Gustavo Díaz Ordaz
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Gustavo Díaz Ordaz | |
|---|---|
 | |
| 56. Meksika Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 1 Aralık 1964 - 30 Kasım 1970 | |
| Yerine geldiği | Adolfo López Mateos |
| Yerine gelen | Luis Echeverría |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Şablon:Birth doğum tarihi[1] San Andrés, Puebla, Meksika |
| Ölüm | 15 Temmuz 1979 (68 yaşında) Cerrada del Risco 133, Jardines del Pedregal, Meksiko, Meksika |
| Milliyeti | Meksikalı |
| Partisi | Kurumsal Devrimci Parti |
| Evlilik(ler) | Guadalupe Borja (e. 1937; ö. 1974) |
| Çocuk(lar) |
|
| Bitirdiği okul | Puebla Üniversitesi |
| Mesleği | Siyasetçi |
Gustavo Díaz Ordaz Bolaños (12 Mart 1911 - 15 Temmuz 1979) Meksikalı siyasetçi ve Kurumsal Devrimci Parti (PRI) üyesi. 1964 ile 1970 yılları arasında Meksika başkanı olarak hizmet verdi.
Díaz Ordaz, San Andrés Chalchicomula'da doğdu ve 1937 yılında Puebla Üniversitesi'nde hukuk derecesini tamamladı. 1943 ile 1946 yılları arasında Vekiller Meclisi'nde Puebla'nın 1. bölgesini temsil etti. Sonrasında aynı eyaleti Cumhuriyet Senatosu'nda 1946 ile 1952 ı arasında temsil ederken o zaman senatör olan Adolfo López Mateos ile yakınlaştı.
Díaz Ordaz, Adolfo Ruiz Cortines'in 1952 seçim kampanyasına katıldı ve ardından Ángel Carvajal Bernal'in altında İçişleri Bakanlığı'nda çalıştı. López Mateos'un 1958 seçimini kazanmasının ardından bakan oldu ve başkanın yokluğunda de facto yürütme yetkisi kullandı, özellikle Küba Füze Krizi sırasında. 1963'te PRI 1964 seçimi için Díaz Ordaz'ı aday göstereceğini açıkladı ve seçimde oyların %88,81'ini aldı.
Hükûmeti 1968'deki öğrenci protestoları ve bu protestoların ordu ve eyalet güçlerince baskılandığı, silahsız protestocuların öldürüldüğü Tlatelolco katliamı ile anılır.[2][3][4]
Başkanlığı kendi İçişleri Bakanı'na (Luis Echeverría) aktardıktan sonra Díaz Ordaz kamu hayatından emekliye ayrıldı. Kısa süreliğine 1977'de İspanya Büyükelçisi oldu. Medya tarafından eleştirilip protesto edilince istifa etti. 15 Temmuz 1979'da kalın bağırsak kanseri yüzünden 68 yaşında öldü.
Gençliği ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Díaz Ordaz Bolaños, San Andrés Chalchicomula'da (günümzüde Ciudad Serdán, Puebla) dört çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Ramón Díaz Ordaz Redonet muhasebeciydi. Ancak on yıl boyunca Başkan Porfirio Díaz'ın kurduğu sistemde çalışıp jefe político ve San Andrés Chilchicomula polis sorumlusu olmuştu. Díaz Mayıs 1911'de Meksika Devrimi'nin başında devrimci kuvvetlerce devrilince rejim değişikliğinden sonra siyasi görevini kaybetti. Bundan dolayı ailenin mali durumu dengesizleşti ve Díaz Ordaz'ın babası çeşitli işlere girdi ve aile sürekli taşındı.[5] Soyunun konkistador tarihçisi Bernal Díaz del Castillo'ya dayandığını iddia eder.[6] Gustavo'nun annesi Bolaños Cacho de Díaz Ordaz "sert ve dindar" diye tasvir edilen bir öğretmendi. Gustavo ve abisi Rámon'un ufak çenesi, büyük çıkıntılı dişleri ve zayıf bir vücudu vardı. "Annesi sıklıkla çevresindekileri 'Oğlum nasıl da çirkin!' derdi."[7] Yakışıklı olmasından dolayı Meksika başkanı olduğunda kendisiyle alay edildi.
