Anatol Rapoport

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Anatol Rapoport (Ukraynaca; Анатолій Борисович Рапопо́рт, Rusça; Анато́лий Бори́сович Рапопо́рт, 22 Mayıs 1911 – 20 Ocak 2007), Amerikalı matematik psikoloğu. Genel sistem teorisine, matematiksel biyolojiye ve sosyal etkileşimin matematiksel modellemesine ve bulaşmanın stokastik modellerine katkıda bulunmuştur.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rapoport, Rusya'nın Kharkov Valiliği'ndeki Lozova'da (bugünkü Ukrayna'nın Kharkiv Oblastı'nda) laik bir Yahudi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.[1] 1922'de Amerika Birleşik Devletleri'ne yerleşti ve 1928'de vatandaşlığa kabul edildi. Chicago'da müzik okumaya başladı ve 1929'dan 1934'e kadar okuduğu Viyana Hochschule für Musik'te piyano, şeflik ve beste ile kariyerine devam etti. Ancak Nazizmin yükselişi nedeniyle piyanist olarak kariyer yapmayı imkansız gördüğünden bu uğraşından vazgeçti.[2]

Kariyerini matematiğe kaydırdı ve doktorasını bu alanda tamamladı. 1941'de Chicago Üniversitesi'nde Otto Schilling ve Abraham Adrian Albert gözetimi altında matematik alanında , Reçeteli Aritmetik ile Abelian Olmayan Alanların İnşası tezi ile Ph.D. derecesi aldı. The Globe and Mail'e göre, üç yıl boyunca Amerikan Komünist Partisi üyesiydi ancak 1941'de ABD Ordusu Hava Kuvvetlerine katılmadan ve 2. Dünya Savaşı sırasında Alaska ve Hindistan'da hizmet vermeden önce bu partiden istifa etti.[3]

Savaştan sonra, Chicago Üniversitesi'ndeki Matematiksel Biyoloji Komitesi'ne katıldı (1947–54). 1950'de semantikçi S. I. Hayakawa ile birlikte yazdığı ilk kitabı Science and the Goals of Man'i yayınladı. Ayrıca Stanford Üniversitesi'ndeki prestijli Center for Advanced Study in the Behavioral Sciences'ta bir yıllık burs kazandı.

1955'ten 1970'e kadar, Michigan Üniversitesi'nde Matematiksel Biyoloji Profesörü ve Kıdemli Araştırma Matematikçisiydi. 1955'te Michigan Üniversitesi'nde Ruh Sağlığı Araştırma Enstitüsü'nün (MHRI) kurucu üyesiydi. 1970'te Vietnam Savaşı sırasında Rapoport kendi deyimiyle "mesih rolüne bağlı olmayan bir ülkede - büyük güç statüsü arzusu olmayan küçük, barışçıl bir ülkede" yaşamak için Toronto'ya taşındı.[4] :65Toronto Üniversitesi'ne (1970–79) matematik ve psikoloji profesörü olarak atandı. Üniversite onu 1980'de fahri profesör olarak atadı. Marshall McLuhan'ın bir komşusu olarak Toronto şehir merkezine bakan pastoral Wychwood Park'ta yaşıyordu. Toronto Üniversitesi'nden emekli olduktan sonra 1983 yılına kadar İleri Araştırmalar Enstitüsü'nün (Viyana) direktörü oldu.

Toronto Üniversitesi onu 1984'te barış çalışmaları profesörü olarak atadı. 1996'ya kadar bu pozisyonda kaldı ancak 2000'e kadar ders vermeye devam etti.[5]

1984'te Science for Peace'i kurdu, başkan seçildi ve 1998'e kadar yönetimde kaldı.[5]

1954'te Anatol Rapoport, araştırmacılar Ludwig von Bertalanffy, Ralph Gerard ve Kenneth Boulding ile birlikte Society for General Systems Research'ü kurdu. 1965'te Genel Sistem Araştırmaları Derneği'nin başkanı oldu.

Anatol Rapoport Toronto'da zatürreden öldü. Eşi Gwen, kızı Anya ve oğulları Alexander ve Anthony'dir.

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Rapoport, genel sistem teorisine, matematiksel biyolojiye ve sosyal etkileşimin matematiksel modellemesine ve bulaşmanın stokastik modellerine katkıda bulundu. Matematiksel uzmanlığını oyun teorisi, sosyal ağlar ve semantik çalışmalarında psikolojik kavrayışlarla birleştirdi.

Rapoport, bu anlayışları nükleer silahsızlanma ve uluslararası politika ile ilgilenen psikolojik çatışma çalışmalarıyla genişletti. Otobiyografisi; Kesinlikler ve Şüpheler: Bir Hayat Felsefesi, 2001'de yayınlandı. Onun mirasını ve düşüncesini kutlayan bu makale, bilim insanı ve kişi Anatol Rapoport'a farklı bir bakış sağlayan bilim insanları ve ailesinin görüşlerinin yanı sıra kariyerine genel bir bakış içerir.[4]

Filozof ve fizikçi Mario Bunge, Rapoport'u gerçek hayat problemlerine uygulanabilirliği, matematiği kullanması ve "bütüncül gevezelikten kaçınması" nedeniyle cana yakın bulduğu bir bilge olarak nitelendirdi.[6]

Oyun Teorisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rapoport, matematik, psikoloji, biyoloji, oyun teorisi, sosyal ağ analizi ve barış ve çatışma alanlarında çalışan çok yönlü bir zihne sahipti. Örneğin, sibernetik teorisini araştırarak asalaklık ve simbiyozun modellenmesine öncülük etti. Bu, çatışma ve işbirliği içinde ömür boyu sürecek çalışmaları için kavramsal bir temel oluşturdu.

