Nazan Öncel
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Nazan Öncel | |
---|---|
Unvanı | Sokak Kızı |
Doğum | 6 Şubat 1956 Karşıyaka, İzmir, Türkiye |
Başladığı yer | Türk |
Tarzlar | Pop · rock |
Meslekler | Şarkıcı · şarkı sözü yazarı · besteci |
Çalgılar | Vokal · gitar · mandolin · piyano |
Etkin yıllar | 1969–günümüz |
Müzik şirketi | DMC |
Resmî site | Resmî site |
Eş |
|
Çocukları | Serkan Öncel |
Nazan Öncel, (d. 6 Şubat 1956; Karşıyaka, İzmir), Türk şarkıcı, söz yazarı ve besteci. "Sokak Kızı" lakabıyla da anılan şarkıcının ilk kırk beşliği, Sana Kul Köle Olmuştum başlığıyla 1978 yılında yayımlandı. 1982 yılında LP formatında yayınladığı ilk albümü tutmayınca, TRT için demolar yapmayı bıraktı, sadece sahne çalışmalarıyla mesleğine devam etti. 9 yıl sonra, 27 Aralık 1991'de yayınladığı Bir Hadise Var albümü ile şöhrete kavuştu.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocukluk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Öğretmen bir anne Raziye Hekim[1] ile memur Muzaffer Kazan'ın[2] ikinci çocuğu olan Nazan Öncel'in doğduğu gün anne ve babasının ikinci evlilik yıldönümüne denk gelmiştir. Karşıyaka doğumlu olan sanatçı notayı daha altı yaşındayken annesinden öğrenmiştir. Rol aldığı ilk ve tek sinema filmi olan Acı Tesadüf 1961'de çekilmiştir.
Gençlik
[değiştir | kaynağı değiştir]Gitar ve mandolin çalmayı erken yaşlarda öğrendi, alaylı olan sanatçı 1975'te İzmir Radyosu'nun düzenlediği yarışmada birinci olan Öncel, ilk 45'liğini 22 yaşındayken 1978'de çıkardı. Sana kul köle olmuştum ve Kader bu çekeceksin başlıklı iki şarkıdan oluşuyordu. O sıralarda müzik dünyasında yeni bir İzmirli olarak lanse edilen genç Nazan Öncel, 1980'de Hırçın Kız ve Osman İşmen düzenlemesiyle 1981'de Neden başlıklı iki bestesiyle Eurovision Şarkı Yarışması elemelerine katıldı ve ilk 15'e girme başarısını gösterdi. 1981 yılında kendi parçalarının yanında bilinen arabesk ve alaturka eserleri de yorumladığı ilk uzunçaları Yağmur Duası yayımlandı. Bu plakta, babası Muzaffer Kazan'ın iki şiirini besteledi, sözleri ve bestesi kendisine ait olan toplam altı şarkıya imzasını atarak ilk defa besteciliğini bu plakta göstermeye başladı. Televizyonlarda daha sık görünmeye, İzmir ve Ege'nin pek çok şehrinde radyo sanatçılarıyla birlikte şehir şehir, çeşitli yerlerde program yapmaya başladı. Dönemin en gözde mekanı olan İzmir Efes Oteli'nin gazinosunda uzun yıllar en büyük starların kadrosunda program yaptı. İzmir'de yaşamasından dolayı sık sık İstanbul'a seyahat ediyordu. 1983 yılında Bursa Çelik Palas'ta da yine uzun süre program yaptı.
