Sıkıysa Yakala

Sıkıysa Yakala

Catch Me if You Can
Filmin afişi
Yönetmen	Steven Spielberg
Yapımcı	Steven Spielberg Michel Shane Walter F. Parkes Laurie MacDonald
Senarist	Kitap: Frank Abagnale Stan Redding Senaryo: Jeff Nathanson
Oyuncular	Leonardo DiCaprio Tom Hanks Christopher Walken Amy Adams Martin Sheen Nathalie Baye
Müzik	John Williams
Görüntü yönetmeni	Janusz Kamiński
Kurgu	Michael Kahn
Dağıtıcı	DreamWorks
Türü	Macera
Yapım yılı	2002, ABD
Süre	141 dakika
Dil	İngilizce
Bütçe	52 milyon $
Hasılat	352,114,312 $[1]

Sıkıysa Yakala veya orijinal adıyla Catch Me if You Can, Frank Abagnale Jr.'nin hayat öyküsünden esinlenilerek oluşturulan 2002 yapımı komedi-drama türünde bir sinema filmidir. Steven Spielberg'in yönetmenliğini üstlendiği filmde, 19 yaşında dahi olmayan Frank Abagnale Jr.'ın, Pan American World havayolu şirketinde pilot, Georgia'da doktor ve Louisiana'da savcı kılığına bürünerek milyonlarca dolarlık çek sahtekârlığını nasıl yaptığı anlatılmaktadır. Abagnale'i Leonardo DiCaprio canlandırırken, filmin diğer önemli oyuncuları Tom Hanks, Christopher Walken, Amy Adams, Martin Sheen ve Nathalie Baye'dir.

Filmin gelişim süreci 1980'li yıllara uzanmaktadır. 2000'li yılların başlarında David Fincher, Gore Verbinski, Lasse Halström, Milos Forman ve Cameron Crowe gibi film yönetmenleri Sıkıysa Yakala projesinde yer alma konusunda anlaştılar. Büyük Balık, Bir Geyşanın Anıları gibi projelerden ayrılan Spielberg (aslında yapımcı olarak katılmıştı), yönetmen olarak katılma kararı aldı. Filmin çekimleri 2002 yılının Şubat ayından Mayıs ayına kadar sürdü. Film, finansal ve eleştirel yönden başarı elde ederken gerçek Abagnale de filmi oldukça başarılı bulduğunu söyledi. Bu film ile aynı adı taşıyan bir Broadway müzikali ise hâlen yapım aşamasındadır.

Frank Abagnale Jr. (Leonardo DiCaprio), 1963 yılında babası Frank Abagnale Sr. (Christopher Walken) ve Fransız olan annesi (Nathalie Baye) ile New Rochelle, New York'ta yaşamını mutluca sürdürmekte olan 15 yaşında bir gençtir. Gelir vergisi sahtekarlığı yüzünden Frank Abagnale Sr.'nin bankadaki parasına el konulmasının ardından, aile daha küçük bir eve taşınmak zorunda kalır. Paula, kocasının arkadaşı Jack (James Brolin) ile kaçamak bir ilişki yaşar. Bu esnada Frank de sözde ara öğretmen olarak Fransızca sınıfında ders vermektedir. Anne ve babası boşanmaya karar verince, Frank evden kaçar. Beş parasız olarak evden kaçışının ardından, kendine güven gerektirecek yasadışı işlere soyunur. Frank'in üçkağıtçılığı zamanla gelişir, hatta kendisini bir havayolu pilotu gibi tanıtmaya başlar. Sahte Lufthansa & Pan - Am maaş bordrolarını bozdurarak 2.8 milyon Amerikan dolarının üzerinde para almayı başarır.

