Transhümanizm
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Makale serilerinden |
 |
Transhümanizm; insanın fiziksel ve bilişsel yeteneklerinin artırılması, yaşlanma ve hastalanma gibi arzu edilmeyen veya gereksiz görülen yönlerinin ortadan kaldırılması amacıyla teknoloji ve bilimden faydalanılması gerektiğini öne süren uluslararası bir entelektüel ve kültürel harekettir. Transhümanist düşünürler, bu amaçla insan geliştirme tekniklerinin ve yüksek teknolojinin kullanılması imkânlarını ve muhtemel sonuçlarını tartışırlar.
Transhümanizm teriminin ilk kullanılış tarihi 1957’ye kadar uzansa da terimin çağdaş anlamı 1980’lerde California tabanlı bir grup gelecek bilimcisi, bilim insanı ve sanatçının o zamana kadarki gelişmeleri düzenleyip transhümanist hareketi oluşturmasıyla başlar. Transhümanist düşünürler insanın sonuçta çok gelişmiş yeteneklerinden ötürü Post Hümanizm (post insan veya insan ötesi) adını almayı hak edecek olan bir varlığa dönüşeceği öngörüsünde bulunurlar.
Son derece büyük bir değişime ve dönüşüme uğramış bir insanlık geleceği düşüncesi dünya çapında çok sayıda taraftarla beraber çok değişik bakış açılarından eleştiriyi de beraberinde getirmiştir. Transhümanizm bir yandaşı tarafından “insanoğlunun en cüretkâr, yaratıcı ve idealist amaçlarını temsil eden bir hareket” olarak tanımlanmıştır. Bu hareketin bariz bir karşıtı ise onu “dünyanın en tehlikeli fikri” olarak tanımlamıştır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]“Transhümanist Düşüncenin Tarihi” isimli makalesinde filozof Nick Bostrom, söz konusu akımın yeni yetenekler kazanmayı ifade eden antik temellerinin mitsel düşüncede yerini bulduğunu belirtir. Ne var ki Bostrom bu akımın daha sonraki evrelerini Rönesans ve Aydınlanma Çağı’na dayandırır. Marquis de Condorcet ise insan ömrünün uzatılmasında tıp biliminin kullanılması gerektiğini savunan ilk kişidir. Benjamin Franklin de hızlı ilerleyen bilimin bir sonucu olarak bütün hastalıkların ortadan kaldırılmasından ve yaşlılığın engellenmesinden bahsetmiştir. Transhümanist kavramların 20. yüzyılda doğrudan ve etkili bir habercisi ise John Burdon Sanderson Haldane’in 1923 yılında yayımladığı makalesi Daedalus: Science and the Future'dır. Haldane bu makalesinde genetik ve diğer gelişmiş bilimlerin insan biyolojisine sağlayacağı büyük faydalardan söz etmiştir.
Biyolog, Julian Huxley, 1957 tarihli etkili bir makalesinin başlığında bu terimi kullandıktan sonra genellikle transhümanizmin kurucusu olarak kabul edilmektedir.[1] Ancak terim Kanadalı filozof W. D. Lighthall'ın 1940 tarihli bir makalesinden türemiştir. Huxley transhümanizmi şu terimlerle tanımlamaktadır:
Şimdiye kadar insan hayatı genellikle, Hobbes'in tanımladığı gibi, “iğrenç, acımasız ve kısa” olmuştur; insanların büyük çoğunluğu (eğer genç yaşta ölmemişlerse) sefaletle boğuşmuştur... Bu olasılık topraklarının var olduğuna ve varoluşumuzun mevcut sınırlamalarının ve sefil hayal kırıklıklarının büyük ölçüde aşılabileceğine haklı olarak inanabiliriz... İnsan türü, eğer isterse, kendini aşabilir - sadece ara sıra, bir birey burada bir şekilde, bir birey orada başka bir şekilde değil, ama bütünüyle, insanlık olarak [kaynak belirtilmeli]
Huxley'in tanımı, 1980'lerden bu yana yaygın olarak kullanılan tanımdan önemli ölçüde olmasa da farklılık göstermektedir. Bu düşünürler tarafından ortaya atılan fikirler, 1960'ların bilimkurgusunda, özellikle de Arthur C. Clarke'nin 2001: A Space Odyssey (2001: Bir Uzay Destanı) adlı eserinde, uzaylı bir objenin kullanıcısına aşkın bir güç bahşettiği şekilde incelenmiştir.[1]
Tartışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeni özellikler ekleyerek insan kapasitesini artırmanın mümkünatı ve kavramsal olarak kendisi bir tartışma konusudur.[2] Transhümanizmin eleştirmenleri iki ana gruba ayrılır: Transhümanist amaçların gerçekleşmesinin mümkün olduğundan şüphe duyanlar (uygulamasal eleştiri) ve transhümanizmin dünya görüşüne veya kendisine karşı çıkanlar (etik eleştiri). Kritikleri ve karşıtları, transhümanist amaçları insancıl değerlere bir tehdit olarak görürler.