Olgunluk dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]1986 yılında İstanbul'a yerleşen sanatçı bir taraftan özel bir şirkette muhasebeci olarak çalışıyor bir taraftan da bir kere daha şansımı denemeliyim diyerek beste yapıyor, bir yandan Timur Selçuk'un yanında gitar derslerine devam ediyordu. 1989 yılına kadar yeni bir albüm için repertuvarının tamamını kendi bestelerinden oluşan tam on şarkı yazarak o günlerde müziğe henüz yeni başlamış olan İskender Paydaş'la Melih Kibar'ın stüdyosunda iki yıl süren stüdyo çalışması yaparak 27 Aralık 1991'de Bir Hadise Var'ı çıkardı. Tüm şarkıların söz ve müziği Nazan Öncel'e ait olan albüm Nazan Öncel'e ilk büyük başarısını getirdi. O günlerde henüz yirmi bir yaşında olan İskender Paydaş'a bütün albümü gözü kapalı teslim etmişti. Genç müzisyen de ilk defa bütün bir albüm sorumluluğunu almıştı. Albümden çıkan Aynı Nakarat ve Gitme Kal Bu Şehirde, Aşık Değilim Olabilirim, Nokta Nokta ve Ağla Erkeğim, Bir Hadise Var ve Boncuk gibi şarkılar çok sevilerek Nazan Öncel'e hak ettiği yere getiren eserler oldu.
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Şarkıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Pop ağırlıklı[3] besteleriyle Türk pop müziğine damga vuran sanatçı popüler birçok şarkıcıya yüzlerce şarkı sözü yazmıştır. Şarkılarında aşk temasını işlediği kadar sosyal ve toplumsal konuları da lafı dolandırmadan kaleme almıştır. Nazan Öncel, bestelerinin konusu için "Şarkılar her şeyi söyler; hayatın önüme koydukları ve kuvvetli bir hayal gücüyle de besliyorum yazdıklarımı." demiştir.[4]
Ben Böyle Aşk Görmedim
[değiştir | kaynağı değiştir]1994 yılında Ben Böyle Aşk Görmedim albümüyle büyük bir başarı yakalayan Nazan Öncel, bu albümüyle Aşk Beklemez, Nazınla Dünya, Geceler Kara Tren ve Dillere Düşeceğiz Seninle gibi hitler kazandırdı. Mete Özgencil'in yönetmenliğinde çekilen Geceler Kara Tren başlıklı şarkıya çekilen klibi çok büyük ilgi gördü ve sözleri de Nazan Öncel'i Türk pop müziğinin usta söz yazarları bir arasına soktu. Ben Böyle Aşk Görmedim albümü, önceki albüme göre daha karamsar ve daha fazla aşkla ilgili şarkılar barındıran, aynı zamanda toplumsal mesajlar veren bir albümdü. Aşk Beklemez ve Misafir ol gel bana, börekler açarım sana başlıklı şarkılar, radyocular tarafından yılın en sevilen pop şarkısı olarak kabul edildi.
1995-2006 arası
[değiştir | kaynağı değiştir]1995 Temmuz ayında çıkardığı Göç bir gitar albümü olmakla beraber romantik şarkıları yine gönüllerde taht kurdu. "Gidelim Buralardan" gibi çok önemli bir hit çıkarmış ve müzik eleştirmenleri tarafından son elli yılın en iyi albümü olarak kabul edilmiştir. Aynı şekilde bu itibarı müzik sevenler de desteklemişlerdir. Gidelim Buralardan sinemacılar tarafından da itibarlı bir şarkı olmuş, girdiği her film Altın Ayı gibi uluslararası ödülü kucaklamıştır. "Çekya" radyolarında haftalarca çalmıştır. O artık Türkiye'nin sanatçısıdır ve popüler müziğin gerçek bir şarkı yazarı daha olmuştur. Mete Özgencil yönetmenliğinde H8 kamerayla çekilen "Gidelim Buralardan" İletişim Fakültesinde derslerde öğrencilere örnek olarak gösterilmiştir. Parliament Jazz Festivali Komitesi'nin organize ettiği Avrupa radyo istasyonlarından 40 tane CD'si ve albümü istenen sanatçı, Belçika, Avusturya, İngiltere, İspanya, Danimarka, Finlandiya, İtalya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Hollanda, Polonya, Slovenya, İsveç ve İsviçre radyolarında bu albüm şarkıları sık sık yer alıyor. Avrupa ülkeleri radyoları arasında düzenlenen World Music Charts Europa listelerinde tırmanışa geçen Nazan Öncel aynı albümü merkezi Amerika'da bulunan Warner Bros firmasının Paris şubesi Warner Chappell tarafından single ve klibi yapılarak Avrupa'daki tüm ülkelerin müzik programlarına dağıtılmıştır. Ben Böyle Aşk Görmedim adlı albümü Belçika'da çok tutulmuştur.
