Wilhelm Sauer

Wilhelm Sauer

Wilhelm Sauer (ok. 1910)
Data i miejsce urodzenia	23 marca 1831 Schönbeck
Data i miejsce śmierci	9 kwietnia 1916 Frankfurt nad Odrą
Zawód, zajęcie	organmistrz
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Wilhelm Sauer (ur. 23 marca 1831 w Schönbeck, zm. 9 kwietnia 1916 we Frankfurcie nad Odrą) – niemiecki organmistrz czasów romantyzmu i późnego romantyzmu.

Wilhelm Sauer wraz ze swoimi współpracownikami zbudował ponad 1100 organów, z których największe i najsłynniejsze znajdują się m.in. w berlińskiej katedrze (1903, IV/113), w kościele św. Tomasza (1888/1908, III/88) w Lipsku, a także w Hali Miejskiej w Görlitz (1910, IV/72).

Największe swego czasu organy świata we wrocławskiej Hali Stulecia (1913, V/200) nie zachowały się w swojej pierwotnej formie. Znaczna część tego instrumentu znajduje się dziś we wrocławskiej katedrze. Znakomicie zachowane organy firmy Wilhelma Sauera znajdują się również w płockiej bazylice, kościele pw. Przemienienia Pańskiego w Drezdenku, kościele parafialnym pw. św. Szczepana w Rożyńsku Wielkim koło Ełku (organy mechaniczne), kościele św. Trójcy w zachodniopomorskim Czaplinku^[1], a także w kościele MB w Witnicy^[2].

Drugą żoną Wilhelma Sauera była Anna, z domu Bauer (18 stycznia 1848–11 sierpnia 1924), córka właściciela browaru i rajcy miejskiego z Poczdamu.

Nagrobek Wilhelma Sauera znajduje się na terenie dawnego cmentarza w Kleistpark we Frankfurcie nad Odrą. Ze względu na przebudowy dokładna pozycja grobu nie jest pewna.

M.in.^[3]:

• 1899: Order Orła Czerwonego (Prusy)
• 1899: Order Zasługi za Sztukę i Naukę (Saksonia-Meiningen)
• 1901: Order Królewski Korony (Prusy)
• 1905: Medal za Sztukę i Naukę (Saksonia-Altenburg)
• 1906: Order Orła Czerwonego z Kokardą (Prusy)
• 1909: Krzyż Kawalerski Orderu Domowego Ernestyńskiego

