Emeklilik
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 | Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
Emeklilik, hayatlarını çalışarak sürdüren kişilerin yaşlılık dolayısıyla çalışamayacağı varsayılıp planlı bir şekilde çalışmayı bırakmalarıyla başlayan durumlarına verilen isimdir. Bu kimselere emekli veya tekaüt denir.
Hayatlarını sürdürmek için gereken gelir çalışarak kazandıkları maaş yerine emeklilik amacıyla önceden oluşturulmuş fonlar kullanılır. Bu fonlar, içinde hayatlarını geçirdikleri devletler tarafından, çalıştıkları iş yerleri tarafından, veya şahısların kendileri tarafından oluşturulmuş olabilir. Bazen her üç türden birçok fon aynı kişinin emekliliğini amaçlar.
Çalışmadan yaşayabilmek için gerekli para emekliye genellikle sürekli bir gelir olarak, bazen yüklü bir ödeme olarak, bazen de bunların bir karışımı olarak ödenecek şekilde düzenlenir.
Emeklilik gelirleri bazen çalışanlardan toplayıp, o sırada emekli olanlara dağıtılarak, bazen her kişinin çalıştığı süre içinde çalışma gelirinin bir kısmıyla biriktirilip emekliliğinde sadece bu kendinden birikenlerden ödenecek şekilde olur.
Kaba hesapla hayatın üçte birinin hayata hazırlık, üçte birinin çalışmak, son üçte birinin de emeklilik olduğunu varsayarsak, emeklilik fonları çok uzun sürede biriktirilip, yine çok uzun sürede eriyeceği, var oldukları sürece güvenilir ve iyi gelir getiren faaliyetlerde kullanılarak ayrıca büyümeleri amaçlanacağı için ekonomik hayatta önemli ve süreklilik sağlayan bir yatırım kaynağıdırlar.
Bu uzun süreli yatırım özelliği ve dolayısıyla faizin faizi faktörünün ağır basması yüzünden kişinin emeklilik fonunun oluşturulması ile ilgili detaylar konusunda erken farkındalığı, ve iyi gözetimi, iyi bir emeklilik gelirine ulaşmak bakımından büyük önem taşır.
Emeklilik fonlarının biriktirilmesi ve eritilmesi sürecinde bir sürü öngörülmesi zor etken vardır. Bu süreçteki yükümlülükleri ve riskleri kimlerin hangi sürelerde taşıyacağını, emekli gelirinin hangi süre içinde ne miktarda ödeneceğini belirleyen kanunlar ve sözleşmeler, bu süre içinde, fonların yatırımlarının ne kadar iyi ve verimli idare edildiği, ekonominin ne kadar iyi gittiği, demografinin nasıl bir gelişme gösterdiği (örneğin ortalama yaşam sürelerinin uzaması/kısalması), kuralların, politik seçeneklerin, ve hatta faiz oranlarının nasıl ne yönde geliştiği gibi etkenler sonucu çok değiştirebilir. Savaş, afet, pandemi, yeni buluşlar, yeni gelişmelere toplumun ne hızla uyum sağladığı gibi şeyler gelecekteki emekli maaşlarını etkileyebilir.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Yaşlılara ve sakatlanarak artık toplum içindeki işlevini yerine getiremeyenlere bakma eğilimi tarih öncesi zamanlarda, hatta neandertal toplumlarda bile vardı.
Anne babaya saygının birçok din tarafından telkin edilmesi, aile içi iş bölümünde yaşlılara daha söz temelli, ve danışma yönü ağır basan görevler düşmesi de çok yaygın olgulardır. "Süt hakkı" gibi kavramlar bir çeşit emeklilik benzeri oluşumdur.
Emekliliğin ilk devlet eliyle kurala bağlanması Augustus döneminde savaşçılara emeklilik şeklinde olmuştur. Roma devletinin bu yüzden fazla yükümlülük altına girmesinin sonunda yıkımına sebep olduğu iddia edilir.
Daha sonra kabile üyelerinin bakımı (8.yüzyıl, Irlanda), gazilerin bakımı (1593, İngiltere), kilise rahiplerinin dul kalan eşlerinin emekliliği (1645, Almanya), öğretmenlerin emekliliği (1667, Almanya), Otto von Bismarck tarafından başlatılan devlet garantili, ve her konudaki çalışanları kapsayan yaşlılık ve malüllük sigortası (1889), yaşlılık sigortası (1908, İngiltere) gibi tarihi gelişmeler gelir.
Emeklilik yaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ülke | Erken emeklilik | Normal emeklilik | 55–59 arası çalışan | 60–64 arası çalışan | 65–69 arası çalışan | 70 ve üstü çalışan |
| Avusturya | 60 (57) | 65 (60) | 39% | 7% | 1% | 0% |
| Belçika | 60 | 65 | 45% | 12% | 1% | 0% |
| Kamboçya | 50 | 55 | 16% | 1% | 0% | 0% |
| Danimarka | yok | 65 | 77% | 35% | 9% | 3% |
| Fransa | 62* | 65* | 51% | 12% | 1% | 0% |
| Almanya | 65 | 67 | 61% | 23% | 3% | 0% |
| Yunanistan | 58 | 67[1] | 65% | 18% | 4% | 0% |
| İtalya | 57 | 67 | 26% | 12% | 1% | 0% |
| Hollanda | 60 | 65 (67) | 53% | 22% | 3% | 0% |
| Norveç | 62 | 67 | 74% | 33% | 7% | 1% |
| İspanya | 60** | 65** | 46% | 22% | 0% | 0% |
| İsveç | 61 | 65 | 78% | 58% | 5% | 1% |
| İsviçre | 63 (61), [58] | 65 (64) | 77% | 46% | 7% | 2% |
| Tayland | 50 | 60 | ? | ? | ? | ? |
| Birleşik Krallık | 65 | 68 | 69% | 40% | 10% | 2% |
| ABD | 62 | 67 | 66% | 43% | 20% | 5% |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2015.
