Toga
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Toga, yaklaşık altı metre uzunluğundaki bir kuşağın vücuda belirli bir yöntemle sarılmasıyla (dolanmasıyla) elde edilen ve genellikle bir tunik üzerine giyilen Antik Roma'nın en karakteristik giysisi. Toga istisnasız yünden[1] ve içine giyilen tunik de genellikle ketenden yapılırdı. Roma tarihi boyunca, toga genellikle erkekler tarafından giyilirken kadınlar stola giymeyi tercih etmişlerdir. Roma yurttaşı olmayanların toga giymesi yasaktır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Toga Romalıların bilinen en eski giysisidir. Kapalı mekanlarda ya da tarlada çalışılırken çıkartılan Toga, sadece dışarıda giyilirdi. (Bunu Cincinnatus'un bir hikâyesinden öğreniyoruz: bir gün tarlada çalıştığı sırada, Senatonun ulağı gelerek, senato tarafından diktatör ilan edildiğini bildirmek istemiş, bu sırada uzaktan ulağın gelişini gören Cincinnatus hemen karısını eve göndererek Togasını getirtmiş ve böylece heyeti uygun bir şekilde kabul edebilmiştir.)[2] Hikâyenin gerçekliği tartışmalı olabilir ancak yine de Romalıların konu üzerindeki hassasiyetine iyi bir örnektir. Toga, Romalıların giyim kuşamında oldukça popüler bir yere sahipti.
Zamanla giysinin stili değişmiştir. Romalılar, Yunanlar ve Etrüskler tarafından da giyilen bir tür gömleği (tunica ya da Yunanca chiton) kendilerine adapte etmişler, böylece toga daha kabarık bir görünüme kavuşmuş ve biraz daha gevşek bir tarzda giyilmiştir. Bunun sonucu Toga savaş gibi hareket gerektiren durumlarda daha kullanışsız bir hale gelmiştir. Böylece, tüm askeri etkinliklerde toganın yerini bir tür yünlü manto olan sagum almıştır. Aslında barış zamanlarında da toganın yerini laena, lacerna, paenula ve diğer düğmeli ya da kapalı manto tipleri almıştır. Ancak toga İmparatorluğun "hâkim cüppesi" olarak varlığını muhafaza etmiştir.[3]
Önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Toga'nın günlük hayattaki kullanımının gittikçe azalması giysinin zaman içerisinde bir tören giysisi olarak önemini arttırmıştır. MÖ 5. yüzyıl civarında ve hatta daha öncesinde bile, Toga Roma yurttaşlığının karakteristik alameti olarak kabul edilirdi. Yabancıların[4] ve hatta sıradan Romalıların bile giymesi yasaklanmıştı ve sadece mevki alameti olarak üst düzey magistralar giyebiliyordu.
Toga askerler tarafından giyilmediğinden, bir barış işareti olarak addedilirdi. Siviller bazen, askerlerin giydiği sagum'a tezat olacak şekild "toga-giyen" anlamında togatus olarak adlandırılırdı. Cicero'nın De Officiis adlı eserinde bulunan cedant arma togae deyimi, tam olarak "barış savaşla yer değiştirsin" ya da "askeri güç sivil güce dönüşsün" manasında "silahlar yerlerini togalara bıraksın" anlamına gelir.
Çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Her biri farklı kullanım alanlarına sahip pek çok toga çeşidi vardır.
