Aliağa
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Aliağa | |
|---|---|
 | |
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | İzmir |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Zekeriya Güney |
| • Belediye başkanı | Serkan Acar (MHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 379 km² |
| Rakım | 2 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 95.392 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 101.242 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 35800 |
| İl alan kodu | 0232 |
| İl plaka kodu | 35 |
Aliağa, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin kuzeyinde Bergama, güneyinde Foça ve Menemen ilçeleri, doğusunda Manisa ili, batısında Ege Denizi bulunmaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İzmir ve Bergama uygarlıklarından izler taşımaktadır. Ege Denizi kıyılarında sayıları 30'u aşan Aiolis kentleri arasında en büyük ve önemlilerini oluşturan 12 kentten 4'ü Aigai, Kyme, Myrna ve Gryneion ilçe sınırları içerisinde bulunmaktadır.
Menemen ilçesine bağlı iken 1982'de ilçe yapılmıştır. Aliağa'da eski yıllarda tarım ana ekonomik faaliyet kolu iken, devlet ve özel sektör yatırımlarıyla sanayi ve liman kentine dönüşmüştür.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]İzmir'in kuzeyinde, Çandarlı Körfezi'nin kıyısında konumlanan Aliağa'nın yüzölçümü 379 km2'dir.[1] İlçenin kuzeyinde Bergama, güneyinde Foça ve Menemen ilçeleri, doğusunda Manisa ilinin Yunusemre ilçesi, batısında Ege Denizi bulunmaktadır.
İlçe toprakları dağlar, platolar, alçak tepeler ile Güzelhisar Deltası, Güzelhisar Grabeni, kıyı düzlükleri ve alüvyal düzlüklerden oluşur. Hakim litolojik kayaçlar andezit, bazalt, tüf ve anglomeradır.
Karahasan Dağı 854 m, Çirkince Tepe 509 m, Akkemik Dağı 498 m, Karadevlit Tepe 423 m ile önemli yükseltilerdir. Batı Anadolu grabenleri oluşurken tektonizma sonucu kırıklardan volkanik malzeme çıkışı yaşanmıştır. Karahasan Dağı bu sırada oluşan volkanik bir dağdır. Bozdevlit Tepe ve Karadevlit Tepe Miyosen devrinde oluşmuş volkanik tepelerdir.
İlçe topraklarının yaklaşık ortasından, GD-KB yönünde Güzelhisar Grabeni uzanır. Graben içine yerleşen Güzelhisar Çayı Ege Denizi'ne döküldüğü alanda 4,7 km² büyüklüğünde delta oluşturmuştur. Güzelhisar Deltası'nın Aliağa koyu kenarındaki küçük lagün Aliağa Kuş Cenneti'nin[2] bulunduğu önemli bir sulak alandır. Çay denize dökülmeden önce Karaalan Ovası'nda akar.
Tarımda kullanılması gereken 1., 2., 3. ve 4. sınıf araziler ilçe topraklarının %32,1'ini oluşturur. Tarıma uygun olmayan 5. 6. ve 7. sınıf araziler %67,9 oranındadır.
Aliağa Yarımadası'nın batı ucunda, Ilıca Burun'da tektonik sıcak su kaynağı bulunur. İlçe kıyıları enine tip kıyılardandır. Pek çok koy ve burundan oluşur. 37 km'si alçak kıyı, 26 km'si yüksek kıyı toplam 63 km uzunluğunda kıyıya sahiptir. Çandarlı Körfezi'nde kıyıya yakın küçük adalar bulunur: Akkuş Adası, Bozburun Adalar, İkiz Adalar.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Aliağa'nın iklimi yazları sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi'dir. Yıllık ortalama sıcaklık 16,5 °C, yıllık sıcaklık farkı 18 °C'dir. Sıfır derecenin altında aylık ortalama sıcaklık görülmez. En soğuk ay (ocak-Şubat) 8,2 °C, En sıcak ay (Temmuz) 26,2 °C'dir. Güneş ışınları 21 Aralıkta 24 °C, 21 Mart ve 23 Eylül'de 51 °C, 21 Haziranda 74 °C ile gelir. Güneş ışınlarının geliş açıları arasında yaklaşık 47 °C'lik fark bulunur.
Rüzgâr, en çok KD yönünden %34,4 sıklıkta, en az ise Güney yönünden %5,8 sıklıkla eser.