Dövüşler, oyunlar, şiddet ve barış üzerine diğer pek çok iyi bilinen kitap da dahil, Rapoport 300'den fazla makalenin ve "İki Kişilik Oyun Teorisi" (1966) ve " N-Person Game Theory" (1970) kitabının yazarıydı. Savaş, diplomasi, poker veya pazarlık gibi ikiden fazla çatışan çıkarın olduğu durumları analiz etti. Çalışmaları onu, The Origins of Violence (1989) ve Peace, An Idea Whose Has Come (1993) kitapları da dahil olmak üzere barış araştırmalarına yöneltti.

1980'lerde, Robert Axelrod'un İşbirliğinin Evrimi'ne dayanan ve işbirliğinin evrim yoluyla ortaya çıkabileceği yolları daha iyi anlamak için tasarlanmış bir bilgisayar turnuvasını kazandı. Yarışmacılar, tutsak ikileminin yinelenen oyunlarını oynayabilecek programlar sunmak zorundaydı ve bunlar birbiriyle karşı karşıya getirildi. Rapoport'un girdisi, Kısasa Kısas, yalnızca dört satır kod içeriyordu. Program rakibi ile işbirliği yaparak açılıyor, daha sonra, tam olarak diğer tarafın önceki oyunda oynadığı gibi oynuyordu. Karşı taraf bir önceki oyunda kusurluysa program da kusurluydu ama sadece bir oyun için bu geçerliydi. Karşı taraf işbirliği yaparsa program işbirliğine devam ediyordu. Peace Magazine yazarı/editörü Metta Spencer'a göre bu program "diğer oyuncuyu bencil davranışlarından dolayı cezalandırdı ve onu işbirlikçi davranışlarından dolayı ödüllendirdi - ancak ceza yalnızca bencil davranış sürdüğü sürece sürdü. Bu, son derece etkili bir yaptırım oldu ve karşı tarafa işbirliğinin avantajlarını hızla gösterdi. Ayrıca ahlak felsefecilerini bunu gerçek yaşam etkileşimlerinde kullanmak için uygulanabilir bir ilke olarak önermeye yöneltti".

Çocukları, onun güçlü bir satranç oyuncusu olduğunu ancak kötü bir poker oyuncusu olduğunu, çünkü sözsüz olarak elini açık ettiğini söylediler.[3]

Yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitap[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 1950, Bilim ve İnsanın Hedefleri, Harper & Bros., New York
  • 1953, Operasyonel Felsefe: Bilgi ve Eylemi Entegre Etmek, Harper & Bros., New York
  • 1960, Dövüşler, Oyunlar ve Tartışmalar, Michigan Üniversitesi Yayınları, Ann Arbor
  • 1965, Tutukluların İkilemi, Michigan Üniversitesi, Ann Arbor, MI. (ortak yazar; Albert M. Chammah)
  • 1966, İki Kişilik Oyun Teorisi: Temel Fikirler, Ann Arbor, MI, Michigan Üniversitesi Yayınları. (Dover Press, Mineola, NY, 1999 tarafından yeniden basılmıştır).
  • 1969, Strateji ve Vicdan, Shocken Books, New York, NY. (ilk olarak 1964'te yayınlandı)
  • 1970, N-Kişilik Oyun Teorisi. Kavramlar ve Uygulamalar, Michigan Üniversitesi, Ann Arbor, MI. (Dover Press, Mineola, NY, 2001 tarafından yeniden basılmıştır).
  • 1974, İnsan Yapımı Ortamda Çatışma, Harmondsworth, Penguin Books.
  • 1975, Semantik, Crowell.[7]
  • 1986, Genel Sistem Teorisi. Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Abaküs, Tunbridge Wells.
  • 1989, Şiddetin Kökenleri: Çatışma Çalışmalarına Yaklaşımlar, Paragon House, New York.
  • 1989, Karar Teorisi ve Karar Davranışı, Kluwer Academic Publishers.
  • 1992, Barış: Zamanı Gelmiş Bir Fikir , Michigan Üniversitesi Yayınları, Ann Arbor, MI.
  • 2000, Kesinlikler ve Şüpheler: Bir Yaşam Felsefesi, Black Rose Books, Montreal, 2000. Otobiyografisi.
  • 2001, İnce Buzda Paten Yapmak, RDR Books, Oakland, CA.5-89826-156-7

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Conceptions of World Order: Building Peace in the Third Millennium. Institute for Conflict Analysis and Resolution. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017. 
  2. ^ Alisa Ferguson, "Rapoport was Renowned Mathematical Psychologist, Peace Activist, University of Toronto Bulletin, February 20, 2007
  3. ^ a b Ron Csillag, "Anatol Rapoport, Academic 1911–2007." The Globe and Mail (Toronto), January 31, 2007, p. S7
  4. ^ a b "Tit for tat and beyond: the legendary work of Anatol Rapoport". Negotiation and Conflict Management Research. 13 (1): 60–84. February 2020. doi:10.1111/ncmr.12172.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  5. ^ a b "Rapoport, Anatol". University of Toronto Libraries. 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2022. 
  6. ^ Between Two Worlds: Memoirs of a Philosopher-Scientist. Springer Biographies. Berlin; New York: Springer-Verlag. 2016. s. 260. doi:10.1007/978-3-319-29251-9. ISBN 9783319292502. OCLC 950889848.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ This book about general semantics is similar to S.I. Hayakawa's Language in Thought and Action with more technical (mathematical and philosophical) material.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Anatol_Rapoport&oldid=31481077" sayfasından alınmıştır