Çınargiller
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 | Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Haziran 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Çınargiller | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Platanus orientalis | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Cinsler | |||||||||||||
| metne bakınız. | |||||||||||||
Çınargiller (Platanaceae), hamamelidales'e ait 5 familyadan biridir. Platanaceae (Çınargiller) soğuğa ve kirli havaya dayanıklı uzun ömürlü bitkilerdir. Işık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürebilirler (fotosentez). Kök çok güçlüdür. Budamaya oldukça dayanıklıdır. Yaprakları tozdan ve gazlardan fazla etkilenmediklerinden büyük endüstri şehirlerinin caddelerinde, park ve bahçelerde fazla görünmektedir. Platanaceae (Çınargiller) ailesinin sadece bir cinsi (Platanus) vardır. Bu cins 6-10 m uzunluğuna sahiptir. Çınarlar (Platanus), kuzey Yarım kürenin ılıman ve subtropikal bölgelerinde doğal olarak yetişen ve 25-30 m boylarında kışın yapraklarını döken bir ağaçtır. Tüm türlerde, çiçekler yoğun küçük çiçek grupları olarak büyür. Platanus occidentalis (Amerikan çınar) ve P. orientalis (Doğu Çınar Ağacı); iki tür melezleştirildi ve ekili çınarların çoğu melez kökenli olabilir. Bütün üyeleri Platanus cinsinde toplanmıştır. Platanus'un taksonomik pozisyonunun, genellikle çiçek ve çiçeklenme yapısına dayanarak, Rosaceae'nin daha ilkel üyelerine yakın bir yerde olduğu kabul edilir.
Morfolojik özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapraklar 3-7 loplu ve uzun saplıdır. Uzun boylu, yaprak dökücü, tek evcikli ağaçlardır. Yapraklar almaçlı, tam veya palmat lopludur. Çiçekler tek eşeyli; uzun ve aşağı doğru sarkan çiçek sapının ucundaki küre şeklindeki başaklardadır. Erkek çiçeklerde kaliks çanak şeklinde, petaller 3-7 parçalı, stamenler 3-7 parçalıdır. Dişi çiçeklerde kaliks çanak şeklinde, 3-5 loplu veya ayrık sepalli, petaller genelde yok. Dişi organ (ginekeum) karpelleri, 5-9 pistillidir. Ovaryum üst durumlu, 1 ovüllüdür. Tohum taslaklarının karpellerin kenarına bağlıdır. (plasentasyon marjinal). Meyve, tabanı uzun tüylerle çevrili bir akendir. Platanus aktinomorfik, genellikle ayrı eşeyli çiçeklere sahiptir ve çoğunlukla serbest kısımları üç veya dörderlik bir şekilde değişmektedir. Pistil çiçekler hipogneöz ve iki ya da üç kıvrımlarda beş ila dokuz kareli kıymetlidir. Üç ya da dört staminodia, göbeklerin dış kısımlarıyla değişiyor. P. occidentalis'te sepalleri kaynaştıran bir kaliks vardır, ancak P. orientalis ve P. racemosa'daki serbest sepaller, organları çevreler ve parçaları onlara zıttır. Yapraklar P. orientalis ve bazen de P. racemosa'daki staminodia ile dönüşümlü olarak bulunur. Pistil esasen ilkeldir ancak bazı şekillerde değiştirilmiştir. Temel olarak, sadece bazal bir veya iki ovülün kaldığı bir foliküldür. Stigma, stilin iç yüzü boyunca yumurtalığın tepesine uzanır. Yumurtalıkta beş vasküler demet vardır, bir dorsal, iki yanal ve iki ventral. Sadece sırt, stilin ucuna uzanır. Staminate (ercik) çiçeği düzenli ve pistil çiçeğinden daha az sayıdadır. Nadir durumlar (beşli kısımlar) dışında, üç veya dört yaprakla çevrili üç veya dört organ vardır. P. racemosa hariç tüm türlerde yapraklarla dönüşümlü olarak dört bölümden oluşan bir kaliks vardır. P. occidentalis'te sepaller kaynaştırılır. Ercik uzun anterlere ve bol miktarda polen kaynağına sahiptir. Periant kısımları çok azalır ve hepsi (staminat çiçeğin yaprakları hariç) vasküler bir tedarik izinden tamamen yoksundur. Çiçeklenme temelde bir salkımdır. Ana dalları kafaları oluşturmak için azaltılmış, çiçeklenmenin sonu da bir kafa oluşturmak için kaynaştırılmıştır. Bu sıkıştırma, bracts ve çiçek parçalarının büyük ölçüde azalmasına neden olur. Daha fazla azalma, P. occidentalis'te bazal olmak üzere tüm kafaların kaybıyla sonuçlanmıştır. Böyle bir azalmanın gerçekleştiği morfoloji ve anatomi ile açıkça gösterilmiştir. Çiçeğin ve çiçeklenmenin modifikasyonu, görünüşe göre rüzgar tozlaşmasına adaptasyon ile ilişkilidir. Stigmanın uzunluğu, üretilen polen miktarı, anterlerin büyüklüğü, periantın genel olarak azalması ve çiçeklerin tekdüzeliklerine yönelik güçlü eğilim, bu uyarlamanın kanıtlarıdır. Çiçeklenme temelde bir salkımdır. Ana dalları kafaları oluşturmak için azaltılmış, çiçeklenmenin sonu da bir kafa oluşturmak için kaynaştırılmıştır. Bu sıkıştırma, bracts ve çiçek parçalarının büyük ölçüde azalmasına neden olur. Daha fazla azalma, P. occidentalis'te bazal olmak üzere tüm kafaların kaybıyla sonuçlanmıştır. Böyle bir azalmanın gerçekleştiği morfoloji ve anatomi ile açıkça gösterilmiştir.
