I. Serhas

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Serhas (Xerxes) I
Xšayār̥šā
Eski Farsça: 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠
Büyük Pers kralı
Serhas
İran kralı
Hüküm süresiMÖ 486 Ekim- MÖ 465 Ağustos
Taç giymesiMÖ Ekim 485
Önce gelenI. Darius
Sonra gelenI. Artaserhas
Doğumy. MÖ 518
İran
ÖlümMÖ 465 Ağustos (y. 53 yaşında)
İran
DefinNaqsh-e Rostam
Eş(ler)iAmestris
HanedanAhameniş
BabasıI. Darius
AnnesiAtossa
DiniHint-İranlı dini
(muhtemelen Zerdüştçülük)

I. Serhas veya Kserkses (Farsça: Haşayarşa)(خشايارشا)‎[1])(hükümdarlık: MÖ 486 – 465[2]) Ahameniş İmparatorluğu'nun Pers kralıydı. Yunanca Eski Pers hükümdar adlarından Xšayāršā (Hşayarşa) sözcüğünden gelen Serhas, "kahramanlar kralı" anlamına gelmektedir.[3]

Pers kralı I. Serhas, yıllardan bu yana babası I. Darius'un Yunanlara karşı başlattığı savaşı sürdürmek için hazırlanıyordu. Atina'ya karşı büyük orduyla sefere çıktı. MÖ 484'te Serhas komutasındaki ordu Anadolu'ya vardı. MÖ 480'de Çanakkale'de, Çanakkale Boğazı (Dardanel)'in karşı kıyısında yer alan Sestos'a Naraburnun'daki Abidos'tan gemilerden bir köprü yapıp askerlerini boğazdan karşıya geçirdi. Herodot, Serhas'ın beş milyondan fazla adamı olduğunu söylese de, ozan Simonides bu sayının üç milyon dolayında olduğunu belirtir. Herodot, ordunun içerek ırmakları kuruttuğunu ve koca kentlerin erzağını tükettiğini de öne sürmektedir. Bu betimlemeler çok abartılmış olsa da kesin olan, Perslerin Yunanlardan sayıca üstün olduklarıdır.

I. Serhas, Ahameniş İmparatorluğu'nun M.Ö. 486'dan 465'e kadar hüküm süren dördüncü kralıydı. I. Darius ve Büyük Kiros'un kızı Atossa'nın oğlu olarak dünyaya geldi ve babasının sarayında büyüdü ve eğitim gördü. I. Darius'un ölümü üzerine Serhas onun yerine kral olmuş ve isyanları bastırarak ve imparatorluğun yönetimini merkezileştirerek gücünü pekiştirmeye çalışmıştır. En çok Atina ve Sparta önderliğindeki Yunan şehir devletlerinin isyanına karşılık olarak M.Ö. 480 yılında Yunanistan'ı işgal etmesiyle tanınır. İşgal, küçük bir Yunan kuvvetinin Pers ordusunu geri püskürttüğü Thermopylae Muharebesi ile başlamış ve nihayetinde Salamis Muharebesi ve Platea Muharebesi'nde Persler mağlup edilmiştir. Askeri seferlerinin yanı sıra Serhas, Persepolis'teki sarayın yeniden inşası ve Süveyş kıstağından geçen bir kanalın inşası da dahil olmak üzere inşaat projeleriyle tanınır. Ahameniş İmparatorluğu'nu bir satraplık sistemiyle yönetmiş ve güçlü bir ordu ve donanma kurmuştur. Zerdüşt dinine mensup olan Serhas birkaç kez evlenmiş ve çok sayıda çocuk sahibi olmuştur. Serhas MÖ 465 yılında bir suikast sonucu öldürülmüş ve yerine oğlu I. Artaserhas geçmiştir. Çeşitli sanat ve edebiyat eserlerinde tasvir edilmiş ve modern popüler kültürde filmlerde ve video oyunlarında tasvir edilmiştir.[4][5][6]

