Bitinija

„Bithynia” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Bithynia (razvrstavanje).

Drevna regija Anadolije Bithynia (Βιθυνία)
Lokacija	Sjeverna Anadolija
Postojala kao država:	297-74. pne.
Nacija	Bithyni, Thyni
Historijski glavni gradovi	Nicomedia, Nicaea
rimska provincija	Bithynia

Bitinija ili Vitinija (antgrč. Βιθυνία [Bithynía, moderno Vithynía]) je bila antička regija, kraljevstvo i rimska provincija na sjeveroistoku Male Azije, omeđeno Propontisom, tračkim Bosporom i Euksinom (današnje Crno more).

Na plodnim obalama Propontisa (današnje Mramorno more) se u antičko doba nalazilo nekoliko važnih gradova: Nikomedija, Halkedon, Kios i Apameja. Bitinija je također poznata po Nikeji, gradu odakle potiče Nikejski simbol vjere.

Bitinija je prema Strabonu na istoku graničila s rijekom Sangarius (suvremena Sakarya), ali se češće kao istočna granica navodio Partenij (Parthenius), koji je dijelio od Paflagonije, stvorivši oblast koju su nastanjivali Marijandinci. Na zapadu i jugozapadu je od Mizije dijelila rijeka Rindak, a na jugu se graničila s Frigijom, Epiktetom i Galatijom.

U njoj su bile planine i šume, ali i doline i obalna područja s plodnom zemljom. Najpoznatije gorje je bio tzv. "Mizijski" Olimp (2300 m), koji se nalazi iz današnje Burse i može se vidjeti iz 113 km udaljenog Istanbula. Vrhovi su mu najveći dio godine prekriveni snijegom.

Drugo Gorje se prostire 160 km na istok od Sakaryje do Paflagonije. Oba gorja čine granicu visoravni Anadolije. Oblast koja se prostire na zapad sve do obala Bospora, iako prekriven drvećem — turski Ağaç Denizi, ili "Ocean drveća" — ne pripada planinskom lancu. U zapadnoj obali se nalaze duboki zaljevi, od koji je najsjeverniji Zaljev İzmit (drevni Astački zaljev), koji prodire 65-80 km u unutrašnjost sve do İzmita (drevna Nikomedija), s time da ga samo prevlaka od 40 km dijeli od Crnog mora; te Mudanijski zaljev ili Gemlik (Kijski zaljev), koji je dug 40 km. Na njegovom kraju je grad Gemlik (drevni Kios), koji se nalazi u dolini kojoj pripada i Nikeja.

Glavne rijeke su Sakarya koja prolazi provincijom s juga na sjever; Rindak, koji je dijeli od Milzije; i Bilej (Filiyas), koja izvire u Aladağu, oko 80 km od mora, te prolazeći kroz današnji Bolu (drevni Bithynion-Claudiopolis) utiče u Euksin, blizu ruševina drevnog Tiuma, oko 64 km sjeveroistočno od Herakleje Pontske (suvremeni Karadeniz Ereğli), s ukupnom dužinom od 160 km. Partenij (suvremeni Bartın), istočna granica provincije, je daleko manje važna rijeka.

Doline rijeka koje utiču u Crno more su pune svih vsta voća, kao što su naranče, dok je dolina Sangariusa i ravnice kraj Burse i Iznika (Niceja) plodne i dobro obrađene. Velike plantaže dudova daju svilu po kojoj je poznata Bursa.

Prema drevnim autorima (Herodot,^[1] Ksenofont, Strabon i dr.), Bitinijci su bili tračko doseljeničko pleme. U Trakiji postoje dokazi o postojanju plemena Tinijaca, a pretpostavlja se da su dva srodna plemena - Tinijci i Bitinijci - zajedno naselili susjedna područja Male Azije te istjerali ili pokorili domaće Mizijce, Kaukonce i druga domaća plemena, dok su se Marijandinci održali na sjeveroistoku. Herodot spominje kako su Tinijci i Bitinijci živjeli jedni kraj drugih; međutim, potonji su se s vremenom nametnuli kao hegemon, jer se po njima naziva zemlja. Kralj Krez ih je pokorio i priključio svome Lidijskom kraljevstvu, a 546. pne. su pali pod perzijsku vlast i postali dio satrapije Frigije, koja je obuhvaćala sve zemlje do Helesponta i Bospora.

U 4. vijeku pne. Bitinija je, vjerojatno koristeći unutrašnje sukobe u Perzijskom Carstvu uspjela steći određenu autonomiju, a možda čak i nezavisnost pod domaćim knezovima kao što su Bas i Zipoit I. Potonji je, koristeći kaos izazvan ratovima dijadoha sebe proglasio kraljem (basileus) godine 297. pne.. Njegov sin i nasljednik Nikomed I je osnovao grad Nikomedija, koji će s vremenom postati važno ekonomsko i kulturno središte, te je za vrijeme njegove duge vladavine (cca. 278 – cca. 255. pne.), kao i vladavine njegovih nasljednika Prusije I, Prusije II i Nikomeda II (149 – 91. pne.), kraljevstvo Bitinija postalo jedno od važnijih među tadašnjim monarhijama Anadolije. Posljednji kralj Nikomed IV se, međutim, nije uspio oduprijeti Mitridatu VI od Ponta, te se, nakon što ga je rimski Senat vratio na prijestolje, odlučio oporukom ostaviti svoje kraljevstvo Rimskoj Republici (74. pne.). Kraljevi su iza sebe ostavili kovanice koje pokazuju njihove kraljevske portrtete gravirane u rafiniranom helenističkom stilu. ^[2]

Glavni članak: Bithynia et Pontus

Dok je bila rimska provinija, granice Bitinije su se često mijenjale, jer je iz administrativnih razloga spajana s Pontom. To je bilo i u vrijeme Trajana, kada je Plinije Mlađi imenovan guvernerom sjedinjenih provincija (109/110 – 111/112), a zahvaljujući čijim spisima vezanim uz takve okolnosti danas postoje vrijedne informacije o sistemu rimske provincijske uprave.

Pod Bizantom je Bitinija ponovno podijeljena u dvije provincije, s međom na rijecii Sangarius.

Bitinija je izazivala veliku pažnju zbog strateškog položaja između sjevernih granica na Dunavu i jugoistočnih granica na Eufratu. Kako bi se osigurale istočne provincije godine 562. je sagrađen monumentalni most na rijeci Sangarij.

• Teodozije (2. vijek pne.) grčki astronom i matematičar.
• Antinoj (2. vijek n.e.) katamit rimskog cara Hadrijana.
• Kasije Dion (2.-3. vijek n.e.) rimski historičar, senator i konzul.

• Bithyni
• Popis vladara Bitinije
• Thynia
• Thyni
• Tračani

Bitinija na Wikimedijinoj ostavi

• Storey, Stanley Jonathon (1999) [1998] (PDF). Bithynia: history and administration to the time of Pliny the Younger. Ottawa: National Library of Canada. ISBN 0-612-34324-3. Pristupljeno 21. 05. 2007. ^{[mrtav link]}