Gaziler, Şenkaya
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Gaziler | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Gaziler Gaziler'in Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 299 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Gaziler, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Gaziler köyünün eski adı Bardusi veya Bardisi'dir. Gürcüce Bardisi’den (ბარდისი), “bardi” (ბარდი) kelimesinden türemiş olabilir.[4] Bu şekliyle bu yer adı çalılık anlamına gelir. Bununla birlikte bu yer adı farklı kaynaklarda Barduz,[5] Bardusi (ბარდუსი) ve Pertusi (პერტუსი)[6] biçiminde de yazılmıştır. Bu yer adının Gürcüce Pertusi'den değişime uğramış olabileceğine dair görüş de bulunmaktadır.[6] Bu yer adı Türkçeye Bardız şeklinde girmiştir. Nitekim 1694-1732 Osmanlı cebe defterinde ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Bardız (باردیز) olarak geçer.[7][8]
Eski bir bölge ve yerleşim yeri olan Bardız, erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü krallığı sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar burayı 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bir süre bağımsız sancak olan Bardız, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Oltu sancağının bir köyü ve nahiyesi idi. Bardız nahiyesine bağlı 34 köyden 22’si bu tarihte boşalmıştı. Nahiyenin nüfusu 196 haneden oluşuyordu ve bu tarihte 187 hane Hristiyan idi ve 9 hane Müslüman olmuştu. 1835 yılında Bardız köyü Oltu sancağında yer alıyordu ve köyde 226 hanede 1.412 kişi yaşıyordu.[9]
Bardız, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Rusların eline geçti. Rus idaresince 1886 yılında Bardus (Бардус) adıyla kaydedilmiş olan köy, Oltu Okrugu’nun Oltu kazasına (uçastok) bağlıydı. Nüfusu 404 kişiden oluşuyordu ve 392 kişi Rum, 14 kişi Oset olarak kaydedilmişti.[10]
Gaziler köyünde, girişteki bir taşta Gürcüce yazıtın bulunduğu Bardız Kalesi günümüzde büyük ölçüde sağlamdır. Büyük ölçüde yıkılmış olan haç planlı ve kubbeli Bardisi Kilisesi (Bardız Kilisesi), Bobisgeri Kilisesi’nin planı örnek alınarak inşa edilmiştir.[11]
Bardız, Sarıkamış harekatında önemli bir rol oynamış ve Enver Paşa 25 Aralık 1914’te IX. Kolordu’nun bir tümeni ile sonu felaketle bitecek Sarıkamış saldırısının son aşamasını Bardız’dan başlatmıştır.[12]
Eski bir bucak merkezidir. 1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm belde ve köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 151 km, Şenkaya ilçe merkezine 36 km uzaklıktadır.[14] Mahalle, Şenkaya'nın güneyinde olup, 
numaralı Şenkaya-Horasan il yolu üzerindedir.[15]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 299[1] |
| 2021 | 312[1] |
| 2020 | 272[1] |
| 2019 | 291[1] |
| 2018 | 303[1] |
| 2017 | 328[1] |
| 2016 | 326[1] |
| 2015 | 326[1] |
| 2014 | 347[1] |
| 2013 | 367[1] |
| 2012 | 348[2] |
| 2011 | 344[2] |
| 2010 | 354[2] |
| 2009 | 353[2] |
| 2008 | 345[2] |
| 2007 | 343[2] |
| 2000 | 462[2] |
| 1990 | 694[16] |
| 1985 | 745[17] |
| 1965 | 937[18] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Gaziler Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Gaziler, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 14 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ ""Kars" haritası - Eastern Turkey in Asia". 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2023.
- ^ a b Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 795. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 323.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 765". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 79-80. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Oltu kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2021.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 29. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Gaziler Mahallesi". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