Rok	Miejscowość	Objekt	Zdjęcie	Manuały	Głos	Opus	Uwagi
1852	Lychen	Kościół św. Jana		1+P	13		Wspólnie z ojcem Ernestem. Prace restauracyjne w latach 1999–2003 wykonane przez firmę Scheffler.
1853	Rechlin	Kościół św. Jana		1+P	5		Najstarsze dzieło Wilhelma Sauera, które przetrwało do dzisiaj. Zleceniodawcą był Carl Peter Johann von Le Fort. Instrument oddano do użytku dnia 08.09.1853. W roku 1900 rozbudowany przez Carla Börgera. Prace restauracyjne w latach 1995–2003 wykonane przez firmę Scheffler.
1854	Friedland	Kościół Matki Boskiej		3+P	30		Wspólnie z ojcem Ernestem z wykorzystaniem barokowego prospektu firmy Baumann und Richter. W roku 1934 zastąpione nowym instrumentem także firmy Sauer, w dotychczasowym prospekcie.
1855	Badresch	Kościół wiejski		1+P	9		Zlecenie z maja 1855. Zakończenie prac w sierpniu 1855. Brak wszystkich metalowych piszczałek.
1861	Sowieck	Kościół Litewski		2+P	22		Pierwszy instrument o dużych gabarytach. W latach 1945–1952 wraz z kościołem zniszczony.
1864	Kwidzyn	Katedra		3+P	49	94	W roku 1917 piszczałki prospektowe zostały skonfiskowane. W roku 1945 zostały skonfiskowane wszystkie metalowe piszczałki. W latach 1958 i 1972-1974 nastąpiły liczne przebudowy. Planowana jest rekonstrukcja oryginału.
1869	Berlin	Kościół św. Tomasza		4+P	52	95	Rozebrano ze względu na zniszczenia wojenne (1944). W roku 1970 rekonstrukcja instrumentu wykonana przez firmę Rudolf von Beckerath (2+P;25).
1870	Polessk	Kościół parafialny					Zniszczony w 1945 r.
1872	Döbberin	Kościół wiejski		1+P	8	235	Mechaniczna wiatrownica.
1874	Doberlug-Kirchhain	Kościół klasztorny		2+P	26	209	Mechaniczne wiatrownice.
1874	Sorkwity	Kościół wiejski		2+P	14	212	Instrument w złym stanie.
1876	Bydgoszcz	Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła		3+P	43	234
1878–1879	Frankfurt nad Odrą	Kościół ewangelicki p.w. św. Gertrudy		3+P	36	248	Mechaniczne wiatrownice.
1882	Szprotawa	Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny		2+P	27	335	W roku 1917 oddano na cele wojenne wszystkie piszczałki prospektowe. Instrument w bardzo złym stanie.
1883	Wernigerode	Kościół Matki Boskiej		2+P	30	401	Instrument został integrowany w barokowy prospekt z lat 1765–1783.
1884	Kostebrau	Wiejski kościół		1+P	7	419	Instrument został przeniesiony z ewangelickiego kościoła w Klettwitz.
1884	Petersburg	Konserwatorium		2+P	8	432	W roku 1970 instrument przeniesiono do miasta Puszkin, do gimnazjum imienia Achmatowej. Organy te są jednym z dwóch jeszcze istniejących w Rosji instrumentów Wilhelma Sauera.
1885–1886	Eickel	Kościół św. Jana		2+P	33		Cena instrumentu to 12.000 marek. W roku 1911 wiatrownica została wymieniona na elektryczną. Organy zostały zniszczone wskutek działań wojennych 12 kwietnia 1944 r.
1886	Czerniachowsk	Kościół Lutra					Instrument został integrowany w barokowy prospekt Johanna Preußera. Zniszczony w roku 1945.
1887	Laer (Bochum), Frankfurt nad Menem	Kościół ewangelicki we Frankfurcie-Griesheim		2+P	28	475	Organy zostały zbudowane w roku 1887 dla kościoła ewangelickiego w dzisiejszej dzielnicy Bochum Laer. W 1974 kościół został wyburzony, a instrument rozebrany i przechowany w magazynie. W 1995 roku organy zostały na nowo złożone w kościele ewangelickim we Frankfurcie.
1888	Getynga	Kościół św. Mikołaja		2+P	23		Organy przetrwały częściowo do dzisiejszych czasów. W XX w. zostały poddane barokizacji i ponownie restaurowane.
1885–1889	Lipsk	Kościół św. Tomasza		3+P	63	501	W roku 1908 ilość głosów została poszerzona do 88.
1889	Amsterdam	Bazylika św. Mikołaja		3+P	40	505
1890	Jasień (Gassen)	Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej		2+P			[4]
1890	Bralitz	Kościół wiejski		2+P	13	530	Instrument przetrwał w dużym stopniu do dzisiaj. W latach 2014–2015 został poddany renowacji podczas której doprowadzono go do pierwotnego stanu.
1891	Mühlhausen/Thüringen	Kościół Najświętszej Maryi Panny		3+P	54	544	Początkowo instrument posiadał 61 głosów.
