.
- ↑ „Miesięcznik Literacki”, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-05-02] .
- ↑ Nowe władze ZBoWiD, „Głos Słupski”, nr 251, 22 września 1969, s. 1–2.
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 108 (8784), 8 maja 1972, s. 2.
- ↑ „Wojskowy Przegląd Historyczny”, nr 2 (128), kwiecień – czerwiec 1989, Warszawa, s. 352.
- ↑ Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl. [dostęp 2020-05-02].
- ↑ „Rzeczpospolita”, 1989, nr 37 (2171), s. 1–2.
- ↑ Internetowa Baza Filmu Polskiego, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa i Telewizyjna i Teatralna im Leona Schillera w Łodzi.
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie [dostęp 2020-05-02].
- ↑ Aleksandra Szarłat: Prezenterki Tele PRL. Wydawnictwo Świat Książki, 2015, s. 69. ISBN 978-83-8031-299-9.
- ↑ Zdzisław Nardelii, Płaskorzeźby dyletanta. Warszawa 1988, s. 188.
- ↑ Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, t. III: M–S, Toruń 2010, s. 480.
- ↑ Stefan Oberleitner, Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990: vademecum dla kolekcjonerów. Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1944–1990, Wydawnictwo Kanion, 1992, s. 25.
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, nr 170 z 20 lipca 1964.
- ↑ M.P. z 1949 r. nr 62, poz. 832.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 194.
- ↑ Odznaczenia dla żołnierzy i pracowników wojska, „Trybuna Robotnicza”, nr 238, 12 października 1988, s. 2.
- ↑ „Życie Partii”, styczeń–marzec 1987, s. 55.
- ↑ Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 10, 1 września 1979, s. 16.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Krakowa, nr 25, 2 grudnia 1968, s. 2.
- ↑ Uhonorowani pamiątkowymi medalami, „Trybuna Robotnicza”, nr 307, 30 grudnia 1983, s. 3.
- ↑ W 40. rocznicę kongresu zjednoczeniowego, „Głos Pomorza”, nr 292, 16 grudnia 1988, s. 2.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia Historii Polski, Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1996
- Encyklopedia Powszechna PWN, tom IV, PWN, Warszawa 1989
- Kto jest kim w Polsce 1984, Wyd. Interpress, Warszawa 1984
- Kto jest kim w Polsce 1989, Wyd. Interpress, Warszawa 1989
- Janusz Królikowski: Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, t. III: M–S, Toruń 2010
- Tadeusz Mołdawa: Ludzie władzy 1944–1991. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991. ISBN 83-01-10386-8. OCLC 69290887.
- Kazimierz Sobczak: Lenino – Warszawa – Berlin: wojenne dzieje l Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, Wyd. MON, Warszawa 1988
- Juliusz Stroynowski: Who’s who in the socialist countries of Europe: a biographical encyclopedia of more than 12,600 leading personalities in Albania, Bulgaria, Czechoslovakia, German Democratic Republic, Hungary, Poland, Romania, Yugoslavia, tom 3, K.G. Saur Pub., 1989 (ang.)
- „Wojsko Ludowe”, nr 6, czerwiec 1985
- „Za Wolność i Lud”, nr 28 (1073) z 14 lipca 1984, s. 11
- VI Kongres ZBoWiD Warszawa 7–8 maja 1979, Wydawnictwo ZG ZBoWiD, Warszawa 1979
- Informacje w BIP IPN