Krystyna Żywulska

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Krystyna Żywulska
Krystyna Żywulska (1914—1992)
Krystyna Żywulska
Kendi dilinde adıZofia (Sonia) Landau
DoğumZofia (Sonia) Landau
1 Eylül 1914
Łódź, Polonya
Ölüm1 Ağustos 1992
Düsseldorf, Almanya
MeslekŞair, eleştirman, yazar

Krystyna Żywulska, (asıl adı Zofia (Sonia) Landau) (d. 1 Eylül 1914 Łódź'da; ö. 1 Ağustos 1992 Düsseldorf), Yahudi kökenli Polonyalı yazar, köşe yazarı, söz yazarı ve grafik tasarımcısıydı.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Varşova Üniversitesi'nde hukuk okudu ancak II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle öğrenimi kesintiye uğradı. 1941'de o ve ailesi Varşova gettosuna yerleştirildi. İki yıl sonra o ve annesi kaçmayı başardılar (dramatik koşullar altında babasını gettoda bırakmak zorunda kaldı). Daha sonra sahte belgeler üreten bir grupta çalışarak Zofia Wiśniewska takma adı altında Polonya direniş hareketine dahil oldu. 1943'te Gestapo tarafından tutuklandı. Szucha Bulvarı'nda (zalim sorgulamalarıyla tanınan Varşova'daki Gestapo merkezi) sorguya çekildi ve adını Krystyna Żywulska olarak verdi.[1] Pawiak hapishanesinde hapsedildi ve ardından siyasi mahkûm olarak Alman Nazi toplama ve imha kampı Auschwitz'e gönderildi. Oradan da Birkenau alt kampına gönderildi. O, 800 kişinin Pawiak'tan kampa nakledilmesinden sağ kurtulan yedi kişiden biriydi.[2] Gaz odalarının hemen yakınında, yeni mahkûmları kaydeden kadınlar biriminde (Kanada olarak adlandırılıan) çalıştı.[3] Kampta Krystyna Żywulska şiirler yazdı (bunlar yazıya geçirilemezdi). Şiiirler zamanla mahkûm arkadaşları için çok önemli hale geldi. Bunları ezberlediler ve aktardılar. En ünlüsü, kampın kurtarıldığı gün söylenecek olan "Wymarsz przez bramę" idi. Diğer başlıklar arasında "İtiraz", "Dans, kız", "Gönderilmemiş mektup", "Geçit töreni", "Burada huş ağaçları büyüdükten önce" yer alıyordu ve bunlar da gizlice diğer kadın mahkûmlara aktarılıyor ve ezberleniyordu.[4][5] Bu şiirlerin çoğu kayboldu. Yalnızca sekizi hayatta kaldı. Bunlardan dördü Żywulska , I Survived Auschwitz adlı kitabına dahil edildi. 18 Ocak 1945'te, toplama kampının Oświęcim'den Wodzisław Śląski'ye boşaltıldığı ölüm yürüyüşü sırasında Żywulska, Brzeszcze ve Jawiszowice sınırından kaçmayı başardı ve ardından yerel yerleşimcilerle birlikte saklandı.[6]

Varşova'ya döndükten sonra komünist güvenlik biriminin görevlisi olan çocukluk arkadaşı Leon Andrzejewski (1910-1978) ile evlendi ve ondan iki çocuğu oldu. Polonya Birleşik İşçi Partisi'ne (PZPR) katıldı ve 1950'de Polonya Yazarlar Birliği Ana Kurulu'nda partinin yürütme organının bir üyesi oldu.[7]

1950'lerin sonlarında, Varşova'da, babası Veit Harlan'ın Nasyonal Sosyalist dönemde propaganda filmleri yönettiği Thomas Harlan'la tanıştı. Thomas Harlan, artık Federal Almanya Cumhuriyeti'nde önemli figürler haline gelen kişilerin Nazi suçlarının izini sürmekle meşguldü. Federal Almanya Cumhuriyeti'nde yayınlanması hoş karşılanmayan ancak sonunda 1960'larda Almanya'da birkaç eski Nazi'nin yargılanmasının tetiklenmesine yardımcı olan araştırmada ona yardımcı oldu. Harlan ve Żywulska, Alman Demokratik Cumhuriyeti'ndeki eski Nazilerin benzer kariyerlerini ortaya çıkarmaya başladığında, araştırmalarının yayınlanacağı kitabın komisyon üyeleri projeyi durdurdu.[8]

1963'te Żywulska, Varşova Gettosu deneyimini anlatan bir sonraki kitabı Boş Su'yu yazdı. Mart 1968'den sonra Polonya'da Yahudi karşıtı bir kampanya geliştirildiğinde, Yahudi geçmişini yalnızca Boş Su'da açıklayan Żywulska dışlandı ve oğulları ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Onlarla önce Münih'e, sonra da kalıcı olarak yerleştiği Düsseldorf'a geçti. Orada her iki otobiyografik kitabını da Almancaya çevirdi. Hayatının sonlarına doğru resim yapmaya başladı. Lösemiden öldü. Düsseldorf'ta gömüldü.