Yağışın yıllık ortalaması 484 mm'dir. 106,7 mm ile en fazla yağış Aralıkta, en az yağış Temmuz ayında (0,1 mm) görülür. Toplam yağışın %45,3'ü (219,1 mm) kış mevsiminde düşer. Yazlar sıcak ve kurudur, toplam yağışın ancak %2,2'si (104,7 mm) düşer. Yağışların %30,9'u ilkbahar, %21,6'sı sonbaharda düşer.
Hidroğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Güzelhisar Çayı: Yunt Dağı'ndan kaynağını alır. Manisa Merkez ilçede bulunan Güzelhisar Barajı'ndan çıktıktan sonra Aliağa sınırlarına girer. Aliağa Koyu'nun kuzeyinden Çandarlı Körfezi'ne ulaşır. İlçe topraklarından Sirçe Dere ve Kunduz Dere çaya katılır. İlçede bazı mevsimlik akarsular bulunur: Karaali Dere, Türünlü Dere, Karaosman Dere, Karazeytin Dere, Sazlık Dere, Dedeköy Deresi, Uzunhasan Dere, Himmet Dere, Zindan Dere, Çınarlı Dere, Arap Deresi, Hatun Dere, Hayıtlı Dere.
Toprak
[değiştir | kaynağı değiştir]Kireçsiz kahverengi toprakları, ilçe topraklarının %67,5'ini kapsar. volkanik kayaçlar üzerinde bulunur, üzerlerinde garig, maki veya kuru orman bulunabilir.
Kahverengi orman toprakları, ilçe topraklarının %7,7'sinde görülür. Kırmızı kahverengi Akdeniz toprakları %1,3, kireçsiz kahverengi orman toprakları %1,2 oranında görülür. %5,6 oranında rendzina ile tuzlu alkali topraklar gibi intrazonal topraklar yaygındır. Alüvyal topraklar ilçenin %5,2'sinde görülür.
Bitki örtüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Aliağa topraklarında orman, maki ve garig bitki örtüsü görülür. Orman alanı insan tahribi ile daralmıştır. Ormanlarda genellikle kızılçam hakimdir, orman altı örtüsü makilerden oluşur. Ormanın tahrip edildiği alanlarda maki türleri olan; kermez meşesi, katran ardıcı, akçakesme, katırtırnağı, menengiç, palamut meşesi, ahlat yaygındır. Dere kenarlarındaki nemli alanlarda bu türlerin yanında mersin, defne, erguvan, laden, hayıt ve zakkum eklenir.
İnsan tahribi ve aşırı otlatmanın olduğu alanlarda diz boyu, bazıları kışın yaprak döken garig bitki topluluğu hakimdir. Ateş dikeni, karaçalı, abdestbozan, kekik, kermez meşesi, laden, akçakesme ilçede görülen garig türleridir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Aliağa, yöresi insanlar tarafından Neolitik çağdan itibaren yerleşme ve tarım amacıyla kullanılmaktadır. 1960'lı yıllardan sonra sanayi gelişmeye başlamıştır. 1935-1970 arasında %92 artan nüfus, 1970-2011 arasında %306 artmıştır. 1960 yılından sonra İzmir ilçelerinden merkez nüfus artışı en fazla Aliağa'da gerçekleşmiştir. Aliağa nüfusu 2020 yılına göre 101.242. Bu nüfus, 55.293 erkek ve 45.949 kadından oluşmaktadır. Yüzde olarak ise: %54,61 erkek, %45,39 kadındır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1985[3] | 33.272 | 17.578 | 15.694 |
| 1990[4] | 42.150 | 25.450 | 16.700 |
| 2000[5] | 57.192 | 37.537 | 19.655 |
| 2007[6] | 60.043 | 43.822 | 16.221 |
| 2008[7] | 62.258 | 49.508 | 12.750 |
| 2009[8] | 63.503 | 51.108 | 12.395 |
| 2010[9] | 65.753 | 53.624 | 12.129 |
| 2011[10] | 68.432 | 56.440 | 11.992 |
| 2012[11] | 76.598 | 59.124 | 17.474 |
| 2013[12] | 80.948 | 80.948 | veri yok |
| 2014[13] | 83.366 | 83.366 | veri yok |
| 2015[14] | 87.376 | 87.376 | veri yok |
| 2016[14] | 91.026 | 91.026 | veri yok |
| 2017[14] | 94.070 | 94.070 | veri yok |
| 2018[14] | 95.392 | 95.392 | veri yok |
| 2019[14] | 96.974 | 96.974 | veri yok |
| 2020[14] | 101.242 | 101.242 | veri yok |
| 2021[14] | 103.364 | 103.364 | veri yok |
| 2022[14] | 104.828 | 104.828 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları | |||
|---|---|---|---|
| Yıllar | Belediye Başkanı | Parti | Oy oranı (%) |