Bu esnada, FBI banka sahtecilikleri uzmanı Carl Hanratty (Tom Hanks) de üslerinden aldığı az bir bilgi ışığında Frank'in peşine düşer. Carl ve Frank bir otel odasında karşılaşırlar fakat Frank kendisinde gizli serviste çalıştığını, adının Barry Allen olduğunu söyleyerek Carl'ı kandırmayı başarır. Carl aptal durumuna düşürülmesine sinirlenir, çünkü Frank bu yalanı sayesinde oradan uzaklaşmıştır. Bir Noel arifesinde, Carl çalışırken Frank, onu arar ve Carl'ı aptal durumuna düşürdüğü için ondan özür dilemek ister. Carl, Frank'ın özrünü kabul etmez, Frank'in en kısa zamanda yakayı ele vereceğini söyler ve ardından gülmeye başlar; çünkü Frank'in kendisini, konuşabileceği başka kimsesi olmadığı için aradığını anlamıştır. Frank telefonu kapatır, Carl araştırmasına devam eder ve bir müddet sonra "Barry Allen" isminin The Flash adlı çizgi romandan alındığını fark ederek Frank'in henüz çocuk yaşta birisi olduğunu anlar.

Frank aynı zamanda kendisini doktor ve Louisiana'da avukat olarak tanıtmakla kalmaz, Brenda (Amy Adams)'a da aşık olur. Carl ise düğün gününe kadar Frank'i takip eder ve Frank de Brenda'ya kendi hakkındaki gerçekleri söyleyerek kendisiyle kaçmak istediğini söyler. Evden gizlice ayrılırken de iki gün içinde kaçmak için buluşmaları gerektiğini söyler. Havaalanında yem olarak tutulan Brenda'nın geldiğini görür ama aniden etrafta çok sayıda FBI ajanı olduğunu da fark ederek kendisine tuzak kurulduğunu anlar ve bir şekilde kurtularak Avrupa'ya uçar. Yedi ay sonra Carl, amirine Frank'in artık tüm dünyada sahtecilik yaptığını ve kontrolden çıktığını söyler. Amirinden Avrupa'ya gidip onun izini sürmek için izin ister. Her ne kadar amiri izin vermese de, Carl çekleri usta bir matbaacıya göstererek onların Fransa'da basıldığını doğrulatır. Carl, Frank'in annesi Paula'nın bir görüşme esnasında Montrichard, Fransa doğumlu olduğunu söylediğini hatırlaması üzerine, doğuca oraya giderek Frank'i bulur ve ona kendisiyle birlikte sessizce dışarı çıkmaması halinde Fransız polisinin onu öldüreceğini söyler. Frank başta Carl'ın şaka yaptığını zanneder fakat Carl, ona yalan söylemediğine dair söz verince birlikte dışarı çıkarlar ve Fransız polisi Frank'i hapishaneye götürür. Bu esnada Carl da Frank'e kendisini en kısa zamanda Amerika'ya götüreceğini söyler.

Olaylar Frank'in uçakta Fransa'dan Amerika'ya gidişiyle devam eder. Carl, Frank'e babasının öldüğünü söyler. Üzüntü içerisinde kahrolan Frank, tuvaletteki klozeti yerinden söküp New York'a inişin ardından, iniş takımlarının bulunduğu yerden kaçarak eski evine gider ve orada annesini, Jack Barnes'ı ve üvey kardeşi olduğunu düşündüğü küçük bir kız çocuğunu görür. Frank her şeyi bırakarak hapishanede cezasını çekmeye başlar, Carl da ara sıra onu ziyaret etmektedir. Carl'ın kendisine götürdüğü bazı çeklerden birinin sahte olduğunu rahatça ayırt etmesi sonucu Carl, Frank'i FBI yetkilileriyle görüştürmeye karar verir. Mülakatta Frank'e FBI'ın banka sahtekarlıkları bölümünde çalışması durumunda cezasının geri kalanını çekmeyeceği söylenir ve Frank, Carl'ın nezareti altında bunu kabul eder. Bazı seferler, Frank tekrar bir havayolu pilotu olma özlemi içerisindedir ve heyecanlı kaçışlar planlar. Carl, onu tekrar yakalayarak istediği yere uçabileceğini söyler ve "Bazen yalanlar dünyasında yaşamak kolaydır" diyerek, Frank'e kimsenin kendisini kovalamadığını, ancak onun yine geri döneceğini bildiğini söyler.

