İsveç'in İngilizce adı

İsveç'in İngilizce adı Sweden (İsveççe: Sverige, İsveççe telaffuz: [ˈsvæ̌rjɛ]), 17. yüzyıl Orta Felemenkçe ve Orta Aşağı Almancadan türetilmiştir. Eski İngilizcede, ülke "Swēoland" ("İsveç diyarı") ve "Swēorīċe" ("İsveç krallığı") olarak adlandırılmıştır; ikincisi Eski İzlandaca ve Eski Norveççedeki "Svíaríki" ile akrabadır. Bu sözcük 12. ve 13. yüzyıllarda Anglo-Norman dilinde Suane ve Swane (Suaneis sıfatıyla) olarak kullanılmıştır. İskoççada Swane ve Swaine 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Erken Modern İngilizcede Swedeland kullanılmıştır.^[1]

İsveç'in Eski İngilizce adı Swēoland veya Swēorīċe, Swēon ülkesi veya krallığı iken, İsveçlilerin Germen kabilesi Eski Nors dilinde Svíþjóð olarak adlandırılıyordu.^[2] İsveççe anlamına gelen Sví ve insanlar anlamına gelen þjóð kelimelerinden oluşan bir bileşimdir.^[3] þjóð sözcüğünün kökeni eski Hint-Avrupa dillerindeki teuteh sözcüğüne dayanmaktadır.^[4]

Sviar'ın adı, Germence dönüşlü *s(w)e "kişinin kendi" veya " benlik" içeren bir öz tanımlamadan türetilmiştir.^[5][6]

Sweden (İsveç)[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern İngilizce "Sweden" ismi Felemenkçeden ödünç alınmıştır. İsveç'in 17. yüzyılda yavaş yavaş kullanılmasından önce İngilizcede Swedeland ya da Sweathland kelimeleri kullanılıyordu.^[7]

İsveç'in Felemenkçe adı Orta Felemenkçe "Zwede"ne dayanır ve köken olarak Zwede "İsveçli" kelimesinin çoğuludur. İngilizcede yaklaşık 1600 yılından beri kullanılmaktadır ve ilk olarak İskoç Swethin, Swadne olarak kaydedilmiştir. Çoğul -n'ye dayanan ülke adları 15. yüzyılda Almanca ve Felemenkçede yaygınlaşmaya başlamıştır; Almanca Italien "İtalya", Spanien "İspanya", Rumänien "Romanya", Ungarn "Macaristan" ile benzerlik gösterir.^[8]

Felemenkçe (Zweden), Almanca (Schweden) ve İngilizce dışında Sweden adı Galcede de kullanılmaktadır. İngilizcedeki -n biçimi Japonca スウェーデン (Suwēden), Güney Korece 스웨덴 (Seuweden), Hintçe स्वीडन (Svīḍan), Bengalce সুইডেন (Śuiḍen) gibi Avrupa dışındaki birçok dili de etkilemiştir, Yoruba Swídìn ve Çince 瑞典 (Güney Min Sūi-tián, Kantonca seoi6 din2) ve Çin Hanzisi aracılığıyla daha geniş Sinosferdeki çeşitli diğer diller (Mandarin Ruìdiǎn, Vietnam Thụy Điển, vb. ).

Sverige (İsveç)[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveç'te Swerike biçimi 13. yüzyılın sonundan; Svearike biçimi ise 14. yüzyıldan itibaren; İzlandaca Svíaríki ve Eski Gutçada Suiariki görülmektedir.

O günlerde bu kelime İsveç'in eski bölgesi Svealand ile sınırlıydı ve her zaman Geatların ülkesi Götaland'ı kapsamıyordu. Rike kelimesi "krallık" anlamına gelir ve yasama meclisinin adı olan Riksdag'da (bkz. Danimarka'da rigsdag, Almanya'da Reichstag) da geçer.

