1996 Everest Dağı felaketi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| 1996 Everest Dağı Felaketi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Tarih | 10 Mayıs 1996 - 11 Mayıs 1996 |
| Konum | Everest Dağı (8849 metre yükseklik) |
| Koordinatlar | 27°59′17″N 86°55′30″E |
| Düzenleyen | Adventure Consultants Mountain Madness Hint-Tibet Sınır Polisi |
| Can kaybı | 8 Kişi |
1996 Everest Dağı felaketi, 10 - 11 Mayıs 1996'da Everest Dağı'nda kar fırtınasına yakalanan 8 dağcı dağdan inerken ölünce gerçekleşti. Bütün sezon boyunca 12 insan Everest Dağı'nın zirvesine tırmanmaya çalışırken öldü. Bu felaket dünya çapında kamuoyu dikkatini çekti ve Everest'e tırmanmanın ticari hale gelmesi konusunda tartışmalara neden oldu.
Fırtına sırasında birçok tırmanıcı Everest'te yüksek rakımlardaydı, bunların arasında Rob Hall'ın yönettiği Adventure Consultants takımı ve Scott Fisher'ın yönettiği Mountain Madness takımı da vardı. Tırmanıcılar arasından hem Kuzey hem de Güney Boynu'nda ölenler olsa da Güneydeki olaylar kamuoyunda daha çok dikkat çekti. Mountain Madness takımından sadece Scott Fisher öldü, bununla birlikte Adventure Consultants takımının, Hall da dahil olmak üzere, dört üyesi ve Hint-Tibet Sınır Polisinin üç üyesi hayatını kaybetti.
Felaketi takiben kurtulan birçok dağcı olaya ilişkin anılarını yayınlamaya başladı. Gazeteci Jon Krakauer Into Thin Air (Gözden Uzakta) adlı kitabı yayımladı. Anatoli Boukreev ise bu kitaptan rahatsız olup The Climb (Tırmanış) kitabını yayımladı.
Bunlara ek olarak Base Camp'ten kurtarma operasyonunu koordine eden Mike Trueman The Storms (Fırtınalar) adlı kitabını yayımladı.
Tırmanıcılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Adventure Consultants[değiştir | kaynağı değiştir]
Adventure Consultants şirketinin 1996 Everest keşif grubu 8'i müşteri olmak üzere 19 kişiden oluşuyordu.
Rehberler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Rob Hall (35) – Keşif lideri, Güney zirvesi yakınında öldü
- Mike Groom (37)
- Andy Harris (31) – (taķımdaki en genç kişi) Hall' a yardım ederken Güney Zirvesi yakınında kayboldu
Müşteriler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Frank Fischbeck (53) – Daha önce bir kez Everest Zirvesi'ne tırmanmıştı.
- Doug Hansen (46) – Hall ile birlikte inerken Güney Zirvesinde kayboldu
- Stuart Hutchison (34)
- Lou Kasischke (53) – ''Yedi Zirvenin'' altısına tırmanmıştı
- Jon Krakauer (42) – Outsider dergisinde gazeteci, daha önce 8000 metre üstüne tırmanmamış
- Yasuko Namba (47) – '' Yedi Zirvenin'' altısına tırmanmıştı, zamanında Everest'e tırmanan en yaşlı kadındı. Güney Boynu'nda öldü.
- John Taske (56) – Takımdaki en yaşlı kişi
- Beck Weathers (49) – 10 yıllık tırmanma tecrübesi vardı
Sherpalar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sardar Ang Dorje (26)
- Arita
- Chuldum
- Kami
- Lhakpa Chhiri
- Ngawang Norbu
- Tenzing
- Lopsang
Burada adı geçen şerpalar sadece zirvede ekiple birlikte olanlardır. Takımdan sadece Yasuko Namba'nın 8000 metre üstü tırmanış deneyimi vardı.