Pazartesi günü bir sürelik gecikmeden sonra Frank gerçekten de geri döner ve Carl, onun yaşamının hep sahtecilikle geçmediğini, Frank'in Louisiana baro sınavını iki haftalık bir çalışma sonucunda geçtiğini anlar. Filmin bitiş yazısında ise Frank'in mutlu bir evliliğe sahip olduğu, üç oğluyla birlikte Midwest'te yaşadığı ve Carl ile hâlen çok iyi dost oldukları yazar. Frank dünyanın en azılı çek sahtecilerinin yakalanmasına yardımcı olması ve taklit edilemeyen çekler yapması sayesinde milyon dolarlar kazanmaya devam ediyor.

• Frank Abagnale Jr. rolünde Leonardo DiCaprio: Frank henüz 19 yaşında bile değilken, Pan-Am pilotu, doktor ve Louisiana'da savcı olarak kılıktan kılığa bürünmesi sayesinde milyonlarca dolar değerinde çek dolandırıcılığında bulundu.
• Carl Hanratty rolünde Tom Hanks: Bir FBI ajanı olarak filmin genelinde Frank Jr.'ın peşinde görülür. Hanratty'nin çoğu arkadaşı çek sahteciliğini ciddiye almaz ve çoğu zaman onunla dalga geçerler. Hanratty boşanmıştır ve kızıyla karısı Chicago'da yaşamaktadır. Filmin sonunda Carl ve Hanretty sıkı arkadaş olurlar.
• Frank Abagnale Sr. rolünde Christopher Walken: Frank'in babası ve II. Dünya Savaşı gazisidir. Frank Sr., gelir vergisi kaçırdığı için karısı Paula'yı ve servetinin büyük bir kısmını kaybetmiştir. Daha sonra bir tren istasyonunda merdivenlerden düşerek ölür.
• Brenda Strong rolünde Amy Adams: Georgia'ya hemşirelik yapmaya gelmeden önce düşük doğum yapmıştı. Çok katı kurallara sahip Lutheran ailesi, Frank Jr.'a rastlayana kadar onu evlatlıktan reddetmişti.
• Roger Strong rolünde Martin Sheen: Brenda'nın babası ve Carol'un kocası. Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nden mezun olan Roger Strong, Louisiana'da oldukça sert, düzenli bir avukattır ve Frank'in de hukuk fakültesinden mezun olduğuna kolayca inanmıştır.
• Paula Abagnale rolünde Nathalie Baye: Paula ile Frank Sr., II. Dünya Savaşı sırasında Montrichard, Fransa'da tanıştıktan 6 hafta sonra evlenmişlerdir. Paula, Barnes ile evlenmek için Frank Sr.'den boşanır. Paula ikinci evliliğinden küçük bir kız çocuk sahibi olmuştur.
• Jack Barnes rolünde James Brolin: Frank Sr. ile birlikte New Rochelle'de New York Rottery kulübüne üyedirler. Sonraları Jack, Paula ile ilişki yaşar ve bu onu boşanmaya kadar sürükler.
• Carol Strong rolünde Nancy Lenehan: Brenda'nın annesi ve Rogers'ın karısıdır. Frank Jr.'ın doktor, avukat ve Lutheran olduğunun büyüsüne kapılarak kızının evlenmesini hoş karşılamıştır.

Ellen Pompeo ve Elizabeth Banks de filmde küçük rollerde yer aldılar; Brian Howe, Frank John Hughes, Chris Ellis FBI ajanlarını canlandırdılar. Jennifer Garner da telefon kızı rolünde yer aldı. Gerçek Frank Abagnale ise filmdeki karakterini tutuklamak için Fransız polisi rolünü oynadı.