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk çıkışını 1946'da Auschwitz'de Hayatta Kaldım anı kitabıyla yaptı. Kitap, ölüm kampındaki hayatın üzücü anılarının bir kaydıdır. İngilizce olarak da yayınlandı: Auschwitz'de hayatta kaldım, Fransızca J'ai survecu Auschwitz, Almanca Ich überlebte Auschwitz, Rusça Я пережила Освенцим ve Çekçe Přežila jsem Osvětim . Savaş dönemi aynı zamanda yukarıda adı geçen Auschwitz şiirlerinde ve İngilizce Empty Water, Fransızca L'eau vide, Almanca Leeres Wasser, Japonca空の水dillerinde yayınlanan Empty Water (1963) romanında da ele alınmaktadır. Polonyalılar, Yahudiler ve Almanlar hakkında yazarken basitleştirmelerden kaçındı ve olaylara objektif baktı.[9]

Hicivler, köşe yazıları, epigramlar ve şiirler yazdı (1956'da So Called Life kitabında yayınlandı). Kabare monologları ve şarkıları radyoda ve filmlerde seslendirildi. Ayrıca basında (örneğin Szpilki dergisi tarafından) yer aldı.1968'de Sława Przybylska "Żyje się raz" şarkısını seslendirdi.[10] Wagabunda ve U Lopka kabarelerinin yanı sıra şarkı sözleri de yazdı. En popülerleri: "Dopóki życie trwa" [1], "Taka jestem zakochana" [2], "Żyje się raz" [3], "Kochajmy syrenki" (1966) filmi için "Tańcz ze mną, tańcz", "Kulig" (1968) filmi için "Ty i ja, i noc".

Krystyna Żywulska'nın hayatı ve eserlerine atıflar[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 yılında Maria Nurowska, daha önce Krystyna Żywulska ile yaptığı konuşmalara dayanarak Aşk Mektupları adlı kitabında toplama kampında geçirdiği döneme ait biyografisindeki konulardan birini değerlendirdi.[11]

1998'de Liane Dirks, Krystyna adlı kitabında Żywulska'nın günlük kayıtlarını ve onunla yapılan röportajlardan notları kullandı. Andrzej Szczypiorski'ye göre, bu yarı belgesel, yarı edebi stilizasyon, kişinin Żywulska hakkındaki gerçeğe yalnızca kısmen görmeye izin veriyor.[12]

2012 yılında Jake Heggie, "Another Sunrise" adlı kısa bir opera besteledi. Bu operada baş karakter (Żywulska), her gece anılarını kasete kaydedebilmek için uygun söylemler bulmaya çalışıyor.[13]

Boş Su kitabına dayanan bir uzun metrajlı film projesi 2012'den beri geliştirilmektedir.[14]

2017 yılında Magdalena Łazarkiewicz'in yönettiği "Üç Kadın" filminin yapımına hazırlıklar başladı. Film, Krystyna Żywulska, savaştan sonra komünist gizli polis tarafından zulüm gören bir Alman kampında tutuklu olan Stanisława Rachwal ve ona Nazi kampından zulmeden Maria Mandel'in kesişen kaderlerinin hikayesini anlatacak. Filmin yapımcısı Andrzej Stachecki'ye göre, "Bu hikayelerden, farklı totalitarizmlerle karşı karşıya kalan bir kişinin aşırı durumlarda onurunu nasıl koruyacağını ve en önemlisi affetmeyi nasıl öğreneceğini anlatan bir bakış yaratılabilir."[15]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "tCHu - Krystyna Zywulska - Przezylam Oswiecim". www.tchu.com.pl. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  2. ^ "Książka "Przeżyłam Oświęcim" Krystyny Żywulskiej". Onet Wiadomości (Lehçe). 27 Ocak 2005. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  3. ^ "Lebensläufe - Deutsch - Dagan Izabela Batsheva". 3 Eylül 2014. 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  4. ^ "Antiwar Songs (AWS): Krystyna Żywulska - Tanz, Mädchen". www.antiwarsongs.org (İngilizce). 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  5. ^ Zawodna, Marta (2 Aralık 2012). "O porządkowaniu poobozowego świata. Sposoby postępowania ze szczątkami ludzkimi na terenach byłego KL Auschwitz-Birkenau od momentu ostatecznej ewakuacji obozu do powstania muzeum". Zagłada Żydów. Studia i Materiały (8): 145-175. doi:10.32927/zzsim.630. ISSN 2657-3571. 
  6. ^ Gorajczyk, Marta Małgorzata (7 Nisan 2022). "Losy duchowieństwa polskiego więzionego w niemieckich obozach koncentracyjnych w latach 1940-1945 na przykładzie ojców Misjonarzy - więźniów KL Auschwitz i KL Dachau". Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym. 61 (1): 147-174. doi:10.12775/klio.2022.005. ISSN 2719-7476. 
  7. ^ Jarosz, Dariusz (1999). "Działalność Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich v latach 1949-1953: w świetle akt własnych" (PDF). Mazowieckie Studia Humanistyczne. 5 (1): 5-45. 13 Ocak 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  8. ^ "Wyborcza.pl". wyborcza.pl. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  9. ^ "Wyborcza.pl". wyborcza.pl. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  10. ^ Sława Przybylska - Żyje się raz (İngilizce), erişim tarihi: 20 Aralık 2023 
  11. ^ "Prawdziwe życie Sonji Landau – DW – 30.08.2014". dw.com (Lehçe). 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  12. ^ "Liebe und Erinnerung". Der Spiegel (Almanca). 17 Ocak 1999. ISSN 2195-1349. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  13. ^ McKnight, Lynda Keith (December 2014). "Jake Heggie's Another Sunrise: Krystyna Zywulska and the Nature of Survival". Uh-ir.TDL.org. 
  14. ^ "PISF - Wrażenia z Producers on the Move" (Lehçe). 23 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  15. ^ "Andrzej Stachecki – zawód: producent". www.sfp.org.pl (polish). 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Krystyna_Żywulska&oldid=33049903" sayfasından alınmıştır