Mountain Madness[değiştir | kaynağı değiştir]
Scott Fisher'ın yönettiği bu ekip de 8'i müşteri olmak üzere 19 kişiden oluşuyordu.
Rehberler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Scott Fischer (40) – Keşif lideri, Güney tarafında öldü
- Neal Beidleman –
- Anatoli Boukreev (38) – Profesyonel dağcı
Müşteriler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Martin Adams (47)
- Charlotte Fox (38)
- Lene Gammelgaard (35)
- Dale Kruse (45)
- Tim Madsen (33)
- Sandy Hill Pittman (41) – ''Yedi Zirvenin'' altısını tırmanmıştı.
- Pete Schoening (68) – K2 dağında bir çığ sırasında tek başına 6 dağcını hayatını kurtarmıştır.
- Klev Schoening (38) – Pete Schoening'in yeğeni.
Şerpalar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sardar Lopsang Jangbu Sherpa (23)
- "Big" Pemba
- Nawang Dorje
- Ngawang Sya Kya
- Ngawang Tendi
- Ngawang Topche
- Tashi Tshering
- Tendi
Tayvan Keşif Grubu[değiştir | kaynağı değiştir]
Makalu Gau Ming Ho 5 kişilik bu grubu 10 Mayıs 1996'da Everest'e çıkardı. 9 Mayıs'ta grubun üyesi Chen Yu-Nan Lhotse yüzünden düşerek öldü.
Zaman Çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Zirveye Ulaşırken Gecikmeler[değiştir | kaynağı değiştir]
10 Mayıs 1996 gece yarısından kısa bir zaman sonra Kamp IV 'den bir tırmanış denemesi başlattı daha sonra Scott Fisher'ın başını çektiği Mountain Madness ekibi ve Tayvan devleti tarafından sponsorluğu yapılan bir grup onlara katıldı.
Tırmanışta sürekli gecikmeler oldu ; Şerpalar ve rehberler grup ''Balkon''a ulaştığında ipleri sabitlememişti, bu gruba bir saate mal oldu. Bu hatanın sebebi bilinmiyor. ''Hillary Step''e ulaşınca tırmanıcılar sabit hatların sabitlenmediğini tekrardan keşfettiler, bu da rehberler ipleri sabitlerken bir saat daha kaybettirdi. O gün zirveye 33 dağcı tırmanmaya çalıştığı için tek sabit hatta bir yığılma vardı, Hutchinson, Kasischke ve Taske destek oksijenin bitmesinden korktukları için Kamp IV'e geri döndüler.
Saat 13.07'de destek oksijen olmadan dağa tırmanan Anatoli Boukreev zirveye ulaşan ilk kişi oldu. 14.00 kampa ulaşmak için karanlık çökmeden önceki son güvenli saat olmasına rağmen birçok dağcı bu saatlerde hala zirveye ulaşmamıştı.
Boukreev 14.30'da zirveden inmeye başladı, zirvede geçirdiği bir buçuk saatte birçok tırmanıcıya yardımcı olmuştu - bu saatte Hall, Krakauer,Harris, Beidleman, Namba ve Mountain Madness ekibi zirveye ulaşmıştı. Saat 15.00'a yaklaşırken Krakauer durumun çok iyi görünmediğini ve saat 15.00'da hava kararmaya ve kar yağmaya başladı.
Hall'ın şerpalarından Sirdar ve diğerleri müşterilerin inişine yardım etmek için zirvede beklediler. Aşağı inerken Ang Dorje Sherpa, müşteri Doug Hansen'i gördü ve aşağı inmesini söyledi fakat Hansen kafasını kaldırıp yukarıyı işaret etti . Hall olay yerine vardığında şerpalar müşteriyi zirveye götürmeyi teklif etti fakat Hall onları aşağı yolladı ve diğer müşterilere yardım edip oksijen kutuları almalarını istedi.[1]
Scott Fisher 15.45'e kadar zirveye çıkamadı, yukarıya çıktıkça daha da kötüleşiyordu - yüksek ihtimalle HAPE ve HACE'den muzdaripti - Doug Hansen ve Makalu Gau gibiler ise çok daha sonra zirveye çıktılar.
