Hakikî hava sürati

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Hakikî hava süratini hesaplayan bir sürat saati. Pilot sağ alttaki kumanda kolunu kullanarak üstteki pencerede sıcaklık ve irtifayı eşleştirir. Sol attaki pencereden TAS okunur.

Hakikî hava sürati[1] ya da gerçek hava sürati (TAS), bir hava taşıtının içinde hareket ettiği hava kütlesine nazaran sürati. TAS, İngilizce true airspeed kavramının akronimidir. İçinde bulunduğu hava kütlesi ile birlikte aynı yönde ve hızda hareket eden bir nesnenin (örneğin serbest salınan bir sıcak hava balonu veya bulut) hakikî hava sürati sıfırdır.

Hava taşıtlarının tamamına yakınında ana sürat saati işarî hava süratini (IAS) gösterir. Deniz seviyesinde, standart atmosfer basıncında ve düşük süratlerde (100 KIAS ve altı) işarî hava sürati ve hakîki hava sürati hemen hemen aynıdır.[2] Hava yoğunluğu irtifa arttıkça düşer. Çok yüksek irtifalarda hava yoğunluğu sıfıra yakın değerlere ulaşır.[3] Örneğin Dünya'nın yörüngesinde dönen bir yapay uydu saatte binlerce km yer sürati ile hareket eder. Eğer bu uydunun sürati normal uçaklardaki pito-statik sistemle ölçülürse; işari (IAS), düzeltilmiş (CAS) ve eşdeğer (EAS) süratlerinin neredeyse sıfır olduğu görülür.[3] İrtifa arttıkça, aynı IAS'ı muhafaza edebilmek için TAS'ın gitgide arttığı görülür.

Hesaplanması

[değiştir | kaynağı değiştir]
Uçuş kompüteri ile TAS hesaplama. Sürat penceresinde haricî hava sıcaklığı irtifa ile eşleştirilir. İç çemberdeki süratin (IAS veya CAS) karşısına gelen dış çemberdeki sürat TAS'tır (örnekte 100 KIAS=106,5 KTAS). IAS veya CAS uçak düşük süratlerde iken yakın değerlerde olacağı için bazen IAS-CAS dönüşümü ihmal edilir.

IAS veya CAS kullanarak hakikî süratin hesaplanabilmesi için pilotun uçtuğu irtifadaki hava yoğunluğunu ve sıcaklığını bilmesi gerekir. Bazı sürat saatleri bu dönüşümü yapacak mekanizmalara sahiptir. TAS'ı yaklaşık olarak hesaplamaya yarayan basit bir yöntem, her 1000 feet irtifa artışı için IAS veya CAS'ı %2 oranında artırmaktır.[2] İrtifa arttıkça TAS ile IAS arasındaki fark (TAS lehine) artacaktır (TAS yükselecektir).

Hakikî hava sürati, rüzgâr şiddetinin sıfır olduğu durumlarda yer sürati (GS), yani taşıtın yerdeki izdüşümünün sürati ile aynıdır. Rüzgârın yönü ve şiddeti biliniyorsa TAS'a etki eden rüzgâr vektörü hesaplanarak uçağın yer sürati hesaplanabilir.[3]

Rüzgâr sapması hesaplamalarında TAS ve uçağın başı (HDG), "TAS/HDG" vektörünü oluşturur ve bu vektör düz bir çizgi üzerinde tek yön oku ile gösterilir.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Havacılık terimleri 21 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Aprontrafikderneği.com Erişim: 6 Mart 2012.
  2. ^ a b Indicated airspeed 8 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Skybrary.com. Erişim: 6 Mart 2012.
  3. ^ a b c Types of airspeed 2 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Aerospaceweb.com. Erişim: 6 Mart 2012.



"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hakikî_hava_sürati&oldid=32960492" sayfasından alınmıştır