Çocuk tiyatroları

Çocuk tiyatroları, içeriği çocuklar için hazırlanmış, eğitici tarafları ağır basan oyunlardan oluşan tiyatrolar.

İlk çocuk tiyatrosu İngiltere'de I. Elizabeth döneminde ve Almanya'da 17. yüzyılda çocuklara çeşitli roller verilerek görülmüşse de bazı kaynaklara göre ilk çocuk tiyatrosu 18. yüzyıl'da Fransa'da ortaya çıkmıştır. 1829'da Fransa'da Théatre du Gymnase-Dramatigue Enfantin adlı bir çocuk tiyatrosu kurulmuştur.^[1]

ABD'de ilk çocuk tiyatrosu 19. yüzyıl'ın ikinci yarısında, SSCB'de ise 1921'de kurulmuştur.

Türkiye'de ilk kez Meşrutiyet döneminde çocuk tiyatrosuyla tanışılmış olsa da 1935 yılında ilk çocuk tiyatrosunun kuruluş çalışmaları yapılmaya başlanmış ve Muhsin Ertuğrul'un başında bulunduğu İstanbul Şehir Tiyatroları'nda Çocuk Tiyatrosu kurulması kararı çıkmıştır.^[2]

Çocuk tiyatrosunun ilk örneklerinden sayılan İngiltere'deki çocuk toplulukları kiliselerdeki koro okullarından seçilen erkek çocuklarından oluşurdu. Bu çocuklar genellikle dinsel konularda ve klasik Latin oyunları oynarlardı. Saraylarda ve halka gösteriler sunarlardı. Rönesansla birlikte çocuk tiyatrosu da değişti, gelişti ve daha ilgi çekici hale geldi ve Fransa’da kuklaların yer aldığı oyunlar, İngiltere’de çocuklardan kurulu gruplar büyüklere yönelik oyunlar oynamaya başladı.^[3]

20. yüzyıl'a gelindiğinde çocuğun, çocuk eğitiminin bilimsel çalışmaların da etkisyle öneminin artması sebebiyle çocuk tiyatroları da daha eğitici ve öğretici hale geldiler. 1920'li yıllarda ABD'de üniversitelerde çocuk tiyatrosu çalışmaları yürütülmeye başlandı.

20. yüzyılda en verimli çalışmaların yapıldığı ülkelerden biri SSCB oldu. Devrimle birliktte eğitici ve etkileyici niteliğinden dolayı çocuk tiyatrosuna büyük önem verildi. Moskova'da kurulan ilk çocuk tiyatrosu 1921'de kurulmuştur.

Türkiye'de çocuk oyunlarına tiyatronun başlangıcından beri rastlamak mümkündür. Bununla birlikte II. Abdülhamit döneminde birçok çocuk oyununun yazıldığı, dergilerde yayınlandığı görülür ve hatta II. Meşrutiyet döneminde ilkokullarda tiyatro dersleri olduğu bilinmektedir. Ancak savaşla birlikte bu uygulama sürdürülememiştir. Cumhuriyet döneminde ilk çocuk tiyatrosu 1935 yılında M. Kemal Küçük'ün yazdığı "Çocuklara İlk Tiyatro Dersi" oyunuyla perdesini açmış olan İstanbul Şehir Tiyatrosu'dur. Muhsin Ertuğrul'un çabasıyla oluşturulan tiyatro, ilk on yıl boyunca yalnızca yerli oyunlar oynamış, müzik ve dansla sahnelerine renk katmışlardır. 1946 yılında onları İzmir Şehir Tiyatrosu ve 1947'de de Ankara Devlet Konservatuvarı izledi. Devlet Tiyatroları'nda sahnelenen ilk çocuk oyunu 31 Ocak 1948'de Küçük Tiyatro'da sergilenen Mümtaz Zeki Taşkın'ın yazdığı, müziklerini Fehmi Ege'nin hazırladığı ve Nüzhet Şenbay'ın sahneye koyduğu "Altın Bilezik"tir. Tatbikat Sahnesi ise aynı dönemde "Büyükbabanın Pireleri" isimli oyunu sahneye koymuştur.^[4][5]

Çocuk oyunları da değişen sosyo-ekonomik ve siyasal yaşamla birlikte dönem dönem etkisini sahnede göstermiştir. Bir dönem daha eğitici, atak ve etrafına, çevresine duyarlı oyunlar sahnede görülürken, başka bir dönem sadece eğlenceye yönelik; Polyanna ve Külkedisi gibi oyunlar sergilenmiştir.

Muhsin Ertuğrul ve Haldun Taner'in desteğiyle 1970'lerin ortalarına doğru kurulan Anadolu Çocuk Oyunları Kolu (AÇOK) Türk Çocuk tiyatrolarında önemli bir yer edinmiştir. Seyircilerin bulunduğu ortama giderek oyunlar sahneleyen AÇOK, gezginci bir tiyatroculuk göstermiştir. Provalarını çocuklara da izleterek fikirlerini almışlar ve buna göre çocuk odaklı çalışmışlardır.

• Çocuk Tiyatrosu26 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Turkish Theatre In The Last Twenty Years17 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.