Frank Abagnale, yaşam öyküsüne dair film haklarını 1980 yılında sattı.^[2] Yapımcı Michael Shane film hakkını 1990 yılında^[3] Paramount Pictures için satın aldı.^[4] Aralık 1997'ye doğru, Barry Kempts film hakkını Shane'den satın aldı ve Jeff Nathanson'ın senaryosunu DreamWorks'e getirdi.^[5] 2000 yılına doğru David Fincher da bir süreliğine projeye dahil olmasına karşın, tercihini Panik Odası (Panic Room) filminden yana kullanarak projeden ayrıldı. Temmuz 2000'de ise Leonardo DiCaprio, Gore Verbinski'nin ısrarıyla filmde başrolde yer almayı kabul etti.^[6][7] Steven Spielberg'in filmin yapımcılığını üstlenmesinin ardından, Mart 2001'de çekimlere başlandı.^[8][9]

Verbinski, James Gandolfini'yi Carl Hanratty, Ed Harris'i Frank Abagnale Sr. ve Chloe Sevigny'i de Brenda Strong rolünde oyuncu kadrosuna dahil etmişti.^[10][11] Ancak Verbinski, DiCaprio'nun New York Çeteleri'nde (Gangs of New York) yer alması üzerine projeden ayrıldı.^[12] Lasse Halström ile de Mayıs 2001'e doğru anlaşmaya varılmasına rağmen o da Temmuz 2001'de yapımdan ayrıldı. O sıralarda Harris ve Sevigny de projeden ayrılma kararı almışlardı, fakat Gandolfini projeye devam etme kararı aldı.^[11][13] DreamsWork'ün kurucularından olan Spielberg ise filmin yönetmenliğini Miloš Forman ve Cameron Crowe’a teklif etmeyi düşündü. Büyük Balık (Big Fish) ve Bir Geyşanın Anıları (Memoirs of a Geisha) gibi yapımlardan ayrılması, Spielberg'i bu filmin yönetmenliğini üstlenmeye iten tek faktördü.^[9][14] Ağustos 2001'de Spielberg filmin yönetmenliğine resmen başladı.^[3]

Asıl başlangıç tarihi Ocak 2002 olmasına rağmen, başlangıç tarihi Los Angeles, Kaliforniya'da 7 Şubat'a ertelendi. Diğer çekim yerleriyse Burbank, Downey, New York, LA/Ontario Uluslararası Havaalanı (Miami Uluslararası Havaalanı ile birlikte iki havaalanında çekim yapıldı) Quebec ve Montreal'dir. Sadece 52 gün içinde 147 farklı mekanda çekim yapıldı. DiCaprio bu durumu şu şekilde ifade etti; "Çekimi 3 gün alacağını düşündüğümüz sahneler bazen sadece bir öğlende çekiliyordu". Çekimler 25 Nisan ve 30 Nisan arasında Park Avenue'de, yani the Waldorf –Astoria Hotel'in hemen yakınında yapıldı. Set ekibi banka ve mahkeme sahnelerinin çekimi için önce Orange, New Jersey'e; hemen ardından Brooklyn'e geri döndü. Sahne çekimleri aynı zamanda John F. Kennedy Uluslararası Havaalanı'ndaki TWA Uçuş Merkezi'nde de yapıldı. Hem Avrupa'ya özgü olması hem de Fransa havası taşımasından dolayı Quebec City de çekimler için seçilen yerlerden biriydi. Filmin yapımı 12 Mayıs tarihinde Montreal'de sona erdi.^[15]

Frank Abagnale, filmin senaryosu yazılırken gerçek hayatta yaşanmış olayların birçoğunun değiştirilmesine rağmen, Steven Spielberg'in "bu filmi hakkıyla yapabilecek tek film yönetmeni" olduğunu belirtti. Ancak Abagnale de filme biraz dahil olmuştur. Kasım 2001 tarihinde "Steven Spielberg ile herhangi bir şekilde rastlamış veya konuşmuş değildim. Henüz senaryoyu bile okumamıştım. Aslında okumamayı tercih etmiştim. Babamı gerçekte olduğu gibi, iyi bir şekilde karakterize edeceğini anlamıştım. Steven Spielberg, senaryo yazarıyla (Jeff Nathanson) konuşarak senaryodaki tüm ilişkilerin, gerçekte yapılan sahteciliklerin işlediğim şekilde senaryoya aktarılmasını istedi" dedi. Abagnale ayrıca "Umarım film sonuç olarak eğlendirici, meraklandıran ve de aile, boşanma, çocukluk çağı hakkında önemli mesajları eve taşıyan bir film oldu" şeklinde konuştu.