1891	Barneberg	Kościół Pokoju		2+P	19		Prospekt neogotycki.
1891	Sieversdorf	Kościół wiejski		1+P	6	557
1892	Berlin	Kościół garnizonowy		3+P	70	13. April 1908 Zerstörung durch Brand der Kirche	Instrument spłonął podczas pożaru kościoła 13 kwietnia 1908 r.
1892	Luckenwalde	Kościół św. Józefa		2+P	11	569
1893	Berlin	Kościół Zbawiciela		2+P	29
1894	Apolda	Kościół Lutra		3+P	47	620
1894	Saalfeld/Saale	Kościół św. Jana		3+P	49	624	W roku 1894 budowa nowego instrumentu w tyle historycznego prospektu Johanna Georga Fincke i stolarza Georga Ziegenspecka z lat 1709-1714. Przebudowa organów przez firmę Sauer w roku 1932. W latach 1993–1996 Firma Rösel & Hercher Orgelbau restauruje instrument i przywraca mu stan z roku 1932.
1894	Brema	Katedra Świętego Piotra		3+P	65		W latach 1926 i 1939 rozbudowa instrumentu przez firmę W. Sauer Orgelbau. Dzisiaj 4+P;98.
1894–1895	Charlottenburg	Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma		4+P	93	660	W roku 1920 rozbudowa instrumentu przez firmę W. Sauer Orgelbau; 103 głosy. Instrument wraz z kościołem zniszczony podczas bombardowania w 1943 r.
1895	Gehren	Kościół parafialny		2+P	23	661	Wiatrownica pneumatyczna.
1895-1896	Poczdam, dzielnica Przedmieście Nauaner	Kościół ewangelicki		2+P	16		1896: poszerzenie wcześniejszego instrumentu o drugi manuał i dodatkowe głosy; 1933: ponowne poszerzenie instrumentu do 28 głosów przez firmę Schuke; 2010: organy Sauera znajdują się w stanie niepozwalającym na remont, firma Schuke otrzymuje zlecenie budowy nowego instrumentu. Prace rozpoczynają się w roku 2011. Poświęcenie organów odbywa się we wrześniu 2019 r.
1896	Berlin	Bazylika św. Jana		2+P	38	704	Wiatrownica pneumatyczna. Drobne przeróbki w roku 1950. Prace restauracyjne w rooku 2011.
1897	Golzow, Barnim	Kościół wiejski		2+P	15		Wiatrownica mechaniczna. W roku 1911 przebudowa wykonana przez firmę Sauer. Po drugiej wojnie światowej większość piszczałek została rozgrabiona, a części mechaniczne zniszczone. W latach 1993−1994 organy zostały zrekonstruowane przez firmę Fahlberg. Podczas prac wykorzystano kilka głosów z kościoła św. Jana w Brandenburgu nad Hawelą.
1898	Wuppertal-Elberfeld	Kościół cmentarny		2+P	30	731	Częściowa renowacja w roku 1995.
1898	Markgrafpieske	Kościół wiejski		2+P	14	752	Parafia zapłaciła za instrument 4412 marek.
1898	Moskwa	Katedra Piotra i Pawła		3+PP	33	755	W roku 2006 instrument został odrestaurowany przez Reinharda Hüfgena.
1898	Gusiew	Kościół Staromiejski			36		Instrument wbudowany w barokowy prospekt został zniszczony w roku 1945.
1898	Welt	Kościół św. Michała		2+P	14	760	Instrument wbudowano w prospekt z lat 1750-1780. W latach 2001–2007 nastąpiła renowacja. Wykonawcą była firma Scheffler.
1899	Erbach	Kościół ewangelicki		2+P	19	793	Prospekt z roku 1725 wykonany przez Johanna Nikolausa Schäfera. Traktura pneumatyczna. Instrument zachował się do dnia dzisiejszego w stanie oryginalnym. Wymieniono tylko dmuchawę elektryczną i piszczałki prospektowe. Ostatnia renowacja nastąpiła w roku 1999.
1899	Neuendorf koło Poczdamu	Kościół Betlejemski			15		Prospekt wykonała firma Gustav Kunzsch z Wernigerode. Kościół, mocno uszkodzony w wyniku działań wojennych, został w roku 1952 wysadzony w powietrze.
1901	Frankfurt nad Odrą	Kościół Świętego Krzyża		3+P	46	860	Instrument zachował się do dnia dzisiejszego w stanie prawie nie zmienionym. Wiatrownice pneumatyczne.
1901	Essen	Kościół ewangelicki w dzielnicy Katernberg		2+P	29	846	Firma Voigt dokonała renowacji w latach 2007-2017.
1902	Drezdenko	Kościół Przemienienia Pańskiego		2+P	30	869	Pneumatyczne wiatrownice. Prospekt został wykonany przez Gustava Kunzscha. W roku 1917 zarekwirowany zostały piszczałki prospektowe. Utrata głosu Klarnet 8'. Renowacja w latach 2006–2007 oraz rekonstrukcja utraconych głosów przez firmę Cepka.
1902	Haberberg (Królewiec)	Kościół Trójcy Świętej		3+P	50	in Barockprospekt von Casparini, 1945 zerstört	Instrument został wkomponowany w barokowy prospekt Adama Gottloba Caspariniego. Zniszczony w 1945 r.