| 2024 | Serkan Acar | Milliyetçi Hareket Partisi | 46,72 |
| 2019 | Serkan Acar | Milliyetçi Hareket Partisi | 51,26 |
| 2014 | Serkan Acar | Milliyetçi Hareket Partisi | 31,90 |
| 2009 | Ömer Turgut Oğuz | Cumhuriyet Halk Partisi | 49,40 |
| 2004 | Tansu Kaya | Adalet ve Kalkınma Partisi | 33,03 |
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sınırları içerisinde Petrol Ofisi, Petkim Petrokimya Holding, TÜPRAŞ'a ait İzmir Rafinerisi, SOCAR'a ait STAR Rafineri gibi büyük şirketleri ve sanayi kuruluşlarını barındırmaktadır. Türkiye'deki tek resmi gemi söküm bölgesi Aliağa'da bulunmaktadır. Gemi söküm tesisleri kapasite açısından 1986'da Taylan ve Güney Kore'den sonra 3. olmuştur. Günümüzde tonaj açısından Çin, Hindistan, Bangladeş, Pakistan, ABD'den sonra dünya altıncısıdır.[15] Gemi söküm tesisleri demir-çelik ve haddehanelere hurda demir üretirler. 2019'da ilçede ₺2,8 milyar yatırımla vasıflı çelik ürünlerinin üretileceği bir endüstri bölgesi kurulması kararlaştırıldı.[16][17]
Aliağa sanayi bölgesinde İzdemir Enerji Aliağa Termik Santrali ithal kömürle elektrik üretmektedir.
Aliağa günümüzde önemli bir ticaret potansiyeline sahip liman kentidir. Kıyıda bulunan koylar doğal liman özelliği gösterir. Aliağa koyu, Nemrut Koyu, Aliağa Yarımadasında büyük gemilerin yanaşabileceği iskeleler bulunur.
Aliağa şehir merkezinin güneyindeki Biçer Ovası haddehaneler ve demir-çelik fabrikaları önemli oranda kirliliğe neden olmaktadır. Çevrede ürün kalitesi ve verim düşmüştür. Fabrikalar, sanayi depoları, tır parkları, hurda depoları, tamirhaneler ile kara ve demiryolu önemli tarım arazilerini işgal etmiştir.
Aliağa ilçe topraklarının; %44,1'i tarım toprakları, %19,9'u çayır-mera, %21'i fundalık-orman, %14,9'u tarım dışı kullanılan alandır. Tarım ürünlerinden pamuk, zeytin, mısır ve üzüm önemlidir. Tarım alanlarının %47,7'sinde tarla ürünleri yetiştirilir. Tarla alanlarının %39,6'sında zeytin yetiştirilir. %21 olan fundalık ve orman arazisinin, %14,7'si fundalık, ancak %6,3'ü ormandır.
Geniş bir plaj alanına ve bir kuş cennetine sahip olan Aliağa, daha çok yerli turistlerin ilgisini çekmektedir. Ayrıca Aliağa'da Ağapark, Anatolia ve Aliağa Halk Plajı da bulunur.
Altyapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Menemen-Çandarlı Otoyolu ilçeden geçmektedir. İlçeye ulaşım İZBAN trenleri ve ESHOT otobüsleri ile sağlanmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Genel
- Türkiye İstatistik Kurumu24 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ALİAĞA İLÇESİNDE ARAZİ KULLANIMINA ETKİ EDEN DOĞAL VE BEŞERİ FAKTÖRLER
- https://www.nufusu.com/ilce/aliaga_izmir-nufusu 5 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Özel
- ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- ^ "Aliağa Kuş Cenneti'nin yeni konukları onlar". haber7.com. 18 Kasım 2014. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015.
- ^ a b c d e f g h
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Aliağa Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "İzmir Aliağa Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Aliağa'da Gemi Geri Dönüşüm". 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
- ^ "Resmi Gazete'de yayımlanan kararla 6 yeni endüstri bölgesi kuruldu". Sputnik Türkiye. 11 Mayıs 2019. 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019.
- ^ "6 yeni 'özel endüstri bölgesi' kuruldu". Dünya. 10 Mayıs 2019. 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Aliağa Kaymakamlığı13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Aliağa Belediyesi17 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