Erken yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ebeveynleri ve Doğumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Serhas'ın babası, Pers İmparatorluğu'nun mevcut hükümdarı olan ve imparatorluğun kurucusu Büyük Kiros'un hanedanına mensup olmayan I. Darius'tu (MÖ 522-486).[7][8] Serhas'ın annesi ise Kiros'un kızı Atossa'ydı. Darius ve Atossa, MÖ 522 yılında evlendi[9] ve MÖ 518 yılında oğulları Serhas dünyaya geldi.[10]

Yetişme ve eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pers prenslerinin yaygın ve süregelen yetiştirilme ve eğitim safhalarını açıklayan Grek diyaloğu I. Alkibiades'e göre,[11] prenslerin hadımlar tarafından büyütüldüğü belirtilir. Buna göre yedi yaşından başlayarak ata binmeyi ve avlanmayı öğrenirlerdi. On dört yaşına geldiklerinde ise aristokrat kökenli dört öğretmen tarafından bilge, adil, ihtiyatlı ve cesur gibi karakteristiklere sahip olmayı öğrenirlerdi.[12] Bunun yanında prenslere, Zerdüştlük inancının temelleri ve dürüstlük, cesurluk ve öz disiplin sahibi olmaları öğretilirdi.[13] Mahut diyalog, "korku duygusunun, bir Pers için kölelikten farksız" olduğunu da belirtir.[13] Ardından 16-17 yaşlarında zorunlu on yıllık ulusal hizmetlere başlarlar, bu süre boyunca okçuluk ve cirit atma pratiği yapar, ödüller için yarışır ve avlanılırdı.[14] Müteakiben, yaklaşık 25 yıl boyunca askeri hizmet vermelerinin ardından yaşlılar ve kralın danışmanları pozisyonuna yükseltilirlerdi.[14]

Pers soylularına haiz bu eğitim sistemi, Genç Kyros'un yakın çevresinden olan ve onunla ilgili yazılar kaleme almış Ksenofon tarafından da desteklenir.[14] Tarihçi Stoneman, Serhas'ın de bu tür bir eğitim süreci geçirdiğini öne sürer. Persler sözlü edebiyatı yazılı olana tercih ederlerdi, bu sebeple Serhas'ın okuma yazma öğrenip öğrenmediğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır.[15] Stoneman, Serhas'ın aldığı eğitimin, 17. yüzyıl Safavi İmparatorluğu'nun büyük hükümdarı Şah Abbas gibi kendisinden sonra gelen İran krallarınınkinden pek farklı olmadığını söylemektedir.[15] Kserkes, MÖ 498 yılından itibaren Babil'deki kraliyet sarayında ikamet etmiştir.[16]

Tahta çıkışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası Darius, Yunanistan'a karşı yeni bir savaş hazırlığı yaptığı sırada MÖ 486'da Mısırlılar bir isyan çıkardı. Ardından Darius, bu isyanı bastırmak için hazırlıklara başladığı sırada hastalandı ve otuz günlük hastalığın ardından 64 yaşında ve 36 yıllık hükümdarlığınının sonucunda öldü.[17] Darius'un ölümünün ardından tahta kimin geçeceği ile ilgili bazı tartışmalar yaşanmıştır. Darius'un en büyük oğlu olan Artobazan, onun tüm çocukları arasında en büyüğü olduğu için tacı kendisinin alması gerektiğini iddia etmiştir.[18][19] Serhas ise kardeşinin babası Darius kral olmadan önceki dönemde doğduğu için ve Kiros'un kızı Atossa'nın oğlu olduğunu, Kiros'un Perslere özgürlüklerini kazandırdığını öne sürerek tahtın kendi hakkı olduğunu iddia etmiştir.[19]

Serhas, MÖ 486 Ekim-Aralık aylarında[20] yaklaşık 32 yaşındayken taç giydi ve babasının yerine tahta geçti.[21] Gücün Serhas'e geçişi, Atossa'nın büyük otoritesi sayesinde oldukça sorunsuz oldu[22][23] ve Serhas'ın bu güce erişimi, sarayda ve Ahameniş ailesinde ya da herhangi bir bağlı ulus tarafından hiçbir şekilde karşı çıkılmadı.[24]

Tahtını sağlamlaştırması

[değiştir | kaynağı değiştir]
I. Serhas yazıtı (Van Kalesi)

