Eğitim ekonomisi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
_per_capita_in_2019.png)
Eğitim ekonomisi, ekonomi biliminin kural ve bulgularını eğitime uygulayarak eğitim talebi, finansmanı ve çeşitli eğitim programları ile politikalarının karşılaştırmalı analizinin yapıldığı; ekonomi ve eğitim arasındaki çok boyutlu ilişkilerin incelendiği disiplinler arası bir çalışma alanıdır. Eğitim ekonomisi alanı, okullaşma ve bireylerin işgücü piyasasındaki konumları arasındaki ilişki üzerine yapılan ilk çalışmalardan itibaren, eğitimle bağlantılı hemen hemen tüm alanları kapsayacak şekilde hızla büyümüştür. İnsan sermayesi, işgücü piyasasının analizi, istihdam politikası, kazancın belirleyici unsurları ve gelir dağılımı, eğitim ekonomisinin incelediği temel konulardır.[1]
Eğitim talebi
[değiştir | kaynağı değiştir]Liberal yaklaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Eğitim talebine ilişkin baskın model beşeri sermaye teorisine dayanmaktadır. İnsan sermayesi, çoğu zaman fiziki sermayeden daha çok yarar sağlayan bir konumdadır. Kişilerin eğitim alarak beceri ve bilgiler edinmesi, kazançların artmasını veya kültürel sermayenin gelişmesini ve bununla birlikte uzun vadeli faydaların sağlanacağı bir yatırım aracı olarak görülür.[2] İster üretim sürecini anlamada ister makineleri çalıştırmada olsun, becerilerine duyulan ihtiyaç nedeniyle bilgili çalışanlar talep edildiğinden, beşeri sermayedeki bir artış teknolojik ilerlemeyi takip edebilir. 1958'den itibaren yapılan çalışmalarda ek eğitimin getirileri hesaplanmaya çalışılmıştır (ek bir eğitim yılı ile elde edilen gelirdeki yüzde artış). Daha sonraki sonuçlar, kişiler arasında veya eğitim seviyesine göre farklı getirilerin olduğunu göstermiştir.[3]
İstatistikler, kayıt/mezuniyet oranlarının yüksek olduğu ülkelerin bu oranlara sahip olmayan ülkelere kıyasla daha hızlı büyüdüğünü göstermektedir.[4] Eğitimdeki cinsiyet farklılıkları ile büyüme düzeyi arasında da bir korelasyon var gibi görünmektedir; liseden mezun olan kadın ve erkek yüzdesinin eşit dağıldığı ülkelerde daha fazla gelişme gözlenmektedir. Verilerdeki korelasyonlara bakıldığında, eğitimin ekonomik büyüme yarattığı görülmektedir; ancak bu nedensellik ilişkisi tersten kuruluyor olabilir. Örneğin, eğitim lüks bir mal olarak görülüyorsa, daha zengin haneler, eğitimin zenginlik göstergesi olmasından ötürü, bir statü sembolü olarak eğitim kazanımını arıyor olabilir.
Ancak eğitimdeki ilerleme ekonomik büyüme için tek değişken değildir, zira 1915-2005 yılları arasında işgücü verimliliğindeki ortalama yıllık artışın sadece %14'ünü açıklamaktadır. Örgün eğitim başarısı ile verimlilik artışı arasında daha anlamlı bir korelasyon olmamasından hareketle, bazı iktisatçılar günümüz dünyasında pek çok beceri ve yeteneğin geleneksel eğitimin dışında ya da tamamen okul dışında öğrenildiğine inanmak için neden görmektedir.[5]
Genellikle tarama olarak adlandırılan alternatif bir eğitim talebi modeli, sinyalizasyon ekonomi teorisine dayanmaktadır. Ana fikir, eğitimin başarılı bir şekilde tamamlanmasının bir yetenek sinyali olduğudur.[6]
Marksist eleştiri
[değiştir | kaynağı değiştir]Marx ve Engels, eğitimin toplumsal işlevleri hakkında geniş kapsamlı yazmamış olsalar da, eğitimin kapitalist toplumların yeniden inşasında kullanılması nedeniyle kavram ve yöntemleri Marx'ın etkisiyle teorileştirilmekte ve eleştirilmektedir. Marx ve Engels eğitime "devrimci eğitim" olarak yaklaşmış, eğitimin işçi sınıfının mücadelesi için bir propaganda işlevi görmesi gerektiğini savunmuşlardır.[7] Klasik Marksist paradigma, eğitimi sermayenin çıkarlarına hizmet etmek olarak görür; öğrencileri ve yurttaşları daha ilerici sosyalist toplumsal örgütlenme biçimlerine hazırlayacak alternatif eğitim biçimleri arar. Marx ve Engels, eğitim ve boş zamanın özgür bireyler yetiştirmek ve çok yönlü insanlar yaratmak için gerekli olduğunu düşünmektedir; dolayısıyla onlara göre eğitim, esas olarak çalışma ve meta üretimi etrafında örgütlenen kapitalist toplumun aksine, insanların yaşamının daha önemli bir parçası haline gelmelidir.[7]
Eğitim finansmanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Eğitim finansmanı, eğitim-öğretim sürecinin işleyişinin sürekliliği için parasal kaynakların sağlanması, elde edilen kaynakların bölgesel farklılıklar ve kurumlar, kademeler ve sosyo-ekonomik düzeydeki çeşitliliğin etkisinde bireylere ve gruplara paylaşımı sürecidir.[8]
Eğitime yönelik finansman kaynakları genel olarak üçe ayrılır. Eğitimin parasal kaynaklarının kamu aracılığıyla vergilerden sağlanmasına "kamu finansmanı" denilmektedir. Eğitimin parasal kaynaklarının aileler ve öğrenciler tarafından karşılanmasına "özel finansman" denilmektedir. Eğitim finansmanın hem kamu kaynaklarından hem de aileler, öğrenciler, işletmeler ve gönüllüler tarafından karşılanmasına "karma finansman" adı verilmektedir.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Woodhall, M. (1994). "Eğitim Ekonomisi: Toplu Bir Bakış" (6). M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi: 281-293. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- ^ Checchi, Daniele (2006). The Economics of Education: NYUMBANI Human Capital. Cambridge: Family Background and Inequality. ISBN 0-521-79310-6. 978-0-521-79310-0
- ^ Card, David. Returns to Schooling (2 bas.). The New Palgrave Dictionary of Economics. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ C., Morrison, Michael (2006). Structural Determinants of Graduation Rates A Causal Analysis. Distributed by ERIC Clearinghouse. OCLC 1064128728.
- ^ Kling, Arnold and John Merrifield (2009). "Goldin and Katz and Education Policy Failings in Historical Perspective". 1 (6). Econ Journal Watch: 2-20. 10 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ Hörner, Johannes (2008). Signalling and Screening (2 bas.). The New Palgrave Dictionary of Economics. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ a b "Douglas Kellner, Marxian Perspectives on Educational Philosophy: From Classical Marxism to Critical Pedagogy" (PDF). 23 Kasım 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2011.
- ^ Tipi, S (2020). "Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, Almanya ve Türkiye'de Neoliberal Ekonomi Politikaları Dönüşüm Sürecinde Eğitim Finansmanında Yaşanan Değişimler". Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 5 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ Sarpkaya, Y.; Yılmaz, T. (2016). Eğitim Ekonomisi Eleştirel Bir Yaklaşım (1 bas.). Ankara: Anı Yayıncılık.
 | Eğitim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |