1828
- Ovo je članak o godini 1828.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 18. vijek – 19. vijek – 20. vijek |
| Decenija: | 1790-e 1800-e 1810-e – 1820-e – 1830-e 1840-e 1850-e |
| Godine: | 1825 1826 1827 – 1828 – 1829 1830 1831 |
| Gregorijanski | 1828. (MDCCCXXVIII) |
| Ab urbe condita | 2581. |
| Islamski | 1243–1244. |
| Iranski | 1206–1207. |
| Hebrejski | 5588–5589. |
| Bizantski | 7336–7337. |
| Koptski | 1544–1545. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1883–1884. |
| • Shaka Samvat | 1750–1751. |
| • Kali Yuga | 4929–4930. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4464–4465. |
| • 60 godina | Yang Zemlja Miš (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11828. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1828 (MDCCCXXVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u nedjelju po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
- 1. 1. (20. 12. 1827. po j.k.) - Sultan Mahmud II pogazio Akermansku konvenciju sa Rusijom iz 1826. (ili još 18. decembra[1]); srpski poslanici ostaju u Carigradu kao taoci[2].
- 18. 1. - Kraljevine Bavarska i Virtemberg sklopile carinski savez.
- 22. 1. - Arthur Wellesley, vojvoda od Wellingtona postao premijer UK (do 1830).
- 5. 2. - Sultan zatvorio Moreuze za strane brodove[1].
- 21. 2. - Rusko-persijski rat (1826-28) okončan Turkmenčajskim ugovorom: Rusiji ostaju Jerevanski i Nahičevanski kanat i potvrđen Tališki kanat (granica na Araksu).
- 26. 3. - Franz Schubert održao u Beču prvi i poslednji javni koncert.
- april - jun - Ustavna konvencija Velike Kolumbije zamalo donela federalistički ustav, ali pro-Bolivarovi delegati centralisti se povukli.
- 20. 4. - René Caillié stigao u Timbuktu, prvi je Evropljanin koji se vratio živ s ovakvog putovanja.
- 28. 4. - Ruski car Nikolaj I objavio rat Turskoj[1].
- proleće - Knez Miloš obilazi nahije - primetno je poboljšanje materijalnih prilika[3].
- maj - Rusko-turski rat 1828.-1829.: ruska vojska ulazi u Kneževine Moldaviju i Vlašku. Kozaci Zadunavske Siči se predali ruskom caru.
- Sultan naredio bosanskom paši Abdurahmanu da prikupi vojsku na Orlovo polje kod Bijeljine kako bi pazio na kneza Miloša, a ovaj podstiče Sarajlije da se odupru paši[4].
- 17. 5. - Grčki rat za nezavisnost: Hacimihalis Dalijanis stradao sa 385 ljudi kada su Turci osvojili tvrđavu Frangokastelo na Kritu.
- 19. 5. - Kongres SAD donosi izrazito protekcionističku stopu carine, na jugu nazvanu "Gnusnom carinom" (Tariff of Abominations).
- 26. 5. - U Nürnbergu se pojavio tajanstveni Kaspar Hauser.
- jun - Počinje Velikokolumbijsko-peruanski rat zbog neutvrđenih granica.
- 20. 6. - Sarajlije i Visočani se pobunili protiv Aburahman-paše koji je prinuđen otići u Travnik - uskoro će zbog tužbi biti i smenjen[5].
- 23. 6. - Miguel I proglašen za portugalskog kralja, zbacivši nećaku Mariju II. Ukinuo je ustav, vlada apsolutistički - iz toga prostiče Portugalski građanski rat (do 1834).
- 5. 7. - Rusi na zakavkaskom frontu uz pomoć Jermena zauzeli Kars (začetak Jermenskog pitanja[6]).
- 30. 6. - Objavljena bula Locum Beati Petri pape Lava XII.: reorganizacija rimokatoličke crkve u Dalmaciji, metropolija je u Zadru na račun Splita i Dubrovnika.