Kar Fırtınası İçinde İniş[değiştir | kaynağı değiştir]
Boukreev 17.00'da Kamp IV'e ulaştığını bildirdi, Boukreev'in neden müşterilerden önce indiği bilinmiyor.[2] Boukreev ise yorgun müşteriler için yedek oksijen ve sıcak çay getirmek istediğini söyledi,[3] Krakauer, Boukreev'in yedek oksijen kullanmamasını sertçe eleştirdi fakat G.Weston DeWalt yedek oksijenin pek de bir işe yaramayacağını söyleyerek Boukreev'i savundu.[4]
Kötüleşen hava iniş yapan ekibin durumunu da kötüleştirdi. Everest'in güneybatısındaki kar fırtınası görüş mesafesini azaltıyor , sabitlenmiş ipleri gömüyor ve takımın Kamp IV'ten zirveye doğru açtığı yolu yok ediyordu. Fisher fırtınada ''Balkon''un (8230 metre ) aşağısına inemedi ve şerpalar Makalu Gau'da inemez hale gelince onu Fisher ile bırakarak aşağı indiler.
Hall radyosu ile Hansen bayıldığını fakat hala yaşadığını söyleyerek yardım çağrısında bulundu. 17.30'da Andy Harris Güney Zirvesinden Hall ve Hansen'e doğru tırmanmaya başladı . Tam anlamıyla bir fırtına vardı ve rüzgar hızı 110 km/h idi. Fırtına sırasında Güney Boynunda yedi tane tırmanıcı kayboldu .Yasuko Namba, Mike Groom ve Beck Weathers artık yürüyemeyene kadar fırtınanın ortasında dolaştılar ve Kangshung Duvarı'nın 20 metre kadar uzağında hareketsiz kaldılar.[5] Gece yarısına doğru fırtına hafiflemiş ve görüş mesafesi 200 m'ye kadar çıkmıştı. Beidleman, Groom, Schoening,Fox, Madsen, Pittman dağdaki grupla - kurtarıcıları aramak için- kaldılar, onları Boukreev buldu Pitmann, Fox ve Madsen'i güvenliğe ulaştırdı.Pitmann Fox ve Madsen'e öncelik vermesinin sebebi öbürlerinin daha ölüme yakın görünmesi idi. Anatoli Boukreev, Beck Weathers'ı göremediği için onu kurtaramadı. Bu olaylardan sonra Kamp IV'deki bütün dağcılar çok yorulmuştu bu sebeple bir daha aramaya çıkamadılar.
11 Mayıs[değiştir | kaynağı değiştir]
11 Mayıs'ın erken saatlerinde Hall radyo ile Güney Zirvesinde bulunduğunu ve Hansen'in kaybolduğunu bildirdi. Öğleden sonra Hall radyo ile Merkez Kamp'tan karısını arattı ve son görüşmesini yaptı , karısından ''çok üzülmemesini ve iyi uyumasını"[6] söyledi bir süre sonra Hall uykusunda donarak öldü, cesedi 23 Mayıs'ta Ed Viesturs tarafından bulundu. 12 Mayıs'da Stuart Hutchinson'un yönettiği bir arama partisi Beck Weathers'ı ve Yasuko Namba'yı buldu, ikisi de soğuk ısırıklarına maruz kalmış ve halsiz bir şekildeydi. Parti onları terk edip kampa geri döndü . Beck Weathers kendi çabaları ile kampa geri dönmesine rağmen Yasuko Namba orada öldü. Şerpalar Makalu Gau ve Scott Fischer'ı buldular,Fischer'ın durumu geri götürülemeyecek kadar ağırdı fakat Gau kurtarıldı ve Beck Weathers ile birlikte bir helikopterle dağdan çıkarıldı. Fischer'ın cesedi saat 19.00'da bulundu.
