Emil Czyrniański
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Emil Czyrniański | |
|---|---|
 Emil Czyrniański,1878 (Walery Rzewuski tarafından çekilmiş) | |
| Doğum | 26 Ocak 1824 Florynka, Nowy Sącz County, Polonya |
| Ölüm | 14 Nisan 1888 (64 yaşında) Kraków |
| Defin yeri | Rakowicki Mezarlığı |
| Milliyet | Lemko - Polonyalı |
| Vatandaşlık | Avusturyalı |
| Mezun olduğu okul(lar) | Technische Akademie Lemberg |
| Tanınma nedeni | Polonya Öğrenme Akademisi ve Polonya kimya terminolojisinin kurucu ortağıdı |
| Evlilik | Freiin Maria Stelzhammer |
| Çocuk(lar) | Maria Krystyna (Joseph Hieronim Retinger'in annesi) |
| Ödüller | Jagiellonian Üniversitesi'nden fahri doktora, 1859 |
| Kariyeri | |
| Dalları | genel kimya ve eczacılık |
| Çalıştığı kurumlar | Jagiellon Üniversitesi |
| Etkilendikleri | Friedrich Rochleder |
| Etkiledikleri | Karol Olszewski ve Polonya'nın kaplıca kasabaları olan Iwonicz ve Krynica turizmi |
Emilian (ayrıca Emil ) Czyrniański (Lemko Емілиян Чырняньскій ) (1824–1888), Lemko kökenli Polonyalı bir kimyager, bilim yazarı, Jagiellonian Üniversitesi rektörü ve Polonya Öğrenme Akademisi'nin kurucu ortağıdır. Lehçede kimyasal terminolojinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Torunlarından biri son derece etkili siyasi aktivist ve yazar Joseph Hieronim Retinger'dir.
Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
Czyrniański, 26 Ocak 1824 Polonya'nın Nowy Sącz İlçesi Florynka'da Lemko ailesinde doğmuştur. Babası Rum Katolik kilise papazı ve yerel okullar müfettişidir.[1][2] Okulu bıraktıktan sonra rahiplik mesleğini açıkça ortaya koymuştur. Przemyśl'de teolojik hazırlık kursunu tamamlamış ve 1844'ten itibaren Lviv Üniversitesi İlahiyat Bölümü'nde okumuştur. Başladıktan sonraki iki ay içinde, uzun süren bir hastalık nedeniyle çalışmaları kesintiye uğramış ve 1846'da Lviv'e döndüğünde doğa bilimlerine ilgi duymuş ve Almanca konuşulan Technische Akademie'ye geçerek yeni bir kariyer yolu seçmiştir. Harika bir öğrenci olduğunu kanıtlamış ve yalnızca bir yıl sonra 1847'de profesör Friedrich Rochleder'in asistanı olmuştur.
Bilimsel kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
1849'da Rochleder onu Prag'daki Charles Üniversitesi'ne asistanı olarak davet etmiştir. Orada 1850'de Wirujące niedziałki ("Dönen parçacıklar") adlı bir makalede yazdığı, kimyasal bağlanmanın nedenlerine ilişkin orijinal bir teori geliştirmiştir. 1851 yılında 27 yaşındayken Kraków'da kimya alanında yardımcı doçent olarak atanarak bağımsız öğretim ve araştırma kariyerine başlamıştır. Kısa süre sonra Czyrniański, Polonya kimya terminolojisinin sistemleştirilmesini üstlenmiş ve bunu Słownictwo polskie chemiczne (1853) olarak yayınlamıştır. Önerisi Polonyalı araştırma kimyagerleri tarafından geniş çapta kabul edilmiştir. Başarısının kanıtı, terminolojisinin yaklaşık elli yıl boyunca Galiçya Krallığı ve Lodomeria'daki okul ders kitaplarında benimsenmesidir.[3] Bunu, kimya biliminin pratik uygulamalarını açıklamak için erişilebilir bir dilde hazırlanmış Wykład chemii nieorganicznej zastosowanej do przemysłu, rolnictwa i medycyny (Sanayi, tarım ve tıp için uygulamalı bir inorganik kimya kılavuzu ) adlı kitabının yayınlanması izlemiştir.
1859'da Jagiellon Üniversitesi'nde genel kimya ve eczacılık profesörü olmuş ve kendisine fahri doktora unvanı verilmiştir. Burada 1874'ten 1875'e kadar rektör olarak görev yapmıştır.
Araştırma[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Araştırmasının bir kısmı, Krynica-Zdrój ve Iwonicz-Zdrój kaplıca kasabalarından doğal olarak oluşan maden suyunun kimyasal analizine odaklanmıştır. Çalışmalarının bir sonucu olarak, bu tatil yerlerindeki "suları alma" yönündeki tıbbi eğilim katlanarak arttırdı. [3] Diğer araştırmaları şu alanları içeriyordu:
- Teoryja tworzenia się połączeń chemicznych na podstawie ruchu wirowego atomów, (A theory of chemical bonding based on the swirling movement of atoms). 1862
- Rozwinięcie krytyczne teoryi chemicznej opartej na ruchach wirowych niedziałek, (The development of a critical theory of chemistry based on the swirling of particles). 1876
- Teoryja mechaniczno-chemiczna oparta na ruchach wirowych niedziałek, (A mechanical-chemical theory based on the movemnt of particles). 1876
- Teoryja chemiczno-fizyczna na podstawie przyciągania się i ruchu wirowego niedziałek, (A physical and chemical theory based on the attraction and swirling of particles). 1884[3]
.jpg)
Organik ve inorganik kimya alanlarına üç ayrı ders kitabı ayırarak kimya biliminin kendi zamanındaki sentezini tamamlamıştır:
- Chemija nieorganiczna i organiczna zastosowana do przemysłu, rolnictwa i lékarstwa (t. 1-2, 1866-1867) on (inorganic and organic chemistry and its applications in industry, agriculture and in pharmacies), in two volumes. 1866-67
- Chemija nieorganiczna ułożona dla uniwersytetów i akademij technicznych on (inorganic chemistry for use in universities and technical academies). 1874
- Chemija nieorganiczna mniejsza ułożona dla szkół realnych on (elements of inorganic chemistry presented for secondary schools). 1874 [3]
Siyasi muhalefet[değiştir | kaynağı değiştir]
Üniversitedeki ilk yılları, öngörülen Almanca yerine Lehçe dersleri almakta ısrar ederek işgalci Avusturyalı yetkililere karşı tek başına mücadele ettiği için zorluk içinde geçmiştir. Siyasi duruşu onu akademik görevinden alınmaya yaklaştırmıştır.
Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Czyrniański, kızının torunu Joseph Hieronim Retinger'i doğurmasından üç gün önce, 14 Nisan 1888'de Kraków'da kalp krizinden aniden ölmüştür.[4] Rakowicki Mezarlığı'na gömülmüştür.[1][2]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Leopoldina (Almanca). s. 111. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2019.
- ^ a b "CZAS" (Lehçe). 15 Nisan 1888. s. 3. 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2019.
- ^ a b c d Bogdan Horbal (2013). "Obecność Łemków w nauce i kulturze polskiej". Machul-Telus, B. (Ed.). Łemkowie (Lehçe). Varşova: Wydawnictwo Sejmowe. s. 155. ISBN 978-83-7666-232-9. A volume about Lemko influence on Polish culture and science
- ^ Minakowski, Marek Jerzy. "Twórca UE Mąż Krewnej Kaczyńskiego to Żyd z Dębicy" (Lehçe). 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2020.