Sokak Kızı
[değiştir | kaynağı değiştir]20 Haziran 1996'da çıkardığı Sokak Kızı albümüyle tarzını sertleştirdi ve bu albümden çıkan "Sokak Kızı", "Erkekler de Yanar", "A Bu Hayat" ve "Bırak Seveyim Rahat Edeyim" gibi parçalar onu zirveye taşıdı. 18 Mart 1998'de babasını kaybetmiştir.[5] Bu tarzını 10 Mart 1999'da yayınlanan Demir Leblebi albümünde sürdürdü. Türkiye'ye eşik atlatan ve sosyal sorumluluklara işaret eden bu albüm, Nazan Öncel'in en kişisel albümüydü ve yıllar sonra Göç ve Sokak Kızı albümleri gibi kült olma mertebesine erişti. "Aşıklar Parkı" ve "Bu Havada Gidilmez" isimli şarkıları albümün en sevilenleriydi. 24 Eylül 2003 tarihinde Yan Yana Fotoğraf Çektirelim albümünü çıkardı. Bu albüm sanatçının en çok satan albümlerinden biri daha oldu. "Hay Hay", "Nereye Böyle?", "Ukala Dümbeleği", "Hokka", "Gül Pansiyon", "Beni Hatırla" ve "Otomobil" gibi şarkılarıyla sevenlerinin kalbini bir kere daha kazandı. Hay Hay şarkısı Türkiye'de popüler anlamda Tarkan'la yaptıkları ilk düet şarkıydı, büyük sükse yapınca iki dev sanatçı o sene düet modasını büyük adımlarla başlatmış oldular.
7'n Bitirdin
[değiştir | kaynağı değiştir]Öncel, 30 Haziran 2006'da 7'n Bitirdin'i yayınlamış, "Aşkım Baksana Bana" ile dijital ortamda en çok satılan ilk şarkı olmayı başardı ve listelere bir numaradan girerek tam üç ay liste başı oldu. Son olarak uzun yıllar birlikte çalıştığı müzisyen Hamit Ündaş'ın Janti albümünün prodüktörlüğünü üstlendi ve şarkılarını kaleme alarak iki şarkıda Janti'ye düet yaparak destek oldu. Pek çok ödül sahibi olan sanatçı, eserleriyle Tarkan, İbrahim Tatlıses, Özcan Deniz, Gülşen, Sibel Can, Gökhan Özen, Alişan ve nicelerini zirveye taşımıştır. Kız kardeşi Pınar Güvenel için Âşıkmışız şarkısını yazıp stüdyoda okutmuştur. Pınar&Cihat Güvenel ikilisinin ilk stüdyo albümleri olan Âşıkmışız'da kız kardeşine destek olmuştur. 1978'de ise kız kardeşi Pınar ilk 45'liği "Bu Dansı Bana Lütfeder misin"le bir Nazan Öncel bestesini Türkiye'de Nazan Öncel'den bile önce ilk seslendiren olmuştur. Nazan Öncel aranjör olarak İskender Paydaş, Alper Erinç, Serkan Çağrı, Ahmet Koç, Mete Özgencil gibi müzisyen ve sanatçıları keşfetmesi, Tuğba Özerk'e verdiği Lololo şarkısıyla Tuğba Özerk'in ülke çapında tanınması, destek olması ve birçok sanatçıya eserlerini okutarak o insanların tanınmasıyla da ayrıca ünlüdür. 2011 yılında Ajda Pekkan ve Sezen Aksu da eserlerini seslendiren sanatçılar arasındadır. 2005'te sanatçının Gülşen'i liste başı yapan şarkısı Of Of resmi olarak uluslararası pek çok dilde seslendirilmiştir. Yunanistan (İki ayrı sanatçı), Lübnan, Romanya, Dubai, Slovakya, Özbekistan, Ermenistan, İran, ve 3 farklı sanatçının da seslendirdiği Bulgaristan gibi ülkelerde okunmuş ve klip çekilmiştir. Bugüne kadar yabancı ülkelerden şarkılar alınır cover'lanırdı, Of Of'da bunun tam tersi yaşandı, yaşanmaya devam ediyor. Tam dokuz dilde seslendirilen Of Of'un ve Nazan Öncel bestesinin başarısı Türkiye için bir ilktir.