Analiz[değiştir | kaynağı değiştir]
Felaket birçok olayın birleşmesi ile oluşmuştu bunlar.
- Aniden gelen fırtına dağcıları hazırlıksız yakalamıştı. (8 Mayıs'ta bildirilmiş olması sebebiyle Graham Rattcliffe bunun geçerli bir sebep olmadığını düşünüyor .)
- ''Balkon'' ve ''Hillary Step''deki yoğunluk bir buçuk saatlik bir gecikmeye neden olmuştu.
- Takım liderleri kararlaştırılan dönüş saatinden caymış ve 14.00'dan sonra da tırmanmaya devam etmiişlerdir.
- İki dağcının 15.00 civarında aniden hastalanması
- Birçok dağcının oksijeninin yedek oksijen stoğuna rağmen bitmesi.ı
Olayın Medya ve Sanattaki Yankıları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Into Thin Air filmi Jon Krakauer'in aynı isimli kitabından esinlenerek çekildi ve 9 Kasım 1997'de vizyona girdi.
- Anatoli Boukreev Climb adlı kitabını olayı kendi açısından anlatmak için ve Jon Krakauer'in kitabına tepki olarak yazdı.
- 1998'de çekilen IMAX filmi de faciayı anlatır.
- Joby Talbot olaylardan esinlenerek ''Everest'' isimli bir opera eseri yazmıştır.
- Beck Weathers'ın ''Left for Dead'' adlı kitabı bu olaydaki rolünü ve hayatta kalma mücadelesini anlatır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Marian Gagnon (2010). "<i>Storm Over Everest</i> (review)". Film & History: An Interdisciplinary Journal of Film and Television Studies. 40 (1): 130-132. doi:10.1353/flm.0.0144. ISSN 1548-9922.
- ^ Bukreev, Anatoliĭ Nikolaevich (1997). The climb : tragic ambitions on Everest. 1st ed. G. Weston DeWalt. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-16814-4. OCLC 37361646.
- ^ Buechler, Scott; Ning, Jing; Bharadwaj, Nidheesh; Kulkarni, Kaustubh; DeValve, Caleb; Head, Timothy; Mols, Arnout (28 Eylül 2015). "Root Cause Analysis of Drilling Lost Returns in Injectite Reservoirs". Day 3 Wed, September 30, 2015. SPE. doi:10.2118/174848-ms.
- ^ "Summit Journal '96: Scott Fischer Returns to Everest: Reply from Jon Krakauer". web.archive.org. 31 Mayıs 2001. 31 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2023.
- ^ "Storm over Everest". David Breashears. Youtube: PBS Documentary. 2008. 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2023.
- ^ "Explorers' Last Words and Technology: From Robert Falcon Scott to Rob Hall". Adventure (İngilizce). 29 Mart 2012. 5 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2023.
Bibliografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- Krakauer, Jon (1997). Into Thin Air: A Personal Account of the Mount Everest Disaster (1997 bas.). Doubleday. ISBN 978-0-385-49208-9.
- Ratcliffe, Graham (2013). A day to die for : 1996 : Everest's worst disaster : one survivor's personal journey to uncover the truth. Edinburgh. ISBN 978-1-78057-641-1.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- The Website for the 2008 PBS Frontline television show titled Storm Over Everest. 28 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- PBS Frontline: 'Storm Over Everest' – washingtonpost.com 17 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Climber Recounts Tragedy in 'Storm Over Everest' 15 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ken Kamler: Medical miracle on Everest – TEDMED 24 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- PBS Storm over Everest : Roundtable : The Ethics of Climbing 12 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (with Peter Hackett, M.D.Lincoln Hall, James H. Moss, J.D., and Jim Williams)