Serhas'ın tahta çıktığı sırada, sahip olduğu bazı topraklarda sorunlar baş göstermekteydi. Mısır'da bir isyan meydana geldi ve bu isyan Serhas'ın orduyu bizzat yönetip düzeni sağlamak için harekete geçmesini gerektirecek kadar tehlike teşkil ediyordu.[25] Serhas, MÖ 484 Ocak ayında isyanı bastırdı ve kardeşi Achaemenes'i, isyan sırasında hayatını kaybeden satrap Pherendates'in yerine Mısır satrapı olarak tayin etti.[16][26]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Ghias Abadi, R. M. (2004). Achaemenid Inscriptions (کتیبه‌های هخامنشی)‎ (Farsça) (2. edition bas.). Tahran: Shiraz Navid Publications. ss. page 107. ISBN 964-358-015-6. 
  2. ^ "History Workshop - Chronological Tables". 9 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2013. 
  3. ^ Strauss, Barry S., The Battle of Salamis: The Naval Encounter That Saved Greece - and Western Civilization, p. 36. Simon & Schuster, New York, 2004.
  4. ^ Littman, Robert J. (Ocak 1975). "The Religious Policy of Xerxes and the "Book of Esther"". The Jewish Quarterly Review. 65 (3): 145. doi:10.2307/1454354. ISSN 0021-6682. 
  5. ^ Lazenby, John Francis (1993). The Defence of Greece, 490-479 B.C. (İngilizce). Aris & Phillips. ISBN 978-0-85668-591-0. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023. 
  6. ^ "Xerxes, of De hoogmoed - Louis Couperus | gedrukt boek | Bibliotheek.nl". www.bibliotheek.nl. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023. 
  7. ^ Llewellyn-Jones 2017, s. 70.
  8. ^ Waters 1996, ss. 11, 18.
  9. ^ Briant 2002, s. 520.
  10. ^ Stoneman 2015, s. 1.
  11. ^ Platon (Eflatun) (31 Mart 2021). Alcibiades 1-2 (İngilizce). Jowett, Benjamin tarafından çevrildi. Karbon Kitaplar. ISBN 978-625-7357-39-5. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2024. 
  12. ^ Stoneman, Richard (15 Ağustos 2015). Xerxes: A Persian Life (İngilizce). Yale University Press. s. 27. ISBN 978-0-300-21604-2. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2024. 
  13. ^ a b Stoneman 2015, s. 27.
  14. ^ a b c Stoneman 2015, s. 28.
  15. ^ a b Stoneman 2015, s. 29.
  16. ^ a b Dandamayev 1989, s. 183.
  17. ^ Souza, P., “The Greek and Persian Wars 499-386 BC”, Osprey Publishing Limited, Oxford. s.40
  18. ^ HACIKÖYLÜ, Büşra (2019). "Pers Kralı I. Serhas'ın Yunanistan Seferinin Anadolu Güzergâhı" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Protohistorya ve Önasya Arkeoloji Anabilim Dalı. s. 56. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Haziran 2024. 
  19. ^ a b Herodotus 7.1–5
  20. ^ The Cambridge History of Iran vol. 2. p. 509.
  21. ^ Dandamayev 1989, s. 180.
  22. ^ Schmitt, R. "Atossa". In Encyclopaedia Iranica.
  23. ^ Sancisi-Weerdenburg, Heleen (2013). "Exit Atossa: Images of women in Greek historiography on Persia". Vignolo Munson, Rosaria (Ed.). Herodotus. reprint. 2: Herodotus and the World. Oxford: Oxford University Press. s. 139. ISBN 9780199587582. Erişim tarihi: 17 Aralık 2022. According to Herodotus (7.2-3) Atossa played a prominent role in the selection of Xerxes as heir to the throne. 
  24. ^ The Cambridge Ancient History vol. V p. 72.
  25. ^ Briant 2002, s. 525.
  26. ^ Dandamayev 1983, s. 414.
I. Serhas
Doğumu: MÖ 519 Ölümü: MÖ 465
Önce gelen
I. Darius 		Pers Kralı (Şah)
MÖ 485–MÖ 465 		Sonra gelen
I. Artaserhas
Mısır Firavunu
MÖ 485–MÖ 465
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=I._Serhas&oldid=34186880" sayfasından alınmıştır