2008-2012 arası
[değiştir | kaynağı değiştir]Hatırına Sustum 22 Aralık 2008'de çıkardığı albümdür. Bu albümde Orhan Pamuk'un "Masumiyet Müzesi" için "Canım Benim, Nasılsın?"ı yazmıştır. Bir edebiyat uyarlaması olan bu şarkıyla Türkiye'de bir ilke daha imza atmıştır. Vic Chesnutt gibi dünyaca ünlü ozan ve müzisyen "Seni Bugün Görmem Lazım" şarkısında sanatçıya gitarıyla eşlik etmiş ve bundan onur duyduğunu söylemiştir. Tamamı akustik olarak kaydedilen albümün isim şarkısının videosu "Hatırına Sustum" Eski Gırgır tayfasından olan karikatürist Ergün Gündüz tarafından çizilen görüntülerden oluşmuştur.
Quickstar Productions tarafından hazırlanan ve günümüzde bilinen bir tedavisi olmayan Primary Sclerosing Cholangitis (Birincil Sklerozan Kolanjit) hastalığına dikkat çekmek için hazırlanan "Rock 4 Life" albüm serisi, 27. toplamasına Nazan Öncel'i de dahil etti. Bir karaciğer hastalığı olan bu kondisyon, hastaya karaciğer naklinden başka bir çözüm bırakmamaktadır. "Rock 4 Life" organizasyonu ise daha geniş çaplı bir etki yaratmak için çeşitli ülkelerden topladığı şarkılarla hazırladığı, bu albümde sözü, bestesi ve yorumu Nazan Öncel'e ait olan "Hatırına Sustum"da yer vermiştir. Aynı yıl yıllardır destek olduğu müzisyen Hamit Ündaş'a Janti ladını veren Nazan Öncel albümünün prodüktörlüğünü üstlenmiş ve yazdığı şarkılara Janti ile düet yapmıştır.
2010-günümüz arası
[değiştir | kaynağı değiştir]Tuttum Bırakmam
[değiştir | kaynağı değiştir]Sanatçı 27 Nisan 2010'da ilk single'ı olan "Tuttum Bırakmam"ı çıkarmıştır. Video klibi pek çok Nazan Öncel klibi gibi siyah-beyaz tarzdadır. Bu klipte İskender Paydaş, Janti ve Tolga Kılıç'ı bir piyanonun başına geçirerek muhteşem bir klip çekmiş ve aynı zamanda müzisyen arkadaşlarına destek olmuştur. 2010'da söz ve bestesi kendisine ait olan Sitemkâr isimli eserini Gökhan Özen seslendirmiş, o senenin en iyi şarkıları arasında zirveye çıkmış, aylarca liste başı olmuştur.
