Nomgon külliyesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Nomgon külliyesi, II. Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu İlteriş Kutluğ Kağan'a ait olduğu düşünülen Güney Moğolistan'da Nomgon ovasında inşa edilmiş külliye. Külliye, Türk Akademisi ile Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü'nün ortak çalışması sonucunda Ağustos 2022'de keşfedildi.[1][2][3]
Külliye içerisinde; sunaklar, balballar, iki yavrulu aslan ve koyun heykelleri, hendek, ibadethane, bir ritüel kompleksi ve İlteriş Kutluğ Kağan adına dikilmiş anıt barındırıyor. Aşina ailesini temsil eden teke sembolü de külliyede bulundu.[3] Külliyenin etrafına hendeklerden toprak elde edilip desteklenerek kale yapılmış.[4]
Keşif[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk olarak 2019'da başlayan Nomgon ovası arkeoloji çalışmaları, Covid-19 salgını nedeniyle sekteye uğramıştı. Temmuz 2022'de kazılara devam edildi. 23 Ağustos 2022'de Nomgon yazıtı keşfedildikten sonra 24 Ağustos'ta basın toplantısında detaylarıyla duyuruldu.[3][5]
Nomgon bölgesindeki kazılar hâlen devam etmektedir. Nomgon bölgesindeki keşifler ve bilimsel çalışmalar akademinin hazırlayacağı kitapta yayımlanıp kamuoyuna sunulacaktır.[4]
Kutluğ Kağan anıtı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kutluğ Kağan anıtı ya da Kutluğ Kağan yazıtı, başka bir deyişle Nomgon anıtı ya da Nomgon yazıtı, Orhun yazısıyla kazınmış[4] Türk adının kaydedildiği en eski yazıt olarak kayda geçti.[1] Türk Akademisi Başkanı Kıdırali, iki yüzü Eski Türkçe tek yüzü Soğdca alfabeyle yazılmış anıt[2] üzerinde yapılan ilk çalışmalarda; Qutluğ Qağan (Kutlu Kağan), Türük (Türk), Teŋri (Tanrı), tümen (on bin) sözcüklerinin okunduğunu paylaştı.[4][6]
Anıtta, diğer kağanlık anıtlarında olduğu gibi kurt başları mitolojik olarak ejderha şeklinde resmedilmiş. Gerek külliye gerekse yazıttaki semboller yazıtın önemli birine atfedildiğini ortaya koyuyor.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "'Türk' adının geçtiği en eski anıt Moğolistan'da bulundu". www.ntv.com.tr. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022.
- ^ a b "Türk tarihi için önemli keşif: İlteriş Kağan'ın külliyesi bulundu". www.trthaber.com. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022.
- ^ a b c "Құтлық Елтеріс қағанның кешені мен жазуы табылды - TWESCO". twesco.org (Kazakça). 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022.
- ^ a b c d e Qydyráli, Darhan. "Türk Akademisi başkanının Facebook hesabı üzerinden keşifle ilgili aktardıkları". www.facebook.com. 25 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022.
- ^ Qydyráli, Darhan (23 Ağustos 2022). "Türk Akademisi başkanı, Darhan Qydyráli, keşfi ilk kez Facebook hesabı üzerinden duyurdu". www.facebook.com (Kazakça ve Türkçe). 25 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022.
- ^ "İlteriş Kutluk Kağan'ın Yazıtında Okunan İlk Metinler Paylaşıldı • YeniTanin • Yeni Tanin". 25 Ağustos 2022. 25 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022.