Sarıhumma
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Sarıhumma | |
|---|---|
 | |
| TEM mikrografisi ile görülen sarıhumma virüsü (234,000× yakınlaştırma) | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları  |
| Nedenleri | Sivrisinekler |
| Tanı | Kan testi |
| Korunma | Aşılama |
| Tedavi | Destek tedavisi |
| Ölüm | ~45.000 (2013) |
Sarıhumma Grip benzeri bir tablodan, ağır karaciğer hastalığı ve kanamalı ateşe kadar geniş bir hastalık tablosuna yol açan akut viral bir hastalıktır.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sarı humma salgını ilk defa 1700'lerde İtalya, Fransa, İspanya ve İngiltere'de patlak vermiştir.[2] On dokuzuncu yüzyılda İspanya'da 300.000 kişinin sarıhummadan öldüğüne inanılıyor.[3] 1802'de Haiti Devrimi esnasında Fransız askerleri sarıhumma saldırısına maruz kaldılar; ordunun yarısı bu hastalıktan dolayı öldü.[4] 20. yüzyılın başlarında hastalığın insanlara bulaşma yöntemininin anlaşılması (öncelikli olarak sivrisinekler) ve bir aşının ve diğer önleyici önlemlerin geliştirilmesini sağlayan, gönüllülerin de katıldığı (ki bazıları bu yüzden öldü) araştırmalar yapılana kadar Batı Yarımkürenin diğer yerlerinde çıkan salgınlarda binlerce kişi öldü.
2020 yılında yeni tip Sarıhumma virusu Sudan'da görüldü[5]
Rezervuar: Maymun
Vektör: sivrisinek
Bulaş şu şekillerde olabilir:
Maymun → sivrisinek → maymun
Maymun → sivrisinek → insan
Patojenez
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sarı hummaya Flaviviridae ailesinden pozitif iplikçikli tek dizili bir RNA virüsü olan arbovirus sebep olur. Enfeksiyon hastalıklı eklem bacaklının tükürüğünde bulunan virüsü deri yoluyla bırakması sonucunda başlar. Bu sivrisinekler Afrika'da Aedes simpsaloni, A. africanus ve A. aegypti, Güney Amerika'da Haemagogus cinsi ve Fransa'da Sabethes cinsini kapsar. Enfeksiyondan sonra virüs ilk önce yerel olarak çoğalır bunu takiben bağışıklık sistemi yoluyla vücudun kalanına yayılır.[6]
Klinik Bulgular
[değiştir | kaynağı değiştir]Karaciğer yetmezliği, renal Yetmezlik, koagülopati (pıhtılaşma bozuklukları), şok.[7]
Bulaşma Yolları
[değiştir | kaynağı değiştir]Virüs, günümüzde tropik bölgelerde görülür ve vektörler aracılığı ile insanlara bulaşır. Etkili bir aşının varlığına rağmen birçok Afrika ve Güney Amerika ülkesinde hemorajik hastalığın önemli sebeplerinden biridir. Sarı tabiri bazı hastalarda görülen sarılık semptomundan gelir.[8]
İnfeksiyon, Remisyon, İntoksikasyon evreleri bulunur.
Hastalığı Önleme
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sıtmada olduğu gibi sivrisineklerden korunmak ve mücadele etmek büyük önem taşır. Sarı hummadan aşı ile korunmak da mümkündür. Sarı hummanın bulunduğu bölgelere gidenlerden veya bu bölgelerden diğer ülkelere geçenlerden sarıhumma aşısı olduklarını belgelendirmeleri istenebilir. Aşı sertifikası aşıdan 10 gün sonra ve ömür boyu[9] geçerlidir. Diğer aşılarla aynı anda, farklı yerlere uygulanabilir.
Enfeksiyondan doğal iyileşenler de de ömür boyu bağışıklık kalır.
Aşılama
[değiştir | kaynağı değiştir]Hayat boyu korur.
Seyahatten 10 gün önce yapılması tavsiye edilir.
Endemik bölgelere seyahat edenlerin ve bu bölgelerde yaşayanların aşı olması tavsiye edilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Schmaljohn AL, McClain D. (1996). "Alphaviruses (Togaviridae) and Flaviviruses (Flaviviridae)". Baron S (Ed.). Medical Microbiology (4. ed. bas.). Univ of Texas Medical Branch. ISBN 0-9631172-1-1.
- ^ "TKH Virology Notes: Yellow Fever". 28 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008.
- ^ "Tiger mosquitoes and the history of yellow fever and dengue in Spain". 18 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008.
- ^ Bollet, AJ (2004). Plagues and Poxes: The Impact of Human History on Epidemic Disease. Demos Medical Publishing. ss. syf. 48-9. ISBN 1-888799-79-X.
- ^ https://www.aa.com.tr/tr/dunya/guney-sudanin-guneyinde-sari-humma-salgini-basladi/1804223 [yalın URL]
- ^ Ryan KJ; Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4. ed. bas.). McGraw Hill. ISBN 0-8385-8529-9.
- ^ "SARIHUMMA". 15 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Anker M, Schaaf D; ve diğerleri. (7 Ocak 2000). "WHO Report on Global Surveillance of Epidemic-prone Infectious Diseases" (PDF). WHO. s. 11. 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
 | Hastalık ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Sınıflandırma | |
|---|---|
| Dış kaynaklar |