Yılan ısırığı epidemiyolojisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Yıllık Yılan Isırığı Sayısı
Bölge Tahmini (düşük) Tahmini (yüksek)
Asya 237,379 1,184,550
Avustralasya 1,099 1,260
Karayipler 1,098 8,039
Avrupa 3,961 9,902
Latin Amerika 80,329 129,084
Kuzey Afrika / Orta Doğu 3,017 80,191
Kuzey Amerika 2,683 3,858
Okyanusya 361 4,635
Sahraaltı Afrika 90,622 419,639
Toplam: 420,549 1,841,158
Yıllık Zehirlenme Sonucu Ölüm Sayısı
Bölge Tahmini (düşük) Tahmini (yüksek)
Asya 15,385 57,636
Avustralasya 2 4
Karayipler 107 1,161
Avrupa 48 128
Latin Amerika 540 2,298
Kuzey Afrika / Orta Doğu 43 78
Kuzey Amerika 5 7
Okyanusya 227 516
Sahraaltı Afrika 3,529 32,117
Toplam: 19,886 93,945
Yılanların dünya üzerindeki yaklaşık dağılımını gösteren harita.
Yılan ısırığı kaynaklı zehirlenmenin küresel dağılımını gösteren harita.

Çoğu yılan ısırığı zehirli olmayan yılanlardan kaynaklanır. Dünyada kabaca 3000 yılan türü bulunur, bunların sadece %15 kadarının insanlar için tehlikeli olduğu kabul edilir.[1][2][3] Yılanlar Antarktika dışında bütün kıtalarda bulunur.[1] En çeşitli ve yaygın bulunan yılan ailesi, yaklaşık 700 türü zehirli olan kırbaç yılanlarıdır (Colubridae).[4] Bu yılanların çoğu insanlar için tehlike oluşturabilecek kadar zehir üretemez, ancak familyanın en az beş cinsi (Dispholidus, Thelotornis, Rhabdophis, Philodryas ve Tachymenis) insan ölümlerine sebep olmuştur.[4]

Dünyanın çoğu yerinde yılan ısırığının rapor edilme zorunluluğu yoktur,[1] ve yılan ısırıkları genellikle bildirilmez. Bu sebeple hiçbir zaman uluslararası seviyede yılan ısırıklarının sıklığıyla ilgili hassas bir çalışma yapılamadı. Yine de bazı tahminlere göre yılda 5.4 milyon yılan ısırığı ve muhtemelen 125.000'i ölümle sonuçlanan 2.5 milyon zehirlenme gerçekleşmektedir.[1] Diğer tahminlere göre ise yılda 1.2 ve 5.5 milyon arası ısırık 421,000 ve 1.8 milyon arası zehirlenme ve 20,000 ve 94,000 arası ölüm gerçekleşmektedir.[1] Isırık sonrası hayatta kalan birçok insan, zehir sebebiyle sakatlığa kadar giden kalıcı doku hasarına maruz kalır. Yılan ısırığından kaynaklı zehirlenme ve ölüm en fazla Güney Asya, Güneydoğu Asya ve Sahraaltı Afrikası'nda görülür. En fazla ölümün rapor edildiği ülke Hindistan'dır.

Dünya çapında yılan ısırıkları en sık olarak, insanların dışarıda ve yılanların da daha aktif olduğu yaz mevsiminde gerçekleşir.[1][5] Tarımsal ve tropik bölgelerde diğer yerlere oranla daha çok ısırık vakası meydana gelir.[1][6] Kurbanlar genellikle 17 ve 27 yaşları arasındaki erkeklerdir.[2][5][7] Isırılan bölge %90-98 oranında ekstremiteler olmakla beraber, baş ve gövde ısırıkları en tehlikeli ısırık bölgeleridir.[8] Çocuklar ve yaşlıların ölme ihtimali daha yüksektir.[2][9] Hindistan'da her yıl yaklaşık 15.000 kişi yılan ısırığı sonucu ölmektedir.[10] Hindistan'da tanımlanmış 216 yılan türü bulunur ve bunların 52'sinin zehirli olduğu bilinmektedir.[11] Ülkede gerçekleşen ölümlerin neredeyse tamamından Russell engereği, Hint kobrası, benekli engerek ve mavi bongar yılanlarını içeren dört büyük yılan sorumludur. Neotropikler'de, birçok bilinen tür olmasına rağmen Bothrops (Bothrops atrox ve Bothrops asper) çoğu ölümcül ısırığın sebebidir.[6] Crotalus durissus bu bölgedeki bir diğer önemli türdür.