- Toga virilis (toga alba ya da toga pura olarak da adlandırılır): Genellikle 14 -18 yaş arasında yasal yaşa ulaşmış olan Romalı erkekler tarafından resmi törenlerde giyilen düz, beyaz toga.[5]
- Toga candida: "Parlak toga"; Genellikel Kamu görevine talip olmuş adaylar tarafından giyilen kireçtaşı ile beyazlatılmış göz alıcı toga (Isidorus Orig. xix. 24, 6).[6]
- Toga praetexta: kenarlarında geniş, mor renkli şeritler bulunan basit beyaz toga. Giyenler:
- Henüz yasal yaşına ulaşmamış, özgür doğmuş oğlan çocukları.[7]
- Tüm curule magistraları.[8][9]
- Eski curule magistralar ve diktatörler. Cenaze[10] ve festival ve diğer kutlamalarda[11]
- Bazı dini görevliler (Flamen Dialis, Pontifices, Tresviri Epulones, augurlar ve Arval Brethren).[12]
- İmparatorlukta, giyme hakkı bazen resmi sınıfın özgürlüğü onuruna armağan edilirdi.
- Geleneğe göre Roma Kralı.
- Toga pulla: Tam anlamı "koyu toga". Genellikle yas tutanlar ve bazen de protesto aracı olarak kullananlar tarafından giyilirdi.
- Toga picta: Bu toga, diğerlerinde farklı olarak boyanır, üzerinde işlemeler ve süslemeler bulunurdu. Altın işlemeli ve mor renkliydi. Cumhuriyet döneminde, generaller tarafından adlarına düzenlenen zafer alaylarında ve Praetor Urbanus tarafından Ludi Apollinares oyunları sırasında giyilirdi.[13] İmparatorlukta ise, toga picta gladyatör oyunları düzenleyen magistralar ve konsüller, bazı özel durumlarda da imparator tarafından giyilmiştir.
- Toga trabea: Servius'a göre üç tür trabea vardır: sadece tanrılar için olan mor renkli; sadece krallar için olan mor ve beyaz renkli ve üçüncüsü ve sadece augurlar ve Salii olarak bilinen rahipler için olan kızıl şeritli trabea.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ William Smith, LLD; William Wayte; G. E. Marindin, (Ed.) (1890). "Toga". A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. Londra: John Murray. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Livius, Titus (ca. MÖ 1. yüzyıl). "Kitap III: Decemviri", bölümü 26, Ab Urbe Condita.
- ^ Spart. Sever. 1, 7. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ Suetonius Tranquillus, Gaius (121 CE). 15.2 30 Haziran 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, On iki Sezar'ın Hayatları, Claudius'un hayatı. "Avukatlar arasında, müvekkillerini savunmak için duruşmaya çıkarken toga mı yoksa Yunan mantosu mu giyilmesi gerektiği konusunda gereksiz münakaşalar baş göstermişti..."
- ^ cf. Mart. viii. 28, 11. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ cf. Polybius, x. 4, 8. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ Liv. xxiv. 7, 2. As cited by A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ cf. Cic. post red. in Sen. 5, 12. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ Zonar. vii. 19. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ Liv. xxxiv. 7, 2. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ cf. Cic. Phil. ii. 4. 3, 110. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ Liv. xxvii. 8, 8; xxxiii. 42. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ cf. Liv. v. 41, 2. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi.
- ^ ad Aen. vii. 612; cf. ad vii. 188. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities adlı eserde aktarıldığı gibi. Halikarnaslı Dionysos, bunları equestrian sınıfının giydiğini söyler ancak bu iddia başka delillere dayanmaz.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- bir toga nasıl yapılır, 20 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (İngilizce), 2008-21-02 tarihinde erişildi.
- toga yapımı hakkında bilgi 20 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (İngilizce), 2008-21-02 tarihinde erişildi.
- Yatak çarşafından toga yapımı 11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (İngilizce), 2008-21-02 tarihinde erişildi.
- Antik Roma'da erkek giyimi 20 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (İngilizce), 2008-21-02 tarihinde erişildi.
- William Smith'e ait Yunan ve Roma Eski Eserleri Sözlüğü adlı eserde toga maddesi26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (İngilizce), 2008-21-02 tarihinde erişildi.
- Toga yapımı hakkında bilgi 21 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (İngilizce), 2008-21-02 tarihinde erişildi.