Gövde anatomisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mantar kambiyumu mevcut; başlangıçta yüzeyseldir (kabuk büyük pullar halinde pul pul, gövdeyi pürüzsüz bırakarak). Bir demet halkası içeren birincil vasküler dokuda ksilem geniş ışınlarla diseke edilir ve genişletilmiş uçları floem gruplarını ayırır. Dahili floem, kortikal demetler ve medüller demetleri yoktur. Geleneksel kambiyal bir halkadan gelişen ikincil kalınlaşmada primer medüller ışınları geniş veya geniş - karışık ve geniş - dar şeklindedir.
Yaprak anatomisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapraklar basit, alternatif ve yaprak döken tiptedir. Yapraklar 4-7 inç çapındadır ve geniş oval şekillidir. Yapraklar uzun, konik bir tepeye sahiptir. Yaprak tabanı düz veya kalp şeklindedir. Yaprak kenarları kısa veya uzun konik dişlerle dalgalı ve yaprak yüzeyleri açık yeşil ve tüysüzdür, aşağıdaki damarlar boyunca tüylenme vardır. Yaprak sapı, 3-5 inç uzunluğunda, yanal tomurcukları şişmiş bazlarında sarar.
Çiçek anatomisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Çiçekler bir evcikli ve anemogam'dır. Gerek erkek ve gerekse dişi çiçekler uzun bir sapın etrafında toplanmış yuvarlak, başçık halinde kurullar oluşturur. Çiçeğin iki periant (çiçek örtüsü) vardır. Çanak yaprakların üzeri tüylüdür; 3-8 parçadan meydana gelir. Taç yaprak sayısı çanak yaprak sayısına eşittir. Erkek çiçeğin 3-8 tane kısa filamentleri vardır.
Çiçek gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Platanaceae, küresel çiçeklenme kafaları halinde toplanmış ayrı eşeyli çiçekler ile monokardır. Kılların bazalip yönünde gelişimi, farklılaşmamış çiçeklenme yüzeyini çiçek bölgelerine ayırır. Platanus'un hem erkek hem de dişi çiçeklerinin gelişimi tohum ve çiçek örtüsü halkalarının başlamasıyla başlar. Daha sonra üreme organları çiçek tepesinde ortaya çıkar: erkek çiçeklerdeki organlar, dişi çiçeklerdeki staminodlar (ercikler). Her iki cinsiyette de ortaya çıkan son organlar, periant (çiçek örtüsü) ve erkek organ arasında bulunan küçük organlardır. Anestezde, hem erkek hem de dişi çiçeklerde, birinci kıvrımın organları göze çarpmaz, ölçek benzeri ve sadece iki ile üç hücre tabakası kalınlığındadır. Bu ilk ince organlarla dönüşümlü olarak kısa ama etli organların bir kısmı vardır. İkinci kıvrım organları, kısa ve özel bir tüp oluşturarak, organlarındaki ile birleşir.
Meyve anatomisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Meyve, üzeri uzun tüylerle örtülmüş, küçük bir nustur. 3-6 inç uzunluğunda ince saplarda, 1 inç çapında kalıcı bir aken başıdır. Akenler uzun, oval, künt uçludur. Tohum oval ve sarı-kahverengidir.
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Gentry Çınarı (Platanus gentryi)
Kerr Çınarı (Platanus kerrii)
Meksika Çınarı (Platanus mexicana)
Batı (Amerika) Çınarı (Platanus occidentalis)
Doğu Çınarı (Platanus orientalis)
Kalifornia Çınarı (Platanus racemosa)
Rzedowski Çınarı (Platanus rzedowskii)
Arizona Çınarı (Platanus wrightii)
Londra Çınarı (Platanus x hispanica) (P. occidentalis x P. orientalis melezi)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
https://www.jstor.org/stable/2435669?seq=1
https://www.inaturalist.org/check_lists/73545-Platanaceae-of-California--US
https://www.delta-intkey.com/angio/www/platanac.htm
http://www.sfrc.ufl.edu/Extension/ffws/tfpla.htm#menu
http://www.plantmedia.com.tr/view.asp?Id=1084
https://gobotany.nativeplanttrust.org/family/platanaceae/
https://www.invasive.org/browse/taxthumb.cfm?fam=387
https://academic.oup.com/view-large/74293232
https://www.discoverlife.org/mp/20p?see=I_TQBH1541&res=640
- ^ Angiosperm Phylogeny Group (2016). "An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV" (PDF). Botanical Journal of the Linnean Society. 181 (1): 1–20. doi:10.1111/boj.12385. ISSN 0024-4074.