Afrika'da yaklaşık 400 yılan türü bulunur ve çoğu göreli olarak zararsızdır. Yaklaşık 100 türün ısırığı tıbbi müdahale gerektirirken bu türlerden 30 kadarı insan ölümlerine sebep olmaktadır.[12] Afrika'daki ölümlerin sorumlusu, bölgesel farklılıklara rağmen çoğu kez şişen engerektir.[13] Şişen engereğin normalde bulunmadığı Kuzey Afrika'da benekli engerek daha fazla ısırıktan sorumludur.[6] Doğu Afrika'da sorumlular genellikle şişen engerekler, tüküren kobralar ve mambalardır.[12] Isırık oranı tarım aktiviteleriyle paralel bir şekilde ve yağmur sezonuna yaklaşılmasıyla artışa geçer. Çoğu ısırık vakası, yılan avlarını çeken endüstriyel ağaçlandırma bölgelerinde gerçekleşir. Muz dikim alanları Causinae alt familyasını çekerken, kauçuk ve palmiye alanları kobralar ve yeşil mambaları çeker.[14] Afrika'da ayrıca çok zehirli bir kırbaç yılanı olan Dispholidus typus da bulunur.

Orta Doğu'da ısırıklardan sorumlu yılanlar Avrupa türlerine oranla daha zehirlidir. Ancak ölüm nadiren görülür, bazı tahminlere göre yılda 100 ölümlü ısırık gerçekleşmektedir.[14] Şeritli engerek, Filistin engereği ve koca engerek en fazla ısırık vakasında yer alan türlerdir.[14] Mısır kobrası gibi daha büyük ve daha zehirli elapidler de Orta Doğu boyunca bulunur.

Avrupa'da Amerika, Asya ve Afrika ile karşılaştırıldığında çok daha az ısırık vakası görülür. Avrupa'daki zehirli ısırılmaların neredeyse tamamı engerek kaynaklıdır. Bunlardan boynuzlu engerek, Avrupa engereği ve Vipera latasei ısırıkları başı çeker.[14] 731 milyon civarında nüfusu bulunan Avrupa'da yılan ısırıkları yılda sadece 30 kişiyi öldürür. Bu, yerel türlerin çoğunun hafif zehire sahip olmasının yanı sıra büyük oranda sağlık hizmetine ve panzehire ulaşımın kolay olmasıyla ilgilidir.[14]

Avustralya zehirli yılanların çoğunlukta olduğu tek kıtadır,[15] kraitler, kaplan yılanı ve doğu kahverengi yılanı neredeyse bildirilen bütün zehirli ısırıkların sorumlusudurlar.[14][15] Avustralya dünyanın en zehirli yılanlarına evsahipliği yapıyor olmasına karşın, panzehire erişimin kolay olması sebebiyle yılda sadece birkaç ölümlü vaka görülür.

Pasifik'deki adaların çoğunda kara yılanları bulunmaz.[14] Deniz yılanları Hint Okyanusu ve tropikal Pasifik Okyanusu'nda yaygındır ancak Atlas Okyanusu, Karayipler, Akdeniz ve Kızıldeniz'de bulunmazlar.[16] Türlerin çoğu kıyıya yakın yerlerde veya mercan resiflerinde yaşar, sarı karınlı deniz yılanı açık okyanusta bulunabilir.[16] Genellikle agresif olmayan deniz yılanlarından kaynaklanan ısırıkların %50'den fazlası, balıkçının balık ağına dolanan yılanı çıkarmaya çalışması esnasında gerçekleşir.[16][17] Semptomlar 5 dakika gibi kısa bir sürede görülebilirken türe ve ısırılan vücut bölgesine bağlı olarak bu süre 8 saate kadar çıkabilir.[16] Deniz yılanlarının çok zehirli olmasına rağmen rapor edilen vakaların %80'i kuru ısırıkla sonuçlanmıştır.[16][18] Panzehirin bulunuşu ve acil tedavideki gelişmelerle birlikte yılan ısırıklarındaki ölüm oranı %3'e kadar indi.[16]

