Pelasglar
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Yunanistan tarihi dizisinin bir parçası |
|---|
 |
Pelasg, Antik Yunanca metinlerde adı geçip (Pelasgoí, Pelasgós, Pelasgion - Πελασγικόν), Helen kavimleri gelmeden önce ana vatanları olan Kuzey ve Orta Yunanistan’da Girit ve Ege adalarında yaşayan bir halkın adıdır. Yunan kaynaklarında MÖ 5.-4. yüzyıllarda adları geçmekteyse de zamanla asimile olmuşlardır. Pelasgların Yunanların anlamadıkları bir dil konuştukları bilinmekteyse de bu dilin Hint-Avrupa dil ailesinden olup olmadığı, Yunan, Romen,[1] Arnavut dillerinin atası olup olmadığı genellikle milliyetçi bakış açılarıyla tartışılmıştır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Pelasglar büyük ihtimalle Helenlerin barbar olarak tanımladığı kavimlerden birisiydi (Lidyalı, Trak veya Fenikeli gibi), Helenlere karşı yaptıkları savaşta topraklarını da kaybetmişlerdir. Homer’in destanlarında (MÖ 8. yüzyıl) Pelasgların Epir, Güneydoğu Trakya, Argos, Pelopenez ve Girit’in yerli halkı olduğuna dair deliller bulunmaktaysa da hiçbir Yunan kaynağında Doğu Karadeniz’den Pelasg bölgesi olarak bahsedilmemektedir. Tabii ki bu durum, Helenlerin dillerini anlamadıkları Pelasglar hakkında yeteri kadar bilgi sahibi olmamalarından dahası henüz Karadeniz’i keşfetmediklerinden de kaynaklanıyor olabilir.[2]
Klâsik kaynaklarda Pelasg
[değiştir | kaynağı değiştir]Apollodorus, The Library 1. 9. 18, 2. 1. 1, 2. 4. 4; Apollodorus, The Library, "Epitome" 6. 15, 6. 15b; Apollonius Rhodius, Argonautica 1. 14, 1. 580, 1. 906, 1. 1024, 2. 1239, 3. 1323, 4. 243; Calli-machus, On the Bath of Pallas 51; Callimachus, Hymn to Delos 284; Callimachus, Hymn to Demeter 25; Homer İlyada 2. 681, 2. 840, 10. 429; Homer, The Odyssey 19. 177; Hyginus, Fabulae 16; Nonnus, Diony-siaca 29. 34, 47. 479, 47. 534, 47. 568, 47. 720; Ovid, Methamorphoses 7. 133, 12. 7, 12. 19, 12. 612, 13. 13, 13. 128, 13. 268, 3. 572, 14. 562[3]
- Bunun üzerine Yunanlardan en güçlü olanları hangileridir diye bilgi toplamaya başladı. Aldığı bilgilere göre, Lakedaimonlularla Atinalılardı, biri Dorların başında geliyordu, öbürü İyonyalıların. Yunanistan'ın üstün ırkları bunlardı; İyonlar Pelasg'dan iniyorlardı. Dorlar ve Hellenlerden. Pelasglar topraklarından hiç ayrılmamışlardı (Herodot, Histories I. 56.1)
- Minos, Miken ve Pelopenez uygarlıklarını yaratan Achaean'lierden birisi olan Halikarnas’lı Herodot, Pelasgların dilini anlamamaktadır (I. 57-58).
Köken teorileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Anadolu
[değiştir | kaynağı değiştir]Çatalhöyük'te yapılan kazıların sonucunda James Mellaart (1955) ve F. Schachermeyr (1979) Pelasgların MÖ 4.000'li yıllarda Anadolu'dan Ege Denizi'ne göç eden Hint-Avrupa dil ve kültürüne sahip olmayan bir halk olmadığını iddia etmenin yanında Yunan soy ve kültürünün oluşumunda etkili olduklarını iddia etmişlerdir:
- Yunanca'da bu dilden ödünçlenilen pek çok kelime bulunmaktadır.
- Yunanistan'da Yunanca kökenli olmayan mevki adları (sonu "-nth-" ile biten Corinth, Probalinthos "-ns-" ile biten Tiryns, "-tt-" ile biten Attica, "-ss-" ile biten Larissa gibi)bulunmaktadır.
