Rada Vranješević
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Rada Vranješević | |
|---|---|
 Rada Vranješević, Bosna-Hersek Anti-faşist Devlet Ulusal Kurtuluş Konseyi'nin ilk oturumunda konuşuyor. | |
| Kendi dilinde adı | Рада Врањешевић |
| Doğum | 25 Mayıs 1918 Banja Luka |
| Ölüm | 26 Mayıs 1944 (26 yaşında) Drvar |
| Ölüm sebebi | Vurularak ölme |
| Defin yeri | Banja Luka Partizan Mezarlığı |
| Milliyet | Sırp, Yugoslav |
| Vatandaşlık | Bosna-Hersek, Yugoslavya |
| Meslek | Politikacı, aktivist, direnişçi |
| Tanınma nedeni | Halk kahramanı |
| Siyasi parti | Yugoslavya Komünistler Birliği |
| Hareket | Bosna-Hersek Anti-faşist Devlet Ulusal Kurtuluş Konseyi |
| Kurul üyeliği | Bosanska Krajina'Komünist Partisi Bölge Komitesi üyesi Bosna-Hersek Kadın Antifaşist Cephesi kurucu üyesi |
| Partner(ler) | Safet Filipović |
| Ebeveyn(ler) | Đorđe Vranješević (baba) Anđa Vranješević (anne) |
| Ödüller | • Halk Kahramanı Nişanı |
Rada Vranješević (Sırpça: Рада Врањешевић; d. 25 Mayıs 1918; Banja Luka - ö. 26 Mayıs 1944; Drvar), II. Dünya Savaşı sırasında Bosna'da faaliyet yürüten Yugoslav politikacı, siyasi aktivist, partizan ve direniş lideri.[1]
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Vranješević, Yugoslavya Krallığı'nın bir parçası olan Banja Luka yakınlarındaki Rekavice köyünde doğdu. Sırp Ortodoks Kilisesi'nde rahip ve Tarım Partisi'nin aktif bir üyesi olan Đorđe Vranješević'in kızıydı. Muhafazakâr annesi Anđa, 1914'te Saraybosna'daki Avusturya Arşideri Franz Ferdinand'ı öldürmesinde rolü olduğu gerekçesiyle üç yıl hapis cezasına çarptırılan Branko Zagorac'ın kız kardeşi idi. Rada ve öğretmen ablası Nevenka amcalarının sosyalist fikirlerinden büyük ölçüde etkilendi.[2]
Eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Vranješević, Prnjavor yakınlarındaki bir kasabada ilkokul, Derventa ve Banja Luka'da ise gymnasium okudu. Öğretmen olmak istedi ancak 1932'de yasadışı Yugoslavya Komünist Partisi ile olan ilişkisi nedeniyle sınır dışı edildi. 1933'te bir ticaret akademisine kaydoldu ve bir komünist gençlik örgütüne katıldı, ancak faaliyetlerinde yer almak için çok genç ve fiziksel olarak zayıf biri olarak kabul edildi. Yine de bu durum okuldan atılmaya gerekçe oldu. Bu zamana kadar komünist bir sempatizan olan Boşnak Müslüman gazeteci Safet Filipović ile duygusal ilişki kurdu. Bu tür farklı etnik gruplar arasında aşk yaşanması o dönemde "olağandışı ve cesur" olarak ifade edilirdi ancak Vranješević, hem ilişkileri hem de siyasi faaliyetleri için dindar ailesinin onayını kazanmayı başardı.[2]
1936'dan 1937'ye kadar Makedonya'ya gitti ve Üsküp'teki okuluna devam etti. Makedonya Meselesi'ne akranlarıyla birlikte ilgi duyan Vranješević, Makedon milliyetçiliğinin destekçisi oldu.[2]
İkinci Dünya Savaşı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Vranješević, ticaret akademisini bitirdikten sonra iş bulamadı ve ailesiyle birlikte Prnjavor yakınlarına taşındı. 1939'da Belgrad'da çalışmaya başladı. O ve erkek arkadaşı Safet Filipović küçük bir stüdyo dairede birlikte yaşadılar. Vranješević derhal 1940'ta resmen katıldığı Komünist Partinin faaliyetlerine katıldı. Grev eylemi düzenledikten sonra aynı yıl tutuklandı ve yalnızca hükûmet bakanı Branko Čubrilović'in babasının bir tanıdığının girişimiyle serbest bırakıldı. İşini kaybeden Vranješević'in ailesi onun Bosna'ya geri dönmesi yönünde çağrıda bulundu, ancak Vranješević bunu reddetti. Bunun yerine, Parti adına Karadağ'da kampanya yürüttü.[2]
Nisan 1941'de Yugoslavya, Mihver Devletleri tarafından hızlı bir şekilde işgal edildi. Hırvatistan'da Bağımsız Hırvatistan Devleti adında faşist kukla devlet kuruldu. Irkçılık politikası, yaygın bir şekilde Sırplara yönelik zulüme yol açtı. Vranješević, Belgrad'ın bombalanmasından sonra Banja Luka'ya gitti, ancak kısa bir süre sonra geri döndü. O ve Filipović Belgrad'ı birlikte şehri terk ettiler ve 1 Mayıs'ta Banja Luka'ya geri dönerek Partizan direniş hareketine katıldılar. Filipović tutuklandı ve Haziran ayı sonunda Danica toplama kampına gönderildi. Temmuz ayı başlarında Vranješević'in anne ve kız kardeşi Ljuba Sırbistan'a sürüldü. Vranješević peçe giymeye başladı ve evi partizan savaşçılarına tedarik yeri olan ve barınak olarak hizmet veren tanınmış bir Banja Luka Müslüman olan Vahida Maglajlić tarafından korundu. Vranješević, Banja Luka kadınlarını Partizan davasına alma konusunda başarılı oldu.[2]
Komünist Parti, Vranješević'in Grmeč dağını çevreleyen serbest bölgeye gitmesi gerektiğine karar verdi. Maglajlić transferi düzenledi ve peçeli Vranješević Eylül ayında ayrıldı. Daha sonra sıhhi malzeme ve mühimmat gizlemek için de peçe kullandı. Kasım 1942'de, Vranješević Bosanska Krajina'daki Komünist Partisi Bölge Komitesi üyesi seçildi. Bosna-Hersek'teki Kadın Antifaşist Cephesi'nin kurucu üyeleri arasındaydı ve daha sonra Yugoslavya Kadın Antifaşist Cephesi Merkez Komitesi'ne üye oldu. Vranješević 170 delege arasında sadece dört kadından biriydi. 25 Kasım 1943 tarihinde Mrkonjic Grad'daki Bosna-Hersek Anti-faşist Devlet Ulusal Kurtuluş Konseyi'ne katıldı.[2]
Ölümü ve mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
1944 baharında, Vranješević Parti tarafından Bosna'nın batı kentindeki Drvar kentinde çalışmak üzere gönderildi. Nazi Almanyası, 25 Mayıs'ta Vranješević'in 26. doğum günü olan Drvar'a baskın düzenledi ve paraşütçüler tarafından ele geçirildi. Ertesi gün kaçarken öldürüldü. Yugoslavya'nın kurtarılmasının ardından Vranješević'in naaşından kalanlar Banja Luka'daki Partizan mezarlığına devredildi.
27 Temmuz 1951'de Vranješević Yugoslavya Halk Kahramanı ilan edildi.[2] Banja Luka'daki bir yetimhanenin adı Vranješević adına verildi.