Abagnale evden kaçışından sonra babasını hiç görmedi. Spielberg ise filmin "Frank’in babasıyla bir buluşmasında, Pan-American havayollarının üniforması içinde, babasını hoşnut etmeye çalışırken ki şekliyle" devam etmesini istemişti.^[16] Abagnale bu fikri şu şekilde övdü; "Her ne kadar babamı bir daha görmediysem de pek çok güzel kadınla buluşup, harika bir gün yaşadıktan ve pek çok para kazandıktan sonraki her gece, oteldeki odama gelir, anne ve babamı tekrar bir araya gelmelerini düşleyerek ağlardım. O sadece bir düşün doğrulanışıdır".

Carl Hanratty (Tom Hanks tarafından canlandırıldı) ise bir FBI ajanı Joe Shaye'ye dayandırılmıştır. Senaryoya aktarılırken başta Joe Shaye olarak ismi kullanılmasına rağmen, daha sonra bilinmeyen sebeplerden dolayı Carl Hanratty olarak değiştirilmişti. Abagnale, Boeing 737 tipi bir uçaktan basitçe kaçmıştı ama kaçtığı yer tuvalet değildi. Spielberg bunun "sadece espri amaçlı yazıldığını" belirtti.

Sıkıysa Yakala filmi, aile parçalanmaları ve çocukluk döneminde yaşanan zorlukları işlemektedir. Steven Spielberg'in ebeveynleri de o daha genç bir delikalıyken Frank Abagnale'ninkine benzer bir şekilde boşanmışlardı. Spielberg; "Bazı filmlerim parçalanmış aileler ve kötü geçmişlerinden kaçan insanlar üzerinedir, fakat söylemem gereken bazı üzücü durumlar var, bilirsiniz, aynı zamanda benim hakkımda bu türden yürek burkucu hikâyelerle anlattığım şeyler de var" demişti. Carl Hanratty de karısından boşanmış ve Chicago'da kızlarıyla beraber yaşamaktadır.^[16] Spielberg aynı zamanda üçkağıtçı karakteriyle sempati duyulabilen bir film yapmak istemişti (bu seferki Frank Abagnale'di). Bir açıklamasında; "Frank, insanların şimdikinden daha çok güven arzettiği 60'lı yılların ortasında, 21. yüzyılın zekasını barındıran bir gençti. Böyle bir filmin kahramanı olan kişinin 'Benim kariyer planlarım var' diyebileceğini zannetmiyorum" diye konuşmuştu.^[16]

Amerika Birleşik Devletleri'nde yayın yapan kablolu TV kanalı Game Show Network, 1977 yılında To Tell the Truth adlı TV programında Frank Abagnale'nin konu edildiği bir program yayımlamıştı. Bölümler 29 Aralık 2002 ve 1 Ocak 2003 tarihinde reklam amaçlı gösterilmişti. Pazarlama departmanı film için "gerçek bir hikâyeden esinlenilmiştir" ifadesini kullanmakta kararlıydı. Akıl Oyunları (A Beautiful Mind) ve Onaltıncı Raund (The Hurricane) gibi gerçeğinden saptırılmış filmlerden ayırt edilebilmesi için bu yola başvurmuşlardı. Filmin galası Westwood, Los Angeles, California'da 18 Aralık 2002 tarihinde yapıldı.

