Safir
Za iransku raketu-nosač, vidite članak Safir (raketa).| Safir | |
|---|---|
 Bombajska zvezda | |
| Opšte | |
| Kategorija | Mineral oksid |
| Hemijska formula | aluminijum oksid, Al2O3 |
| Identifikacija | |
| Boja | Sve boje osim crvene – kada se zove rubin – ili ružičasto-narandžaste(padparadscha-padparaša)[1][2] |
| Kristalni habitus | od masivnog do zrnastog |
| Kristalna sistema | Romboedarska kristalna sistema, klasa šestougaoni |
| Cepljivost | ne |
| Prelom | neravan |
| Tvrdoća po Mosu hardness | 9.0 |
| Sjaj | staklasta |
| Indeks prelamanja | nω=1.768–1.772 nε=1.760–1.763, Birefringencija 0.008 |
| Optičke osobine | Abbe number 72.2 |
| Pleohroizam | čvrsto |
| Ogreb | belo |
| Specifična težina | 3.95–4.03 |
| Tačka toplljenja | 2030–2050 °C |
| Fusibility | infusible |
| Rastvorljivost | nerastvorljiv |
| Druge osobine | termička diletacija (5.0–6.6)×10−6/K |
Safir je plavi dragi kamen, jedan od varijeteta minerala korunda (Aluminijum oksid). Naziv potiče od latinske reči lat. sapphiru, što znači plav. Retka vrsta safira je „Safir zvezda“ u kome je kristalna struktura takva da pri fokusiranom svetlu pokazuje zvezdu iz bilo kog pravca. Postoji još jedna vrsta dragog kamena - rubin, koji je takođe varijetet korunda. Safir smatra se jednim od četiri najvrednija draga kamena zajedno sa rubinom, smaragdom i dijamantom.[3]
Istorija safira datira još pre 7. vek p. n. e., kada su ga koristili Etrurci, a posle njih Grci i Rimljani, koji su ga donosili iz Indije (Šri Lanka).[4]
Naziv safir nekada se koristilo za svo drago kamenje. Oko 1800. godine priznati su safir i rubin kao varijacije korunda. Tada se plavo kamenje nazivalo safirima, a crveni rubinima, dok su se sve ostale boje svrstavalo se pod mineral korund. Danas se minerali iz grupe korunda, svih boja, osim crvenih, nazivaju safirima.
Korundi su inače bezbojni, transparentni. Plavu boju safirima daju primese gvožđa i titanijuma, ljubičastu vanadijuma, a hroma ružičastu. Kada je procenat gvožđa mali, dobijaju se žuti i zeleni tonovi. Smatra se da je primerak kvalitetniji što je veća njegova transparentnost.
Korund je vrlo redak mineral koji se može naći u aluminatnim stenama sledećih tipova:
- Magmatskim ili eruptivnim stenama gde se kristališe u stenama bogatim aluminijumom i siromašnim sa silicijumom, kao što su bazalt i sienit (u Keniji).
- Eluviajalnim i aluvijalnim sedimentnim nalazištima, koja– su najčešća i sreću se na gotovo svim postojećim lokalitetima.
Najveća nalazišta safira su u Mjanmar, na Tajlandu, u Indiji, SAD i Australiji.
- Uvučeni red
Francusku hemičar Avgust Vernel fr. Auguste Verneuilje 1911. godine[5] patentirao jeftin nači za dobijanje rubina i safira veštačkim putem, mada je prvo veštačko drago kamenje uspeo da proizvede još pre početka 20. veka. Ovaj postupak po njemu je nazvan Vernelov proces i još uvek se nalazi u upotrebi.
- Bizmarkov safir potiče iz Šri Lanke. Danas teži 98.6 karata.[6]
- Gordonov safir ima oko 50 karata i nalazi se u privesku ogrlice sa 111 dijamanata[7]
- Loganov safir je jedan od najvećih plavih smaragda. Ima 422.99 karata i nađen je u Šri Lanci. Predat je na poklon institutu 1960. godine[8]
- Bombajska zvezda sa 182 karata dobila je na poklon glumica nemog filma Meri Pikford od svog muža, a ona ga je zatim 1982. godine predala Institutu Smitson.[9]
- Indijska zvezda sa 563.35 karata, je drugi po redu najveći i safir zvezda na svetu. Formirao se pre 2 milijarde godina, a pronađen je pre 300 godina na Šri Lanci, u poznatom nalazištu safira. Industrijalac J. P. Morgan poklonio je taj safir 1900. godine Muzeju prirodne istorije u Njujorku. Safir je danas jedan od najvrednijih predmeta u muzeju.
- Azijska zvezda teži 330 karata. Zbog svoje bogate plavo ljubičaste boje smatra se jednim od najelpših safira.
- Kvinslandska zvezda od 733 karata pronađen je 1930. godine u Australiji. To je najveći safir zvezda na svetu. Jedno vreme stajao je izložen zajedno sa Houpovim dijamantom u Smitsonovom nacionalnom istorijskom muzeju u Vašingtonu.[10]
- ↑ padparadscha Sapphires(en), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ↑ Walking the line in ruby & sapphire(en), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ↑ Safir: povijest i podrijetlo kamena, svojstva, područja primjene
- ↑ Gemology online - Sapphire, Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ↑ Patent number: 1004505 (en), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ↑ [mrtav link] Smithsonian Natoional Museum of Natural History - Bismarck Sapphire(en)[mrtav link], Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ↑ Randys jewelry - Famous gems Arhivirano 2012-01-17 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ↑ The Logan Sapphire Brooch(en), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ↑ Smithsonian musem(en), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ↑ Legendary sapphire, a family, Cher, lovers and a lawsuit(en), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- Curso Básico de Gemología - El Zafiro Arhivirano 2013-02-07 na Wayback Machine-u(es)