- 4. 7. - Svečano postavljanje kamena temeljca železnice Baltimore and Ohio u SAD.
- 9. 8. - Bitka kod Petre je grčka pobeda i poslednja bitka rata za nezavisnost - osigurana centralna Grčka.
- 11. 8. - U Engleskoj obešen William Corder, osuđen da je ubio svoju ljubavnicu prošle godine (slučaj je izazvao dosta publiciteta).
- 24. 8. - Holanđani stavljaju pod kontrolu zapadnu polovinu Nove Gvineje.
- 27. 8. -
Ugovor iz Montevidea: Brazilsko carstvo i Ujedinjene Provincije Rio de la Plate (Argentina) priznaju nezavisnost Urugvaja. - 27. 8. - Simón Bolívar se proglasio za diktatora Velike Kolumbije - pojačanje opozicije, pokušaj atentata sledećeg meseca.
- 29/30. 8. - Na Peloponezu se iskrcala francuska Morejska ekspedicija.
- septembar - Vladar Zulua Shaka Zulu ubijen od polubraće, nasleđuje ga jedan od njih, Dingane (do 1840).
- septembar - U Travnik stigao novi bosanski namesnik, Morali Namik Ali-paša.
- 29. 9. - Ruska vojska zauzela Varnu, opsednuti su i Šumen i Silistra.
.svg){kind=small}
- 5. 10. - Dovršena evakuacija Ibrahim-pašinih egipatskih snaga sa Peloponeza.
- 12. 11. - Sijamci anektirali Kraljevinu Vijentijan.
- 1. 12. - Decembarska revolucija: vojni puč Juana Lavallea u Buenos Airesu, nastavljaju se Argentinski građanski ratovi.
- 3. 12. - Za predsednika SAD izabran Andrew Jackson, prvi iz Demokratske stranke (→ Džeksonovska demokratija, Drugi partijski sistem).
- Stanje u bosanskom i rumelijskom vilajetu: povećani nameti na seljake, Jašar-paša prištinski u sporu sa "Labom i Golakom", Abdulrezak-paša pećki hoće da prisvoji Pešter u zamenu za Ljumu i Goru, što Pešterci osporavaju, a Kuči i Klimenti u sporu sa pešterskim zabitom Hasanom Hotom[7].
- Crna Gora ima graničnih sukoba prema Skadru, ali inače ne ulazi u rat nakon izbijanja rusko-turskog sukoba[8].
- Verbalni sukob kneza Miloša i vladike Petra I povodom navodnog vladičinog pisma Aleksi Karađorđeviću[9].
- Osmanska Albanija dobija "izvjesnu autonomiju"; u Skadru otvorena prva srpska osnovna škola[10]. Mustafa-paša Skadarski dobio od Porte Skadar, Elbasan, Debar i Dukađin za šta se očekuje pomoć u ratu protiv Rusije[11].
- Pravoslavna crkva u Dalmaciji i Boki dolazi pod direktnu upravu Karlovačke mitropolije.
- U Skoplju se javlja prvo nezadovoljstvo protiv grčke crkvene hijerarhije[12].
- Kapetan Andreja Berberović se odbranio od pirata u grčkom arhipelagu[13].
- 1828/29 - Vladar Ada Kale postaje Osman-paša, sin Sulejman-paše Skopljaka - proganja Srbe u Ključu i Krajini[14].
- Friedrich Wöhler sintetizovao ureu - prva veštačka sinteza organske supstance.
- Johann Andreas Buchner izolovao salicin iz kore vrbe.
- Izolovan nikotin.
- Robert Brown objavio otkriće Brownovog gibanja.
- Ányos Jedlik napravio primitivni električni motor.
- U Engleskoj objavljena pravila igre rounders (nalik baseballu).
