Libya-Malta Kıta Sahanlığı Davası
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Libya-Malta Kıta Sahanlığı Davası, Libya ile Malta'nın taraf oldukları ve Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) 3 Haziran 1985 tarihinde karara bağladığı kıta sahanlığı sınırlandırma ihtilafı.[1]
İhtilaf[değiştir | kaynağı değiştir]
1958 yılında imzalanıp 1964 yılında yürürlüğe giren Kıta Sahanlığı Sözleşmesi'nin 6. maddesi kıta sahanlığı sınırlandırmasında ortay hat/eşit uzaklık hattı kıstasını belirlemiş,[2] ancak Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) 1969 tarihinde Kuzey Denizi Kıta Sahanlığı Davalarında aldığı kararla bu kıstasın sınırlandırmada tek yöntem olamayacağına hükmetmişti.[3]
Bu çerçevede Malta, sözkonusu Sözleşme uyarınca Libya'yla arasındaki kıta sahanlığı sınırının ortay hattan geçmesi gerektiğini savunarak 1965 yılında Libya hükûmetine bu yönde teklifte bulundu ve 1966 yılında bu doğrultuda bir yasa çıkardı. Libya hükûmeti ise bu yasayı 1973 yılında reddetti. 23 Mayıs 1976 tarihinde taraflar bir tahkimname anlaşması imzalayarak ihtilafın UAD'a havalesi hususunda mutabık kaldılar ve 19 Temmuz 1982'de davayı Divan'a sevkettiler.
Değerlendirme ve karar[değiştir | kaynağı değiştir]
Davada Malta, Kıta Sahanlığı Sözleşmesi uyarınca kıta sahanlığı sınırının ortay hattan geçmesi gerektiğini savundu (sağdaki haritada A-B hattı).
Buna mukabil Libya, doğal uzantı ve kıyı şeridi uzunluğu gibi etkenlerin gözönünde bulundurularak Malta adalarına kısıtlı etki verilmesi gerektiğini iddiayla, çok daha kuzeyden geçen bir sınırı savundu (sağdaki haritada C-D hattı).
İtalya ise bölgede hakları olduğunu iddiayla, davaya müdahil olma talebini Divan'a iletti.
Libya, Kıta Sahanlığı Sözleşmesi'ne (1958) taraf olmadığından, ayrıca bu Sözleşmenin yerine geçecek olan BM Deniz Hukuku Sözleşmesi de (1982) henüz yürürlüğe girmediğinden, taraflar bu iki Sözleşmedeki sınırlandırma yöntemleri yerine teamül hukukunun geçerli olması gerektiğinde mutabıktılar.
Divan, öncelikle coğrafî uzantı fikrinden uzaklaşarak Libya'nın fay hattı bölgesi (rift zone) tezini reddetti. Buna mukabil, Divan Malta'nın da sınırlandırmanın ortay hattan geçmesi yönündeki tezini de reddetti ve 1982 tarihli Tunus-Libya Kıta Sahanlığı Davası kararına da atıfla, hakkaniyete (equity) dayalı sınırlandırmayı vurguladı. Malta, 1977 tarihli Birleşik Krallık-Fransa Kıta Sahanlığı Davası'na[4] atıfla bu davadaki sınırlandırmada anakaraya bağımlı adalara (Manş Adaları) kısıtlı etki verilirken ada ülkesi olan Birleşik Krallık'a tam etki verilmesi ve iki ülke arasında ortay hattın sınır kabul edilmesini örnek vererek, Malta'nın da ada devleti olmasından hareketle, devletlerin eşitliği prensibinden yola çıkarak sınırlandırmada ortay hattı savunmaya devam etti. Buna karşılık Libya da kıyı uzunlukları arasındaki büyük farka işaret ederek orantısallık (proportionality) ilkesini öne çıkardı.
Divan, orantısallığı tek kıstas olarak benimsememekle birlikte, hakkaniyete dayalı bir sınırlandırmada sınırın ortay hattın kuzeyinden geçmesi gerektiğini kabul etti. Devamla, sınırlandırmanın Sicilya ile Libya arasındaki afakî ortay hattın da (sağdaki haritada X noktası) güneyinden geçmesi gerektiğine hükmetti (zira aksi takdirde Malta'ya karasuları haricinde hiç etki tanınmamış olacaktı). Buna göre, Libya-Malta ortay hattı ile Libya-Sicilya afakî ortay hattı arasındaki 24 dakikalık farkın 3/4'ünü (18 dakika) Libya'ya veren Divan bu şekilde ortay hattın 18 dakika kuzeyinden geçen hattı sınırlandırma çizgisi olarak kabul etti.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Uluslararası Adalet Divanı resmî sitesi, Libya-Malta Kıta Sahanlığı Davası karası (3 Haziran 1985)" (PDF). 24 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2022.
- ^ "Birleşmiş Milletler resmî sitesi, "Kıta Sahanlığı Sözleşmesi"" (PDF). 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ekim 2022.
- ^ "Uluslararası Adalet Divanı resmî sitesi, Kuzey Denizi Kıta Sahanlığı Davaları kararı-20 Şubat 1969" (PDF). 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ekim 2022.
- ^ "Birleşmiş Milletler resmî sitesi, "Birleşik Krallık-Fransa Kıta Sahanlığı Davası"" (PDF). 22 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2022.