Sıkıysa Yakala filmi 25 Aralık 2002 tarihinde gösterime girdi ve açılış haftasında 3.225 salonda yaklaşık 30 milyon dolardan biraz fazla hasılat elde etti. Kuzey Amerika'da 164,6 milyon dolar ve diğer ülkelerden de 187,5 milyon dolar kazanılmasıyla toplam hasılat 352,1 milyon dolara ulaştı. Film, maliyeti olan 52 milyon doları altıya katlayarak tam bir finansal başarı elde etti. Sıkıysa Yakala, 2002 yılında en çok hasılat elde eden onbirinci film oldu. Azınlık Raporu (Spielberg tarafından yönetildi) ise listede onuncu sıradaydı. Rotten Tomatoes sitesinde toplanan 186 eleştiri yazısında, %96'lık bir kesim filme olumlu yaklaşmıştı. Sitenin Top Critics oylamasındaki eleştiride de %90'lık bir kesim filmi beğenmişti. Metacritic'teki 38 eleştiri yazısında ise %76'lık bir beğenme oranı ortaya çıkıyordu.

Roger Ebert da DiCaprio'nun filmdeki performansını oldukça övdü ve sözlerini şöyle sonlandırdı; "Sıkılmadan izlenebilecek bir film olmasına rağmen yine de Spielberg'in en iyi filmlerinden biri değil". Mick LaSalle ise; "Spielberg'in en iyi filmi değil ama belki de en akıcı ve en sıcak filmlerinden bir tanesi. Renkli sinematografisi, akıllıca performansları ve hareketli temposuyla film yapımcısına itici güç vererek görevi yapma zevki yaşatıyor" dedi. Stephen Hunter da DiCaprio'nun performansını, "Martin Scorsese'nin New York Çeteleri'inde fazla yararlanmadığı seviye, rahatlık ve zeka" diyerek değerlendirdi.

James Berardinelli ise gözlemlerini şöyle aktarmıştır: "Sıkıysa Yakala kendisini veya konusunu asla çok fazla ciddiye almayan ve %90'ı zeka dolu eğlendirici materyaller içeren, günümüzün en iyi komedi yapıtlarındandır". Ek olarak Berardinelli, besteci John Williams'ın film için bestelediği müzikleri de övüp "Önceki eserlerine göre daha sıcak ve caz müziğini hatırlatmasıyla birlikte, Henry Mancini'yi de çağrıştırıyor" dedi. Peter Travers film hakkında negatif eleştiri yazan birkaç kişiden biridir. Travers, "Sıkıysa Yakala 140 dakikalık süresiyle bir bataklığa gömülmüş gibi. Bir film ki tavşan kadar hızlı aktarılıyor ama kaplumbağa kadar yavaş bitiyor" diye yazdı. Eleştirmen Travers aynı zamanda Tom Hanks'in performansından da hoşlanmamıştı.

75. Akademi Ödülleri'nde, Christopher Walken ve John Williams, En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu ve En İyi Orijinal Film Müziği dalında aday gösterildiler. Williams, kostüm tasarımcısı Mary Zophres ve senaryo yazarı Jeff Nathanson BAFTA Ödülü'ne aday gösterilirken, Walken aynı kategorideki BAFTA Ödülü'nü kazandı. DiCaprio ise En İyi Erkek Oyuncu dalında Altın Küre Ödülü'ne aday gösterildi. Williams aynı zamanda Grammy Ödülleri'ne aday gösterildi. Daha sonraları Simpsonlar'ların Catch 'Em if You Can adlı bölümünde de filmdeki öğelerin parodisi yapıldı.

Aynı adı taşıyan müzikal uyarlanması Temmuz 2009 tarihinde 5. Avenue Theatre'da (5. Avenue Tiyatrosu) Seattle, Washington'da yapıldı.^[17]

• IMDb'de Sıkıysa Yakala
• Rotten Tomatoes'ta Sıkıysa Yakala
• Box Office Mojo'da Sıkıysa Yakala
• Article discussing the opening title sequence12 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The title sequence on its creator's website12 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Macromedia Flash required)
• Leonardo DiCaprio interview19 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Story behind the movie, including primary sources and views of the French prison3 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.