- Yunan mitolojisindeki pek çok efsane ve tanrı (özellikle tanrıçalar) diğer Hint-Avrupa halklarınınkinden derin farklılıklar içermektedir.
- Bugünkü Yunanistan coğrafyasında en tanınmış örneği Limni adasında bulunan başka dillerde yazılmış taş yazıtlar bulunmuştur. Bunlarda Etrüsk yazıtlarında kullanılan Eski İtalik alfabeye benzeyen Batı Yunan alfabesi kullanılmıştır.
Anadolu'nun yerli dillerinde (Pala dili ve Luvi dili gibi) kullanılan "-ss-" sesi gerekse Parnassus (Hititçe parna "ev") benzeri Anadolu kökenli pek çok toponim modern yazarlar tarafından tartışılmaya devam etmektedir. MÖ 7-3. yüzyıllar arasında yaşamış Etrüsklere ait 80 iskeletten alınan DNA örnekleri, Etrüsklerin genetiğinin bugünkü Anadolu Türkleri ile ilişkili olabileceğini ve Anadolu toplumunda sanılanın aksine birkaç bin yıllık genetik süreklilik olabileceğini göstermiştir.[4] Etrüskler gibi Anadolu kökenli olması muhtemel Pelasglar'ın varlığına dair fiziki bulguların azlığı tüm tahminlerin teori düzeyinde kalmasına sebep olmaktadır.
Helen
[değiştir | kaynağı değiştir]Pelasglar ve Helenler sonraki kuşak Yunanların atası olmuşsa da klasik metinlere farklı yorumlarda getirilmiştir. Bunlar:
- Pelasglar'a yakıştırılan "barbar" kelimesinin iki anlamı olduğu "Hellen olmayan" ve "Helen kültürüne henüz vakıf olmayan. Bazı araştırmacılar Herodot'un[5] bu bölümde "dil değişimi" derken gerçekte "lehçe değişimi" demek istediğini iddia etmişlerdir.[6]
Diğer teoriler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fransız yazar Zacharie Mayani (1899,-) Etrüskleri Arnavutlarla[7] ilişkilendirmiş ve Limni yazıtının bu bağlamda değerlendirmiştir.
- .G. Tseretheli, R.V. Gordeziani, M. Abdushelishvili ve Dr. Zviad Gamsakhurdia gibi Gürcü araştırmacılar Pelasglarla Kolhis halkları ve kültürü arasında bağlantı kurmuşlardır. Hattiler gibi Kafkasya kökenli halkların Anadolu'ya Hint-Avrupalılardan önce geldiği düşünüldüğünde akla yakın gelmekteyse de ispat edilmemiştir.
- Bulgar dilbilimci Georgie Pelasgları Trak halkıyla ilişkilendirmiştir.
- Rumen araştırmacı Nicolae Densusianu Pelasgları proto-Latince konuşan bir halk olarak tanımlamış ve Dacia Preistorica adlı çalışmasında Limni taşını çözümlemeye çalışmıştır.
Arkeolojik bulgular
[değiştir | kaynağı değiştir]Arkeolojik bulgular Pelasgların kesinlikle İllyria halkının kültürü dışında başka halk kültürlerine benzerliklerinin bulunmadığını ortaya koymuştur. Yani, Pelasg dilinin sadece Arnavutça ile ilişkili olduğunu gösteren kanıtlar bulunmuştur. Örneğin "pyrgos" kelimesi bugünkü Arnavutçada hala kullanılıyor. Buna benzer Pelasg kelimeler sadece Arnavutça ile açıklanmaktadır. Limni adasında, 1885 yılında Kaminia'da Pelasglara ait olduğu sanılan bir yazıt bulunmuştur ve bugün Atina National Museum'da sergilenmektedir. Bazı araştırmacılar bu yazıtın ardından Pelasg dilinin Thrak, Etrüsk hatta Türk[8] diliyle benzerlikleri olduğuna dair bazı teoriler ortaya atmıştır.