Yapılabilirlik
[değiştir | kaynağı değiştir]Sosyolog Max Dublin, 1992'de yayımlanan kitabında geçmişte teknolojik gelişmelerle ilgili yapılmış birçok başarısız tahmine dikkat çeker ve modern fütürist tahminlerin de yanlışlığının benzeri şekilde ileride açığa çıkacağını söyler.[3]
Varoluşsal risk
[değiştir | kaynağı değiştir]Britanyalı astrofizikçi Royal Martin Rees'in görüşüne göre, teknolojik ve bilimsel gelişmeler ilerleme fırsatı sunduğu kadar felaket riski de içerir. Fakat Reed, bilimsel aktivitelerin tamamen durdurulmaları gerektiğini değil, daha sıkı güvenlik önlemleri altında yapılmaları gerektiğini ve belki de bilimsel açıklığa son verilmesi gerektiğini söyler.[4]
Varoluşsal risklere karşı Oxfordlu filozof Nick Bostrom tarafından önerilen bir transhümanist çözüm, teknolojik gelişmelerin meydana gelme sıralamasına etki etme amacı taşıyan bir ayrımcı teknolojik gelişmedir. Bu yaklaşımda, planlayıcılar muhtemel zararlı teknolojilerin gelişimini yavaşlatmaya, muhtemel yararlı teknolojilerin gelişimini ise hızlandırmaya çabalar.[5]
Acı riskleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ana madde: Acı riskleri
Acı riskleri ile ilgilenen bazı aktivistler transhümanizm topluluğunun kurucularından David Pearce dâhil olmak üzere birçok üyesinin geleceğe dair aşırı iyimser tahminlerini hüsnükuruntu olarak nitelendirir. Bu aktivistlerden biri olan Tomasik, geleceği romantik transhümanistlerin değil politik, askerî ve ekonomik güçlerin kontrol edeceğini; artan kompütasyonel güç, toplam ızdırabı artırmak için daha fazla kaynak yaratacağından yeni teknolojilere iyimser değil, aksine temkinli yaklaşmamız gerektiğini savunur.[6]
Sosyoekonomik etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Liberteryen transhümanizmin bazı eleştirmenleri zengin-fakir ayrımının zaten artmakta olduğu toplumlarda bunun sebep olacağı olumsuz neticelere dikkat çeker. Örneğin, Bill McKibben'e göre insan kapasitesini artırmaya yarayan yeni teknolojiler, orantısız biçimde zenginlerin kullanımında olacağından zenginler ve fakirler arasında genetik bir ayrıma yol açacak ve aralarındaki farkı arttıracaktır.[7]
Bireyin sosyal sınıfını tamamen genetik potansiyelinin belirlediği bir toplumun işlendiği Gattaca (1997) filmi transhümanizm kritikleri tarafından görüşlerini desteklemek amacıyla referans gösterilir.[8]
Anarko-transhümanizm
[değiştir | kaynağı değiştir]
Anarko-transhümanizm, anarşizmi transhumanizmle sentezleyen bir felsefedir ve hem sosyal hem de fiziksel özgürlükle ilgilenir.[10] Anarko-transhümanistler özgürlüğü, çevrelerindeki dünyayı deneyimleme yeteneklerini genişletme olarak tanımlarlar. Anarko-transhümanistler, ideallerini ilerletmek için bilgisayar korsanlığı, üç boyutlu baskı veya biyo-korsanlık gibi çeşitli pratikleri savunabilirler.[10][11][12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hutton, Christopher. "Google's Glass Castle: The Rise and Fear of a Transhuman Future". PopMatters. 19 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.
- ^ Garreau, Joel (2006). Radical Evolution: The Promise and Peril of Enhancing Our Minds, Our Bodies – and What It Means to Be Human. Broadway. ISBN 978-0-7679-1503-8. OCLC 68624303.
- ^ Dublin, Max (1992). Futurehype: The Tyranny of Prophecy. Plume. ISBN 978-0-452-26800-5. OCLC 236056666.
- ^ Rees, Martin (2003). Our Final Hour: A Scientist's Warning: How Terror, Error, and Environmental Disaster Threaten Humankind's Future In This Century—On Earth and Beyond. Basic Books. ISBN 978-0-465-06862-3. OCLC 51315429.
- ^ Bostrom, Nick (2002). "Existential risks: analyzing human extinction scenarios 27 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Retrieved February 21, 2006.
- ^ "Against Wishful Thinking: Beliefs in a rosy future". 17 Şubat 2015. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2021.
- ^ McKibben, Bill (2003). Enough: Staying Human in an Engineered Age. Times Books. ISBN 978-0-8050-7096-5. OCLC 237794777.
- ^ Hughes, James (2004). Citizen Cyborg: Why Democratic Societies Must Respond to the Redesigned Human of the Future. Westview Press. ISBN 978-0-8133-4198-9. OCLC 56632213.
- ^ "An Anarcho-Transhumanist FAQ (Why the color blue?)". 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020.
- ^ a b Chartier, Gary; Schoelandt, Chad Van (2020). "Anarchy and Transhumanism". The Routledge Handbook of Anarchy and Anarchist Thought (İngilizce). Londra: Routledge. ss. 416-428. ISBN 978-1-351-73358-8.
- ^ Gillis, William (6 Ocak 2012). "What Is Anarcho-Transhumanism?". 17 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020.
- ^ Marcolli, Matilde (2020). Lumen Naturae: Visions of the Abstract in Art and Mathematics (İngilizce). MIT Press. s. 79. ISBN 978-0-262-35832-3.