Bu biçim 15. yüzyılın sonlarına doğru hem İsveççe hem de Dancada Swerighe olarak değişmiştir, tıpkı baker ("Fırıncı") kelimesinin bag is and mik ("Ben(me)") kelimesinin mig'e dönüşmesi gibi. Çünkü bu, dilbilimsel bir ses değişikliğinden ileri geliyordu. 17. yüzyıldaki yazılışları arasında Swerghe, Swirghe, Swirge bulunmaktadır.

Ortaçağda Svearike ve Sverige biçimleri arasındaki fark hakkında çok şey söylenmiştir. Ancak Ortaçağ İsveçlilerinin bunu bir telaffuz meselesinden başka bir şey olarak algılaması muhtemelen mümkün değildi.

Fin-Ugor dillerindeki isimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tamamen farklı bir kökten kaynaklanan bir adlandırma, bazı Fin dillerinde, Fince Ruotsi, Estonca Rootsi, Kuzey Samice Ruoŧŧa, Muhtemelen Eski İsveççede rōþs-, yani "kürekle ilgili" kelimesinin çeşitli kullanımlarından türetilmiştir, bkz. Rusça, muhtemelen Kuzey Svealand sahilinin eski adı Roslagen ve Baltık Denizi'nde yelkenli tekneler kurulmadan önce, onu geçmek için sandalların kullanıldığı bilgisinden türetilmiştir.

Diğer dillerdeki isimler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveç'in adı Latinceleştirilerek Suecia olarak çeşitli Roman ve Slav dillerinde benimsenmiştir, İspanyolca Suecia, Katalanca Suècia, Portekizce Suécia, Bulgarca Швеция Shvetsiya ve bu dillerden etkilenen Avrupa dışı dillerde, Bu dillerde İsveç ve İsviçre isimleri arasında sık sık karışıklık vardır (İspanyolca Suiza, Katalanca Suïssa, Portekizce Suíça, Bulgarca Shveytsariya). Schwyz'in (İsviçre'ye adını veren yerleşim yeri) adını gerçekten de İsveçlilerden aldığına dair en azından 15. yüzyıla kadar uzanan tarihi bir inanış vardır. Ericus Olai, Chronica regni Gothorum (1470 civarlarında) adlı eserinde Swycia, quasi Suecia toponimi benzerliğine dikkat çeker. Bu inanış 19. yüzyılda, özellikle İsveç milliyetçiliğini savunan romantik çevrelerde (Örneğin Erik Gustaf Geijer'in 1836 tarihli History of the Swedes) İsveç kökenli İsveç efsanesinin bilimsel olarak ele alınışında ciddiye alınmıştır, ancak günümüzde bu inanışın pek olası olmadığı düşünülmektedir.

Çince, ismin fonetik bir yaklaşımını temsil etmek için 瑞典 kullanır (Eski Mandarin Shuì Diǎn, Modern Manderin Ruì Diǎn, Kantonca Seoi6Din2, modern mandarin telaffuzu ise sadece 100 yıl önce ortaya çıkmıştır). Ayrıca Çin'de, İsviçre'nin adıyla (Kantonca aynı karakterle başlıyor 瑞 ruì ("uğurlu" anlamına geliyor), 2013 yılında Şangay'daki İsviçre ve İsveç konsolosluklarının Çinli turistlerin iki ülkeyi ayırt etmelerine yardımcı olmak için bir kampanya başlattığı noktaya kadar sık sık karışıklık olmuştur.^[9]

Arapçada bu isim Suwayd سويد şeklinde okunur, ilgili sıfat سويدي suwaydī "İsveçli" olup, daha önceden var olan Arapça bir isim olan Suwayd "siyah, karanlık, esmer" (bkz. Sudan) ve Arap dünyasının çeşitli yerlerinde (Riyad'ın as-Suwaidi bölgesi gibi) önceden var olan nisba ile eşanlamlıdır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]