Aile Oaxaca'da yaşarken genç Díaz Ordaz, Benito Juárez ve Porfirio Díaz'ın mezun olduğu Sanat ve Bilimler Akademisi'ne gitti. Ciddi bir öğrenciydi ama ailesinin maddi durumundan dolayı ihtiyaç duyduğu ders kitaplarını alamadığı durumlar oldu. Bir noktada aile Oaxaca eyalet çalışanı dayısının yanında yaşamaya başladı. Eve önemli misafirler geldiğinde ailenin evden çıkmaları gerekiyordu. Gustavo enstitüye giderken abisi Ramón İspanya'da eğitim gördükten sonra enstitüde Latince dersleri vermeye başladı. Bir öğrenci Profesör Ramón Díaz Ordaz'ın çirkinliğiyle dalga geçince Gustavo abisini şiddet uygulayarak savundu.[7] Díaz Ordaz Puebla Üniversitesi'nden 8 Şubat 1937'de hukuk derecesiyle mezun oldu. Üniversitede profesör oldu ve 1940 ile 1941 arasında rektör yardımcılığı yaptı.
Siyasi kariyerinin başlangıcı
[değiştir | kaynağı değiştir]
1938 yılında bir fotoğrafta Díaz Ordaz önde ve ortada oturan Başkan Lázaro Cárdenas'ın arkasında görülür. Fotoğrafta Meksika'nın gelecekteki iki başkanı, Manuel Avila Camacho ve Miguel Alemán da görülür. Siyasi kariyeri mütevazı bir şekilde başladı. Devrim'de savaşmamıştı ve babası Porfirio Díaz'ın rejiminin bir parçasıydı. Bu yüzden siyasette yükselişi dolambaçlı oldu. 1932 ile 1943 arasında Puebla hükûmetinde görev aldı. 1943'te Vekiller Meclisi'ne Puabla birinci bölgeden girdi ve 1946'dan 1952'ye kadar aynı eyaleti senatör olarak temsil etti. 1958 ile 1964 arasında Meksika Başkanı Adolfo López Mateos'un kabinesinde İçişleri Bakanı (Gobernación) olarak çalışarak ulusal düzeyde şöhret kazandı.[8] 18 Kasım 1963'te Kurumsal Devrimci Parti'nin (PRI) başkan adayı oldu.[9] Göstermelik muhalefete rağmen mazlummuş gibi seçim çalışması yaptı.[10] Başkanlık seçimini 5 Temmuz 1964'te kazandı.
Başkanlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Díaz Ordaz başkanlık görevine 1 Aralık 1964'te Güzel Sanatlar Sarayı'nda başladı. Burada Alfonso Martínez Domínguez'in başkanlığındaki Birlik Kongresi'nde yemin etti. Eski başkan Adolfo López Mateos başkanlık kuşağını devretti ve Díaz Ordaz yemin töreni konuşmasını yaptı.
İç politika
[değiştir | kaynağı değiştir]Başkan olarak Díaz Ordaz kabinesini ve ülkeyi otoriter bir tavırla yönetmesiyle hatırlanır. Sertliği görev süresince çıkan protestoları yönetmesinde ve protestolarda endüstriyel harekete geçen demiryolu işçileri, öğretmenler ve doktorların kovulmasında görülür. Bu yeni otoriter yaklaşım ilk defa tıpçıların düzenlediği bir eylemin şiddetle bastırılmasında görüldü. Kamu Personeli için Sosyal Güvenlik ve Hizmetler Enstitüsü'nün tıpçıları özellikle doktorlar ve stajyerler daha iyi çalışma koşulları ve zam için grev düzenledi.[11] Otoriter yönetim tarzına karşı Guerrero eyaletinde ortaya çıkan gerilla hareketi gibi direnişler çıktı.[12] Mali açıdan Díaz Ordaz devrinde büyüme yaşandı.[13] 1965'te Meksika Petrol Endüstrisi'ni kurdu. Bu önemli bir adımdı çünkü petrol Meksika'nın en verimli endüstrilerinden biriydi.
Öğrenci hareketi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Üniversite öğrencileri Meksiko'da hükûmetin çalışmalarını 1968 Yaz Olimpiyatları'na kısa bir süre kalmışken protesto edince Díaz Ordaz Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi'nin işgal edilmesine ve bazı öğrencilerin tutuklanmasına izin verdi. Bu olaylar 2 Ekim 1968'de Meksiko'nun merkezinde silahsız yüzlerce protestocunun vurulduğu Tlatelolco katliamına yol açtı. Bazı insanlar yıllarca hapis yattı. Olaylar Díaz Ordaz'ın haleflerince kınandı ve sıradan Meksikalılar silahsız öğrencilere saldırılmasını gaddarlık olarak gördü. Bu leke PRI üstünde uzun süre kaldı.
