Âteşbâz-ı Velî
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Âteşbâz-ı Velî (Farsça: آتشباز ولي) ya da gerçek adıyla Yûsuf bin İzzeddin, (ö. 1285, Karaman) Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin aşçısı ve Mevleviliğin önemli isimlerinden.[1] 13. yüzyılda adına Konya'da bir türbe yapılmıştır. Ayrıca adına kızıl tuğlalardan bir türbe yaptırılan tarihteki ilk aşçı olarak bilinmektedir.[2][3][4]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ateşbaz Veli, Mevlana'nın çağdaşı olup, esas ismi Şemseddin Yusuf, babasının adı ise İzzeddin'dir. Ateşbaz Veli olarak ün yapmıştır. Ateşbaz Veli'nin Bahaeddin Veled ile birlikte Belh'ten veya Karaman'dan geldiği, dergahta yetiştiği rivayet edilir. Ateşbaz, ateşle oynayan demektir. Onun Mevlana ve Mevleviler arasında önemli bir yeri vardır. Ateşbaz makamı bir terbiye ve eğitim makamıdır.
Ateşbaz Veli ile ilgili pek çok menkıbe anlatılır. Bunlardan birisi şöyledir: Bir gün, dergahın mutfağında yemek pişirmek için odun kalmamıştır. Dergahın aşçısı olan Ateşbaz Veli, durumu Mevlana'ya bildirince "Odun kalmadıysa ayaklarını kazanın altına sok da yemeği onunla pişir" der. Ateşbaz emre uyar. Mutfağa gider, ayaklarını kazanın altına sokar ve parmak uçlarından çıkan ateşle yemeği pişirir. Büyükler arasında açık keramet göstermek hoş karşılanmadığından Mevlana, Veli'yi men etmiştir ve ismi Ateşbaz olarak anılmıştır.[5]
Türbesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Ateşbaz Veli'nin türbesi şehrin 4 km batısında, Havzan semtinin üst tarafında, Yeni Meram yolu üzerinde, Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi ' nin güneydoğusunda bulunmaktadır. Türbe klasik Selçuklu kümbetleri tipindedir. Kesme taşlardan sekiz köşeli gövdesi ve tuğla ile örülmüş sekizgen piramit (ehrami) külahı vardır. İki katlı olan türbenin altı cenazelik üstü ibadethanedir.[6] Türbenin kıblesinde küçük pencere üzerindeki kitabesi şöyledir: Bu kabir, merhum, said, şehid, din ve milletin güneşi İzzeddin oğlu Yusufundur.684 senesinin recep ayı ortalarında ölmüştür. Allah (Onu) bağışlasın.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Rachel Laudan, Refined Cuisine or Plain Cooking? Morality in the Kitchen 26 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ Somat (Simat) erkânı 4 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. «Tabhı şîrîn ola, Hak berekâtın vere, dem-i Hazret-i Mevlânâ,9 sırr-ı Ateş-bâzı Velî Hû diyelim»
- ^ "ÂTEŞBÂZ-ı VELÎ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023.
- ^ Mehmet Ali HACIGÖKMEN (2017). "ATEŞBAZ- I VELİ VE MEVLEVİLİKTEKİ ÖNEMİ". Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023.
- ^ Ç.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 2005, s. 281-198, Divan Şairlerinin Gözüyle Mevlevi Mekanları 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Hakkı Önkal, Konya'da Ateşbaz-ı Veli Türbesi 13 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Dr. Burhanettin Güneş, Mezar Anıtlarının Tarihlendirilmesi İle İlgili Değerlendirme 14 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
