Haapsalu Kalesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Haapsalu piiskopilinnus | |
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Kale, Kilise |
| Mimari tarz | Romanesk, Gotik |
| Şehir | Haapsalu, |
| Ülke | Estonya |
| Koordinatlar | 58°56′50″K 23°32′19″D / 58.94722°K 23.53861°D |
| Başlama | 13. Yüzyıl |
| Sahip | Ösel–Wiek (Saare-Lääne) psikoposluğu |
Haapsalu Kalesi (veya Haapsalu Piskoposluk Kalesi, Estonca; Haapsalu piiskopilinnus veya daha basit olarak Piskopos Kalesi ).[1] Estonya'nın Haapsalu kentinde, on üçüncü yüzyılda Ösel-Wiek Piskoposluğunun merkezi olarak kurulan katedral yapısında bir kaledir.[2][3] Efsaneye göre, ağustos ayının dolunayları sırasında, şapelin iç duvarında bir bakire olan Beyaz Hanım'ın görüntüsü belirir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
1228'de Riga Başpiskoposu Albert, Läänemaa, Saaremaa ve Hiiumaa'yı içeren yeni bir piskoposluk kurdu. Dünamünde Sistersiyan manastırının başrahibi Gottfried'i piskopos olarak atadı. Piskoposluk, 1 Ekim 1228'de Roma Kralı Henry tarafından Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti olarak adlandırıldı. Papalık elçisi Modena'lı Wilhelm bu sınırları 1234'te kalıcı olarak sabitledi. Ösel-Wiek Piskoposluğunun ilk ikametgâhı Lihula Kalesi'nde bulunuyordu. Burada Livonyalı Kılıç Kardeşlerinin yardımıyla taştan bir kale inşa edildi. Yönetim ile çatışmaları önlemek amacıyla Piskopos ikametgâhını on yıl sonra Litvanyalılar tarafından yakılacak olan Perona'ya devretti. Piskoposluk için yeni bir merkez olarak da bir Piskoposluk kalesi ve katedralin yer aldığı Haapsalu'da yer alan mekan seçildi. Kalenin inşası üç yüzyıl boyunca devam etti.[2][3]
Kale[değiştir | kaynağı değiştir]
Kalenin inşası, genişletilmesi ve yeniden inşası, silahların gelişimine göre mimarinin değişmesiyle birkaç yüzyıl boyunca devam etti. Kale nihai boyutlarına ulaştığında 30.000 metrekareden fazla alan içeriyordu. Ayrıca 12 ve 18 metre (39 ve 59 ft) arasındaki duvar kalınlığına ve maksimum 10 metre (33 ft) yüksekliğe sahipti. Bu dönem Piskopos Johannes IV Kievel (1515-1527) hükümdarlığı altında gerçekleşti.[2][4] Kalenin batı tarafında 29 metre (95 ft) yüksekliğinde 13. yüzyıldan kalma, daha sonra çan kulesi olarak kullanılan gözetleme kulesi vardı. Duvarlar daha sonra 15 metre (49 ft) yüksekliğe çıkarıldı.
Toplar için ve bombalamaya karşı bir sığınak olarak inşa edilen iç siperler ve körüklerün geçmişi Livonya Savaşı'na (1558-1582) kadar uzanıyor. Ancak bu savaş sırasında kale ciddi şekilde hasar gördü. Küçük kalenin duvarları ve dış surlar kısmen yıkılmıştır.[3]
17. yüzyılda kale artık İsveç Estonya Eyaletini yöneten İsveçliler tarafından savunma binası olarak kullanılmadı. 1710'daki Büyük Kuzey Savaşı sırasında, Estonya Rus egemenliğine girdi ve I. Peter'in emriyle duvarlar kısmen yıkıldı ve kale fiilen harabeye dönüştü.
