Sınıflandırıcı eşleşme
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sınıflandırıcı eşleşme veya sınıflandırıcı çiftleşme, insan veya hayvanlarda eşleşirken eşlerin rastgele değil de birbirine uygun seçilmesi durumunu anlatan terim. Sınıflandırıcı eşleşmede eşeyli üreyen bir organizma, eşleşmek için ya belirli bir şekilde kendisine benzeyen bireyleri (pozitif sınıflandırıcı eşleşme) seçer ya da bunun tam tersi olarak kendisine benzemeyen bireyleri (negatif sınıflandırıcı eşleşme) tercih eder.[1][2] Farklı şekilde gerçekleşen bu iki sınıflandırıcı eşleşme türü, evrimde varyasyon aralığını (genetik varyantların çeşitliliğini) artırıcı ya da azaltıcı bir etkiye sahip olur. Pozitif sınıflandırıcı eşleşme, bu nedenle dallanan bir doğal seçilim ile, negatif sınıflandırıcı eşleşme ise dengelenmiş bir doğal seçilim ile sonuçlanır. Sınıflandırıcı eşleşme, diğerlerinin yanı sıra dini inanç, fiziksel özellikler, yaş, sosyoekonomik mevki, zeka düzeyi, siyasi ideoloji gibi özellikler de dahi olmak üzere tüm bir boyut üzerinde gerçekleşir.[3]
Bitkilerde sınıflandırıcı eşleşme genellikle seçici dölleme durumlarında görülür.
Genel özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Sınıflandırıcı eşleşmenin simpatrik türleşmeyi açıklamada yardımcı olacağı düşünülmüştür. Bazı popülasyonlar için farklı fenotiplerin bir araya gelip gelmemesinin en ideal veya en optimal olduğu iki farklı kaynak bulunur. Bazı durumlarda bu iki farklı fenotip arasında kalan orta değer özellikler daha az tercih edilirler. Eğer bir organizma, kendisi gibi aynı kaynakları kullanmak için optimize edilmiş ve eşleşebileceği başka bireyleri tanırsa bu orta özellikler daha sonra tercih edilebilir. Eğer bu tanımayı mümkün kılan mutasyonlar görülüyorsa, seçilim de bu yönde olacaktır.
İnsanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Örneğin insanlarda, ailevî bir hastalığa yakalanmış kişilerin, gelecek nesillerinin veya yakın akrabalarının bu hastalığı taşıma riskini ortaya koymak ve bu kişileri olası sonuçlara karşı bilgilendirmek için uzman kişilerden alınan tıbbi genetik danışmalar, bu kişilerin eş seçiminde ve evleneceği kişilerde negatif sınıflandırıcı eşleşme stratejisi oluşturmalarına neden olabilir.
Asperger sendromuna sahip bilgisayar bilimcileri arasındaki sınıflandırıcı eşleşme, örneğin Silikon Vadisi'nde çocuk otizm spektrum bozukluklarının yükselmesine neden olabilir.[2] İnsanlarda görülen homogami ise aynı kültürden, aynı sosyaekonomik sınıf veya etnik kökenden insanların birbirlerini tercih ettiği bir olgu olup sınıflandırıcı eşleşmeye dayalı evliliklere dair başka bir örnektir.
Kaya balığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Mercanlarda yaşayan kaya balıklarında pozitif sınıflandırıcı eşleşmenin oğul bir türün türleşmesine yol açtığı düşünülmektedir. Bu tür, güney Papua Yeni Gine'deki Bootless Körfezi çevresindeki okyanusta, nadir mercanlarda yaşar ve diğer ebeveyn tür tarafından red edilir. Bu şekilde oğul tür, ebeveyn türle iç içe yaşamasına ve aralarında herhangi bir coğrafi yalıtım bulunmamasına rağmen üreysel olarak ebeveyn türden izole hale gelmiştir.
Türleşmenin erken dönemlerinde evrilen kaya balıklarının, eşleşmek için aynı bölgedeki nadir mercanlıklarda yumurtalarını bırakan diğer balıkları tercih ettiği bir sınıflandırıcı eşleşme ile ilişkilidir.[4]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Armstrong, John B. (1997). The Argument for Assortative Mating 25 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Originally published on the website of The Canine Diversity Project 21 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., retrieved January 30, 2011: „Assortative mating is the mating of individuals that are phenotypically similar.“
- ^ a b Silberman, Steve (2004). The Geek Syndrome 23 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Wired.com, retrieved January 30, 2011: „(...) assortative mating is the blond gentleman who prefers blondes; the hyperverbal intellectual who meets her soul mate in the therapist's waiting room.“
- ^ Kail, Robert V., and John C. Cavanaugh. Human Development: a Life-span 23 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. View. 5th ed. Australia: Wadsworth Cengage Learning, 2010. Print
- ^ Munday, Philip L., Lynne van Herwerden, and Christine L. Dudgeon (2004). "Evidence for sympatric speciation by host shift in the sea." Current Biology 14 (16), pp. 1498-1504.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sabeti PC, et. al. (2006). "İnsanlarda Pozitif Doğal Seçilim". Science. 312 (5780). ss. 1614-1620. doi:10.1126/science.1124309. PMID 16778047. (İngilizce)
- Pickrell JK, Coop G, Novembre J et. al. (Mayıs 2009). "Dünya Genelinde İnsan Popülasyonlarnda Yakın Tarihte Gerçekleşen Pozitif Seçilim Örnekleri". Genome Research. (İngilizce)