Pelasg dili
[değiştir | kaynağı değiştir]Hesihio'nun bugün unutulan Pelasg dilinden Yunanca'ya geçen bazı kelimeleri içeren sözlüğünden alıntı:
aleifo - bulaştırdım
asamindos - banyo
astu – köy adı
atembo - darıldım
afnos - servet
balios - beyaz
bretas - heykel
gaia, ga – toprak, bölge
deyo - (toprağı) sularım
dunamai - yapabilirim
eiko – geri çekilirim
elaion - yağ
derapne – ev, konut
ide - orman
lahe - çukur
neos - tapınak
pyndax – vazonun dibi
pyrgos – kule
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Dacia Preistorica, by Nicolae Densusianu in english". 5 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2006.
- ^ Özhan Öztürk. Karadeniz, 2005. s. EK XIII
- ^ Bibliografi derleme: Özhan Öztürk. a.g.e EK XIII
- ^ http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1181945 1 Ağustos 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi [yalın URL]
- ^ Herodot 1.57
- ^ (Herodotus on the Pelasgians and the Early Hellenes 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve htt[p://www.dur.ac.uk/Classics/histos/1998/harrison.html Herodotus' Conception of Foreign Languages] 8 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ The Etruscans Begin to Speak (1961, translated by Patrick Evans 1962).
- ^ "Polat Kaya'nın teroileri 1997". 5 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2006.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2. Cilt. Heyamola Yayıncılık. Istanbul. 2005. ISBN 975-6121-00-9.
- HERODOTOS. Herodot Tarihi. (2002), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul
- J. L. Myres, A History of the Pelasgian Theory, The Journal of Hellenic Studies © 1907
- J.A.R Munro, Pelasgians and Ionians, The Journal of Hellenic Studies, 1934 - JSTOR
- M.G. Abdushelishvili. The genesis of the aboriginal population of the Caucasus in the light of anthropological data, Tokyo, 1968
- Milan Budimir, The Greeks and Pelasti (1950)
- Milan Budimir, Pelasto - Slavica (1956)
- Nicolae Densusianu, Dacia Preistorica Bükreş 1913
- Jean Faucounau, Les Proto-Ioniens : histoire d'un peuple oublié & Les Origines Grecques à l'Age de Bronze, Paris 2001 & 2005
- E.J. Furnee. Vorgriechisch-Kartvelisches: Studium zum ostmediterranen Subtrat nebst einem Versuch zu einer neuen pelasgischen Theorie, Leuven-Louvian, 1979
- Rismag Gordeziani. Pre-Grecian and Georgian, Tbilisi, 1985 (in Georgian, German summary)
- Donald A. Mackenzie, Myths of Crete and Pre-Hellenic Europe, 1917 reviewed 28 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- J. Melaart. The Neolithic of the Near East, London, 1975
- F. Schachermeyr. Die Ägäische Frühzeit. Forschungsbericht über die Ausgrabungen im letzten Jahrzehnt und über ihre Ergebnisse für unser Geschichtsbild. Bd. I. Die Vormykenischen Perioden des Griechischen Festlandes und der Kykladen, Vienna, 1979
- Akaki Urushadze. The Country of the Enchantress Media, Tbilisi, 1984, 25 pp (in Russian and English)
- Aristeidē P. Kollia. "Arvanites kai hē katagōgē tōn Hellēnōn : historikē, laographikē, politistikē, glōssologikē episkopisē , Athens : [A.P. Kollias], 1985, [i.e. 1986]
- Robert d’Angély: "L’ENIGME"
- Robert d'Angély. Des Thraces & des Illyriens à Homère Nicariu, Corsica: Cismonte è Pumonti, c1990
- Robert d'Angély. Grammaire albanaise comparée Paris : [Solange d'Angély], 1998
- Nermin Vlora Falaschi. L'Etrusco lingua viva Roma: Bardi, 1989
- Giuseppe Catapano. Thot Parlava Albanese Roma: Bardi, 1988
- Marchiano Stanislao. I Pelasgi e la loro lingua (1888)
- Mathieu Aref. Albanie ou l'incroyable odyssée d'un peuple préhellénique (2003)
- Mathieu Aref. Grèce : (Mycéniens = Pélasges) ou la solution d'une énigme (2004)
- A. Fol. Trakijskijat orfizam, Sofia, 1986
- V. Georgiev. Trakite i tehnijat ezik, Sofia, 1977