Aziz Nicholas Katedrali[değiştir | kaynağı değiştir]
Haapsalu Katedrali, Ösel-Wiek Piskoposluğu'nun bir katedraliydi (yani ana kilisesi). Piskopos'un resmi yönetim merkezinin ve tahtın bulunduğu yerdi. 155 metre (509 ft) yüksekliğe sahipti. Tonozlar ile yükseltilen yapı 425 metrekare (4.575 ft2) bir alan kaplıyordu.[2][3]
Kilisenin ilk yazılı kaydı, şehrin kurucusu I. Piskopos Hermann'ın yazdığı Haapsalu tüzüğüdür: "...biz, Haapsalu'da katedrali kuran ve kurallarımıza uygun konutları ve geliri sağlayanlar, bizimle birlikte yaşamak için burayı seçen herkesin bir araya gelip sığınabileceği ve gerekirse kiliseyi elindeki tüm araçlarla savunabileceği bir kasaba olarak belirli bir yer belirledi."[2]
1260 yılında inşa edilen kilise, Romanesk mimariden Gotik mimariye geçiş dönemi izlerini yansıtır. Birincisi, pilastrların başkentinin bitki süslemesi ve ikincisi üç yıldızlı (asteroid) tonozları ile karakterize edilir. Portal aynı zamanda orijinal olarak Romanesk yapıdaydı ve yuvarlak kemerdeki wimperg'de koruyucu aziz figürü olan bir niş vardı. İç duvarlar tablolarla kaplıydı. Zemini din adamlarının ve seçkin soyluların mezar taşlarından oluşuyordu. 14. yüzyılın ikinci yarısında benzersiz bir yuvarlak vaftiz şapeli inşa edilmiştir.[3]
Livonya Savaşı sırasında Estonya, Lutheran İsveç krallığının bir parçası oldu. Katolik Kubbe Kilisesi, Lutheran cemaatiyle bir kilise haline geldi ve daha sonra Kale Kilisesi olarak adlandırıldı. 1625'te İsveç Kralı II. Gustav Adolf, Haapsalu kasabasını, kaleyi ve yakındaki arazi mülkünü harap kaleyi modern bir kaleye dönüştürmeyi planlayan Kont Jacob De la Gardie'ye sattı. Tanınmış bir heykeltıraş ve usta inşaatçı olan Arent Passer danışman olarak davet edildi.[5]
23 Mart 1688'de kilisenin bakır levha çatısı bir yangında yok oldu ancak kilise nispeten hızlı bir şekilde restore edildi. 1726'daki fırtına çatıyı tekrar yıktı. Azalan cemaat tadilatı karşılayamadı ve kasaba kilisesine taşınıldı. 19. yüzyılda, kalıntıların romantik bir kale parkına dönüştürülmesine başlandı.[3]
1886-1889'da kilise yenilendi ve yeniden inşa edildi. Harap Romanesk tarzı portalın yerini sözde Gotik "basamaklı portal" aldı. Duvar resimlerinin günümüze ulaşan parçaları kaplandı ve mezar taşları kiliseden çıkarıldı. 15 Ekim 1889'da Aziz Nikolaos'a adanan ilk ayin yapıldı.
1940'taki Sovyet işgali kilisenin kapanmasına yol açtı. Dünya Savaşı sırasında ayinlere devam edildi, ancak 1944 baharında holiganlar kiliseye girdi ve sunağı, mihrap, organ, sandalyeler ve pencerelerle birlikte tahrip etti. 1946'da cemaat, Sovyet hükûmetinden Katedral'i korunan tarihi bir anıt olarak listelemesini istedi ancak bu uygulanmadı. Kilise yıllarca boş kaldı. Bir süre tahıl depolamak için kullanıldı, hatta yüzme havuzuna dönüştürülmesi için planlar yapıldı.[5]
1992 Anneler Günü'nde, Sovyet işgali sırasında öldürülen Estonyalı anneleri anmak için bir Anneler Sunağı oluşturuldu. Bakire ve Çocuk heykeli, heykeltıraş Hille Palm tarafından yapılmıştır.[2]
Beyaz Leydi Efsanesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Ağustos ayındaki dolunay gecelerinde, şapelin iç duvarında Beyaz Hanım adlı bir bakirenin göründüğü söylenir.
Ösel-Wiek Piskoposu döneminde, her katılanın manastırın kurallarına göre iffetli ve erdemli bir yaşam sürmesi gerekiyordu. Kadınların Piskoposluk Kalesi'ne girişi ölüm tehdidiyle yasaklandı. Bir efsaneye göre, bir rahip adayının Estonyalı bir kıza aşık olduğunu ve kızı gizlice kaleye getirdiğini söyler. Bir koro çocuğu gibi giyinerek saklandığı ve uzun süre bir sır olarak kaldığı belirtiler. Ancak piskopos Haapsalu'yu ziyaret ettiğinde genç şarkıcı dikkatini çeker ve şarkıcının cinsiyetinin araştırılmasını emreder.[6]
Kızın kimliği açığa çıktıktan sonra piskopos konseyini topladı ve kızın şapelin duvarına gömülmesine ve rahibin açlıktan ölmek üzere hapse atılmasına karar verdi. İnşaatçılar duvarda bir boşluk bıraktılar ve zavallı kız bir parça ekmek ve bir bardak su ile duvarla çevrildi. Bir süre onun yardım çığlıkları duyuldu. Yine de ruhunun huzuru bulması, sevgili erkeğinin yasını tutmak ve ayrıca aşkın ölümsüzlüğünü kanıtlamak için Vaftizhanenin penceresine çıktığı söylenmektedir.[2][6][7]
Beyaz Hanım Günleri müzik festivali, ağustos dolunayı sırasında düzenleniyor.[8]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Resmi ana sayfa 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Estonca)
- Baltık Denizi Çevresindeki Kaleler ve Müzeler Birliği 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ The Baltic coast 21 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., video by Free High-Quality Documentaries, on youtube.com. For Bishop's castle in Haapsalu, see 35'00 - 35'11.
- ^ a b c d e f g "Official home page of the castle". 23 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007.
- ^ a b c d e f Haapsalu Episcopal Castle & Dome Church. Haapsalu Tourism. 2003.
- ^ "Haapsalu Castle in Castles". Castles of Europe. 19 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2014.
- ^ a b "Dome Church of Haapsalu". 21 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007.
- ^ a b "The White Lady on the window". 21 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007.
- ^ "The Immured Lady". 19 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007.
- ^ "The UBC Bulletin 1/00". 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007.