1902	Rheydt	Centralny kościół ewangelicki w Rheydt		3+P	40	864	Pneumatyczne wiatrownice. Renowacja w latach 1985–1986 przez firmę Karl Schuke Berliner Orgelbauwerkstatt. W roku 2012 ponowna intonacja wykonanaa przez Matthiasa Wagnera z holenderskiej firmy Verschueren Orgelbouw.
1902–1903	Bad Harzburg	Kościół Lutra		3+P	40	891	Początkowo 2+P/29; 21 głosów zrekonstruowała firma Christian Scheffler w latach 1997–2001; instrument został rozbudowany, przy czym nowe fragmenty dopasowano do oryginalnego stylu Wilhelma Sauera.
1903	Altglietzen	Kościół wiejski		2+P	20	882	Instrument wbudowano w prospekt Johanna Gottlieba Landowa z roku 1835.
1903	Bornim	Kościół wiejski		2+P	13
1903	Mirbach	Kaplica Zbawiciela			6	Schenkung anlässlich der Erbauung durch die Familien v. Mirbach	Darowizna rodzin von Mirbach.
1903	Neuhaus	Kościół Trójcy Świętej		2+P	13
1904	Lipsk	Kościół św. Michała		3+P	47	902 Romantische Disposition; nahezu vollständig erhalten.	Dyspozycja romantyczna. Instrument zachowany do dzisiaj w prawie niezmienionym stanie.
1904	Dorstfeld	Kościół ewangelicki		3+P	40	915	Instrument znajduje się od roku 2020 w ewangelickim kościele w Gronau (Westf.). Dyspozycja romantyczna. Organy zachowane w niezmienionym stanie.
1905	Berlin	Katedra		4+P	113		Swego czasu intrument był uznawany za największe organy Niemiec.
1905	Altenburg	Kościół parafii ewangelickiej		3+P	50	930	W latach 1927–1937 oraz 1943 dyspozycja instrumentu została zmieniona. W latach 1990–2006 przywrócono go do stanu pierwotnego.
1905	Fulda	Kościół św. Ducha		2+P	16	945	W roku 1990 instrument został przywrócony do stanu oryginalnego z 1905 r.
1906	Klasztor Neuzelle	Kościół NMP		2+P	24	981	W roku 2001 firma Christian Scheffler wykonała rekonstrukcję instrumentu.
1907	Klettwitz	Kościół ewangelicki		2+P	12	970
1907	Żary	Kościół ewangelicki		4			W 1953 przeniesione do Bazyliki Katedralnej Wniebowzięcia NMP w Płocku[5]
1908	Lutherviertel	Kościół Lutra		3+P	50	1011	W roku 1938 dyspozycja instrumentu została zmieniona. Renowacji dokonał w latach 2006–2007 Christian Scheffler.
1908	Poczdam	Kościół św. Mikołaja		3+P	49		Organy zostały zniszczone wskutek działań wojennych w roku 19945.
1908	Bad Homburg vor der Höhe	Kościół Zbawiciela		3+P	56	1020	Dźwięk tzw. fernwerku wydobywa się przez rozetę w sklepieniu prezbiterium. Organy były restaurowane w roku 1993. Jednocześnie instrument został rozszerzony o dodatkowy manuał i 12 głosów.
1909	Bad Salzungen	Kościół parafialny		3+P	41	1025	Instrument został skonstruowany według pomysłu Maxa Regera. Renowacji dokonano w latach 1994 i 2000.
1910	Jerozolima	Kościół Wniebowstąpienia		2+P	24	1910	Instrument został zbudowany jednocześnie wraz z kościołem ze środków Fundacji Auguste Victoria. W oryginalnym stanie przetrwał praktycznie do naszych czasów. Jest to jedyny niemiecki instrument w Palestynie.
1910	Schönbeck	Kościół wiejski		1+P	8	1097	Organy były prezentem Wilhelma Sauera dla wspólnoty parafialnej, z której pochodził. Jednocześnie był to ostatni instrument, zbudowany pod jego przewodnictwem, tuż przed sprzedażą firmy. Nowym właścicielem został Paul Walcker. Dyspozycja instrumentu została w latach zmieniona 1951. Renowacji organów dokonała w roku 2005 firma Sauer.
1910	Görlitz	Hala miejska		4+P	71	1100	Organy koncertowe. Czwarty manuał służy jako fernwerk. Pneumatyczne witrownice. Instrument w stanie niezmienionym przetrwał do dzisiaj.
1923	Gliwice	Kościół św. Michała Archanioła		2+P	16	1263	Początkowo własność prywatna we Wrocławiu. Do Gliwic instrument został sprowadzony po drugiej wojnie światowej. Stół gry znajduje się po lewej stronie. Stan instrumentu bardzo dobry.

• Sauer Orgelbau: strona oficjalna. sauerorgelbau.de. [dostęp 2010-11-30]. (niem.).
• Hermann Fischer: Carl Friedrich Sauer w: Neue Deutsche Biographie, vol. 22, wyd. Duncker & Humblot, Berlin, 2005, s. 458 i nast.