Hayvan ve Hayvan'a Remix
[değiştir | kaynağı değiştir]2011'de Nazan Öncel on şarkıdan oluşan Hayvan isimli albümünü çıkardı. Çıkış şarkısı olan "Normal" isimli şarkısına klip çekti. Ekim ayında annesini kaybeden sanatçı onun anısına annesinin ve kardeşlerinin ve oğlunun ilk kez yer aldığı görüntüleri 2012'nin ilk aylarında belgesel tadında "Beni Bu Koca Şehirde Yalnız Bırakma" şarkısına çekilir. Klip yayına başlar başlanmaz şarkı çok sevilir. Sevenleri Nazan Öncel hayatımın şarkısını yazdı diyerek kendisine teşekkür ederler. Aynı sene Ajda Pekkan ve Sezen Aksu birer eserini seslendirerek, son albümlerinde Nazan Öncel şarkılarına yer vermişlerdir. 2012'nin yaz aylarında 15 parçadan oluşan Hayvan'a Remix ismini taşıyan "remix" albümü yayınladı. Ardından Hayvan albümün üçüncü klibi "Böyle Konuşma"'ya klip çekilip yayımlandı.
Bazı Şeyler ve Aşkitom
[değiştir | kaynağı değiştir]2014 Nisan'ında Tarkan'la düet yaptığı on yeni şarkının yer aldığı Bazı Şeyler albümünü çıkartmıştır. Bazı Şeyler albümde 2009'da hayatını kaybeden Ceylan Önkol'a ithaf ettiği Ceylan şarkısında Erkan Oğur yüz yirmi yıllık Kopuzuyla sanatçıya eşlik etmiştir.
2015'te yaza girerken "Aşkitom" tekli parçasını yayınlayan sanatçıya "Aşkitom" altın plak ödülünü de getirmiştir. Napoliten esintilerin havasını taşıyan klip Deniz Akel yönetmenliğinde çekilerek dinleyicisine sunulmuştur. 2016'yla birlikte yine konserden konsere koşan iki ayda on bir konser veren sanatçının konserleri sevenleriyle dolup taşmaktadır. 2016 Eylül'ünde Sakin Ol Şampiyon tekli parçasını çıkarttı. İki sağlam şarkıdan biri de Madalyon'du.
2017'de Tarkan'ın çıkardığı 10 isimli albümde "Acımasız" yine Nazan Öncel imzasını taşımaktadır. 2012'de keşfettiği Manuş Baba ve Mabel Matiz de müzik dünyasında Nazan Öncel şarkılarıyla ilk adımlarını atmışlardır. 2019'da Radyo Boğaziçi yaşam boyu onur ödülünü alırken üniversiteler ve festivallerden aldığı pek çok ödül sahibidir. 8 Eylül 2022'de İzmir Karşıyaka'da yüz bin kişiye verdiği konserden sonra İzmir Büyük Şehir Belediyesi ve Karşıyaka Belediyesi tarafından 6323 nolu sokak Nazan Öncel caddesi oldu. Son olarak dünya devi Amazon.com Hay Hay şarkısını marka tanıtımı için iki yıldır kullanmaktadır. Edebiyat damarı güçlü olan sanatçı 2020'de Yarınsız Yarın isimli ilk kitabıyla edebiyat dünyasında varlık göstermiştir. Şu sıralar Otobiyografisini kaleme alan sanatçı kış aylarında okunacak bir dokümanter hazırlığında. Kasım ayının ilk yarısında ise Kara Plak Geceye Bir Şarkı adını verdiği yeni albümünü dinleyicisiyle plak formatında buluşturacak.