Her yıl Tlatelolco katliamının yıl dönümünde Díaz Ordaz'ın Zapopan, Jalisco'daki heykelinin üstüne bir kova kırmızı boya dökülür.[14]
PRI'yi demokratikleştirme girişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Díaz Ordaz'ın otoriter tutumu PRI'yi demokratikleştirme girişimlerini engelledi. PRI'nin başkanı Carlos Madrazo partinin tabanını güçlendirmek için parti içi seçimler yapılması girişiminde bulundu. Girişimi başarısız olunca istifa etti.[15]
Dış politika
[değiştir | kaynağı değiştir]Amerika Birleşik Devletleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Díaz Ordaz hükûmeti sırasında ABD ile ilişkiler genellikle uyumluydu ve çeşitli karşılıklı anlaşmalar imzalandı.[16] Diaz Ordaz'ın şerefine Richard Nixon Washington, D.C. dışındaki ilk Beyaz Saray devlet yemeğini San Diego'daki Hotel del Coronado'da 3 Eylül 1970'te düzenledi.
Ancak ABD ile ihtilafa düşülen olaylar da yaşandı. ABD tarafından uyuşturucuya karşı düzenlenen Operation Intercept bunlardan biridir; Eylül ve Ekim 1969 arasında ABD'ye Meksika'dan giren bütün araçlar incelendi.[17] Meksika karışmama doktrinini benimsedi ve Díaz Ordaz ABD'nin Dominik Cumhuriyeti'nin başkenti Santo Domingo'yu işgalini kınadı.[16]
Tlatelolco Anlaşması
[değiştir | kaynağı değiştir]Hükûmeti sırasında imzalanan Tlatelolco Anlaşması Latin Amerika'da nükleer silahların üretimi, bulundurulması ve kullanılmasını yasaklar. Sadece nükleer enerjinin barışçıl kullanımına izin verilir. Anlaşma sayesinde Latin Amerika nükleer silahsız bölge oldu.[18]
Başkanlığı devri
[değiştir | kaynağı değiştir]12 Ekim 1969'da Díaz Ordaz İçişleri Bakanı Luis Echeverría'yı halefi olarak seçti. Bu bir başkanın yerine geçecek kişiyi olaysız bir şekilde yedinci seçişi oldu. Diğer olası adaylar arasında Alfonso Corona de Rosal, Emilio Martínez Manatou ve Antonio Ortiz Mena vardı.[19] Ayrıca San Luis Potosí eyaletinin valisi ve eski Başsavcı Antonio Rocha Cordero'yu ve Jesús Reyes Heroles'i de değerlendirdi. Rocha Cordero yaşından dolayı (58), Reyes Heroles'in de bir ebeveyni Meksika dışında, İspanya'da, doğduğu için anayasanın 82. maddesi bu durumda adaylığı yasakladığı için elendi. Siyaset bilimci Jorge G. Castañeda'nın analizine göre Echeverría, Díaz Ordaz tarafından eleme sonucunda seçilmişti.[20]
Başkanlıktan sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]
Görev süresi bitince Díaz Ordaz ve ailesi kamuoyunun önünden tamamen kayboldu; adı gazetelerde ara sıra(genellikle aşağılayıcı şekilde), nadiren röportaj verdi ve genellikle seçimlerde oy kullanırken görüntülendi.
1977'de bu gizlilik 38 yıl sonra İspanya'ya ilk defa atanan Büyükelçi olmasıyla bölündü. İki ülke arasındaki ilişki İspanya İç Savaşı'nın Franco'nun kazanmasıyla kesilmişti. Kısa süren Büyükelçiliği sırasında hem İspanyol hem Meksika basınının saldırılarına maruz kaldı. Başkanlığı sırasında yaptıkları hakkında sürekli sorular soruldu. Sağlık sorunları nedeniyle birkaç ay sonra istifa etti. Halk arasındaki hoşnutsuzluk slogana dönüştü: "Al pueblo de España no le manden esa araña" (İspanya halkı o örümceği geri yollamasın).
Meksiko'da kalın bağırsak kanserinden hayatını kabetti.
Mirası ve kamuoyu görüşü
[değiştir | kaynağı değiştir]Puerto Vallarta'daki Licenciado Gustavo Díaz Ordaz Uluslararası Havalimanı'na adı verilmiştir.