- 5. 1. - Stjepan Jovanović, austrougarski podmaršal († 1885)
- 8. 2. - Jules Verne, književnik († 1905)
- 12. 2. - George Meredith, engleski književnik († 1909)
- 20. 3. - Henrik Ibsen, dramatičar († 1906)
- 23. 3. - Josip Slade, arhitekta († 1911)
- 21. 4. - Hippolyte Taine, filozof, kritičar († 1893)
- 8. 5. - Henri Dunant, osnivač Crvenog krsta/križa, nobelovac († 1910)
- 12. 5. - Dante Gabriel Rossetti, engleski slikar i pjesnik († 1882)
- 6. 7. - Milica Stojadinović Srpkinja, književnica († 1878)
- 12. 7. - Mina Karadžić, slikarka i pesnikinja († 1894)
- 12. 7. - Nikolaj Černiševski, revolucionar filozof († 1889)
- 12. 7. - Ilarion II Roganović, crnogorski mitropolit († 1882)
- 6. 8. - Andrew Taylor Still, "otac osteopatije" († 1917)
- 9. 9. - Lav Tolstoj, ruski književnik († 1910)
- 17. 10. - Franjo Klein, graditelj i projektant († 1889)
- 31. 10. - Joseph Swan, pronalazač sijalice († 1914)
- 25. 11. - Franjo Rački, povjesničar († 1894)
- 31. 12. - Stevan Vladislav Kaćanski, srpski književnik († 1890)
- ? - Peko Pavlović, vojvoda († 1903)
- 31. 1. - Aleksandros Ipsilantis, heterista (* 1792)
- 11. 3. - Vujica Vulićević, knez (* 1773)
- 26. 3. - Gerasim Zelić, episkopski vikar u Dalmaciji (* 1752)
- 16. 4. - Francisco Goya, španski slikar (* 1746)
- proleće - Ilija Barjaktarović, vojvoda (* ca. 1771)
- 11. 6. - Jacques Alexandre Law de Lauriston, francuski maršal (* 1768)
- 6. 8. - Konstantin von Benckendorff, ruski general (* 1785)
- 22. 8. - Franz Joseph Gall, frenolog (* 1758)
- 22. 9. - Shaka Zulu, poglavica Zulu plemena
- 31. 10. - Andrija Ludovik Adamić, patricij i poduzetnik (* 1767)
- 5. 11. - Marija Fjodorovna (supruga Pavla I) (* 1759)
- 19. 11. - Franz Schubert, austrijski kompozitor (* 1797)
- 23. 11. - Luka Milovanov Georgijević, filolog (* 1784)
- 22. 12. - William Hyde Wollaston, hemičar i fizičar (* 1766)
- ? - Petar Dobrnjac, knez (* 1771)
- ? - Stefan Stefanović, književnik (* 1807)
- ? - Živana Antonijević, guslarka
- ↑ 1,0 1,1 1,2 ShawShaw1977, 30
- ↑ Vuk Karadžić, Милош Обреновић, књаз Сербији, или грађа за српску историју нашега времена, rastko.rs
- ↑ Antonijević, Dragana (1996). Бартоломео Kуниберт: успомене на Cрбију из прве половине XIX века, rastko.rs
- ↑ Vukićević, 39
- ↑ Vukićević, 40
- ↑ ShawShaw1977, 31
- ↑ Istorija s. n. V-1, 229
- ↑ Istorija s. n. V-1, 185
- ↑ Istorija s. n. V-1, 186-7
- ↑ Kalezić, Dimitrije M. (1990). Srpske škole u Albaniji, rastko.rs
- ↑ (en) Batakovic, Dusan The Kosovo Chronicles... From The Serbian Revolution To The Eastern Crisis: 1804-1875, rastko.rs
- ↑ Ćorović, Vladimir Političke i duhovne krize u Srbiji, rastko.rs
- ↑ Serbski letopis (1832). Nešto o Serbljima na Moru, rastko.rs
- ↑ Jakovljević, Ranko Ада Кале, rastko.rs
- Literatura
- Vukićević, Milenko M. (1906). Znameniti Srbi Muslomani. Srpska književna zadruga (rastko.rs)
- Stanford J. Shaw; Ezel Kural Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975. Cambridge University Press; 27 May 1977. ISBN 978-0-521-29166-8.
- Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)