Ve Nazan Öncel Şarkıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Fiziki olarak 14 Ağustos'ta, dijital olarak 17 Ağustos 2018'de çıkan Ve Nazan Öncel Şarkıları saygı albümünde birbirinden yıldız isimler kültleşmiş Nazan Öncel şarkılarını yorumluyor.[6]
2024 Haziran'ında son teklisi Seviyore Mi isimli çalışmasını yayınlamış olan sanatçı kuşaklar arası konuşma dilini mizahi bir dille anlatmıştır. Ancak ne var ki 2004 yılında kendi yazdığı ve seslendirdiği şarkı olan Beni Hatırla'nın beklenmedik atak yapması ve alttan gelen neslin keşfetmesiyle Seviyore Mi Beni Hatırla'nın önüne geçememiştir. Hal böyle olunca Beni Hatırla'ya 2024 model bir klip çekmiştir.[7]
Diskografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Stüdyo albümleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yayınlanma | Albüm | Format | Satış ve sertifikalar |
---|---|---|---|
Nisan 1981 | Yağmur Duası | LP | +10.000 |
27 Aralık 1991 | Bir Hadise Var | MC, CD | +1.500.000 |
24 Ocak 1994 | Ben Böyle Aşk Görmedim | MC, CD | +600.000 |
15 Temmuz 1995 | Göç | MC, CD | +200.000 |
12 Nisan 1996 | Sokak Kızı | MC, CD | +450.000 |
10 Nisan 1999 | Demir Leblebi | MC, CD | +200.000 |
24 Nisan 2004 | Yan Yana Fotoğraf Çektirelim | MC, CD | +1.500.000[8] |
30 Haziran 2006 | 7'n Bitirdin | MC, CD | +367.000[9] |
28 Aralık 2008 | Hatırına Sustum | CD, LP | +80.000[10] |
27 Mayıs 2011 | Hayvan | CD | +80.000[11] |
25 Mart 2014 | Bazı Şeyler | CD | |
23 Mart 2018 | Durum Şarkıları | CD | |
24 Kasım 2023 | Kara Plak Geceye Bir Şarkı | Dijital, LP |
Tekliler
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1978: Sana Kul Köle Olmuştum / Kader Bu, Çekeceksin
- 2010: Tuttum, Bırakmam
- 2015: Aşkitom
- 2016: Sakin Ol Şampiyon
- 2020: Bir Bilsem Ah, Bir Bilebilsem
- 2023: Deniz Tutmaz (Sade İnsanlar ile)
- 2023: Saykodelik (Cem Adrian ile)
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2005 - 32. Altın Kelebek Ödülleri - Yılın Şarkısı Ödülü (Of Of)[12]
- 2007 - Magazin Gazetecileri Derneği 14. Altın Objektif Ödülleri - Yılın Şarkısı Ödülü (Aşkım Baksana Bana)[13]
- 2015 Aşkitom Altın Plak ödülü
- 2019 Radyo Boğaziçi Yaşam Boyu Onur Ödülü
Onurlandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2022'de İzmir / Karşıyaka Bostanlı Mahallesine Cemil Tugay tarafından Nazan Öncel Caddesi adı verildi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ ""Nazan Öncel annesini yitirdi!"". Anonim. Milliyet.com.tr. 11 Haziran 2024. 11 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ ""İnternetten gelen sürpriz!"". Anonim. Hürriyet.com.tr. 11 Haziran 2024. 11 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ Asu Maro (30 Ocak 2020). "Zamanın yapamayıp şarkıların yaptığı". 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Nazan Öncel imzalı şarkı sayısı bini buldu". 5 Eylül 2011. 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ İnternetten Gelen Sürpriz 10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kelebek gazetesi haberi
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2020.
- ^ Nazan Öncel (26 Ağustos 2024), Nazan Öncel - Beni Hatırla, 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Eylül 2024
- ^ "MÜYAP Pazar Raporu (2004)". 15 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012.
- ^ "MÜYAP Pazar Raporu (2006)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012.
- ^ "MÜYAP Pazar Raporu (2008)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012.
- ^ "MÜYAP Pazar Raporu (2011)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012.
- ^ "Altın Kelebek'te en iyiler". Hürriyet. 13 Nisan 2005. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.
- ^ "MGD ödülleri sahiplerini buldu". Hürriyet. 17 Mayıs 2007. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Resmî site
- Discogs'ta Nazan Öncel diskografisi
- Naza Öncel son teklisi Seviyore Mi https://www.youtube.com/watch?v=Nu2StokDLA4[1]
- ^ Nazan Öncel (13 Temmuz 2024), Nazan Öncel - Seviyore Mi, erişim tarihi: 30 Eylül 2024