Díaz Ordaz yönetimi ve mirası hakkındaki kamuoyu görüşü günümüzde de olumsuzdur. Díaz Ordaz, Tlatelolco katliamı ve ardından gelen PRI yönetimlerinde de devam eden otoriterleşmenin artışı ile anılır. Yaşarken de 1977'de İspanya Büyükelçisi olarak atandığında benzer itirazlar ve protestolar yaşandı ve kısa bir süre sonra istifa etmek zorunda kaldı.
2012'de düzenlenen bir ulusal ankette katılımcıların %27'si Díaz Ordaz hükûmetini "çok iyi" veya "iyi", %20'si "ortalama" ve %45'i "çok kötü" veya "kötü" olarak nitelendirdi.[21]
2018'de Meksiko Belediyesi, Meksiko metrosuna asılmış Díaz Ordaz'ı anan ve onun döneminde yerleştirilmiş bütün plakaları kaldırdı.[22]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Man in the News; Mexican Moderate; Gustavo Diaz Ordaz". The New York Times. 2 Aralık 1964. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2020.
- ^ "The ghosts of Mexico 1968". 24 Nisan 2008. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ "20 YEARS AFTER A MASSACRE, MEXICO STILL SEEKS HEALING FOR TIS WOUNDS". 2 Ekim 1988. 1 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ "Mexico and the United States". 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ Enrique Krauze, Mexico: Biography of Power. New York: HarperCollins 1997, p. 665
- ^ Harold Dana Sims, "Gustavo Díaz Ordaz" in Encyclopedia of Mexico. Chicago: Fitzroy Dearborn 1997, p. 412.
- ^ a b Krauze, Mexico: Biography of Power, s. 666.
- ^ Sims, "Gustavo Díaz Ordaz", p. 412.
- ^ "Mexican Party Picks Candidate", Milwaukee Journal, 18 Kasım 1963, s. 2
- ^ Encyclopædia Britannica Yearbook, 1965
- ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2007). Historia de México Vol. II (İspanyolca). Pearson Educación de México. s. 319.
- ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2004). Historia de México Vol. II (İspanyolca). Pearson Educación de México. s. 423.
- ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2007). Historia de México Vol. II (İspanyolca). Pearson Educación de México. s. 335.
- ^ "Amanece pintado de rojo el busto del presidente Gustavo Díaz Ordaz". 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2003). Historia de México Vol. II (İspanyolca). Pearson Educación de México. s. 314.
- ^ a b Delgado de Cantú, Gloria M. (2003). Historia de México Vol. II (İspanyolca). Pearson Educación de México. s. 327.
- ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2003). Historia de México Vol. II (İspanyolca). Pearson Educación de México. s. 328.
- ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2004). Historia de México Vol. II (İspanyolca). Pearson Educación de México. s. 430.
- ^ Castañeda, Jorge G. Perpetuating Power: How Mexican Presidents were Chosen. New York: The New Press 2000, s. 3
- ^ Castañeda, Perpetuating Power, ss. 6-7
- ^ Beltran, Ulises. "Zedillo y Fox los ex presidentes de México más reconocidos" (İspanyolca). Imagen Radio. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2020.
- ^ Aldaz, Phenelope. "Retiran del metro placas con el nombre de Gustavo Díaz Ordaz" (İspanyolca). El Universal. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2020.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aguilar Camín, Héctor. "Nociones presidenciales de cultura nacional. De Álvaro Obregón a Gustavo Díaz Ordaz." En torno a la cultura nacional (1976).
- Camp, Roderic A. Mexican Political Biographies. Tucson, Arizona: University of Arizona, 1982.
- Castañeda, Jorge G. Perpetuating Power: How Mexican Presidents Were Chosen. New York: The New Press 2000. 1-56584-616-8
- Krauze, Enrique. Mexico: Biography of Power, especially chapter 21, "Gustavo Díaz Ordaz: The Advocate of Order". New York: HarperCollins 1997.
- Loaeza, Soledad. "Gustavo Díaz Ordaz: el colapso del milagro mexicano." Lorenzo Meyer and Ilán Bizberg (coords.), Una Historia Contemporánea de México 2 (2005): 287-336.
- Smith, Peter H. "Mexico Since 1946: Dynamics of an Authoritarian Regime", in Bethell, Leslie, ed., Mexico Since Independence. Cambridge, UK. Cambridge University Press. 1991.