Kuzey Amerika'da bulunan 120 yerli tür içinde, tamamı elapidae ve engerek ailesinde yer alan 20 kadar tür insanlar için tehlikelidir.[2] Ancak ABD'nin Maine, Alaska ve Hawaii dışında kalan bütün eyaletleri bu 20 zehirli türden en az birine ev sahipliği yapar.[2] ABD'deki çoğu yılan ısırığı kaynaklı ölümlerin sorumlusu batı ve doğu elmas sırtlı çıngıraklı yılanlarıdır, mercan yılanlarının dahil olduğu ısırık vakaları %2'nin altındadır.[2][19] Bu ülkedeki çoğu ısırık, çıngıraklı yılan yoğunluğunun daha fazla olduğu ülkenin güneybatı kesiminde gerçekleşir.[20] Kuzey Karolina eyaleti yaklaşık olarak 100.000'de kişide 19 vaka ile ısırılma sıklığında birinci sırada yer alır.[21] ABD'nin ulusal ortalaması ise 100.000 kişide 4 ısırıktır.[21]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g Kasturiratne, A. (Kasım 2008). "The Global Burden of Snakebite: A Literature Analysis and Modelling Based on Regional Estimates of Envenoming and Deaths". PloS Medicine. Cilt 5 (11 bas.). doi:10.1371/journal.pmed.0050218. 27 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  2. ^ a b c d e f Gold, Barry S. (1 Nisan 2002). "Bites of venomous snakes". The New England Journal of Medicine. Cilt 347 (5 bas.). ss. 347-56. ISSN 0028-4793. 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2009. 
  3. ^ Russell, F. E. (1990). "When a snake strikes". Emerg Med. Cilt 22 (12 bas.). ss. 33-4, 37-40, 43. 
  4. ^ a b Mackessy, Stephen P. (Haziran 2002). "Biochemistry and pharmacology of colubrid snake venoms" (PDF). Journal of Toxicology: Toxin Reviews. Cilt 21 (1–2 bas.). ss. 43-83. doi:10.1081/TXR-120004741. 2 Haziran 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2009. Estimates of the number of venomous colubrids approach 700 species. Most may not produce a venom capable of causing serious damage to humans, but at least five species (Dispholidus typus, Thelotornis capensis, Rhabdophis tigrinus, Philodryas olfersii and Tachymenis peruviana) have caused human fatalities 
  5. ^ a b Wingert W, Chan L (1 Haziran 1988). "Rattlesnake bites in southern California and rationale for recommended treatment". West J Med. Cilt 148 (1 bas.). ss. 37-44. PMID 3277335. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2006. 
  6. ^ a b c Gutiérrez, José María (6 Haziran 2006). "Confronting the Neglected Problem of Snake Bite Envenoming: The Need for a Global Partnership". PLoS Medicine. Cilt 3 (6 bas.). doi:10.1371/journal.pmed.0030150. 11 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2009. 
  7. ^ Parrish H (1966). "Incidence of treated snakebites in the United States". Public Health Rep. Cilt 81 (3 bas.). ss. 269-76. PMID 4956000. 
  8. ^ Çakır, Beyhan; Çobanoğlu, Bengü; Aygıt, Ahmet Cemal (2009). "Yılan Isırığına Bağlı Nekroz Olgusu". Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakultesi Dergisi. Cilt 10 (3 bas.). ss. 051-054. ISSN 1302-6755. Erişim tarihi: 5 Nisan 2010. [ölü/kırık bağlantı]
  9. ^ Gold BS, Wingert WA (Haziran 1994). "Snake venom poisoning in the United States: a review of therapeutic practice". South. Med. J. Cilt 87 (6 bas.). ss. 579-89. PMID 8202764. 
  10. ^ Meenatchisundaram, S.; Michael, A. (Ekim 2009). "Snake bite and therapeutic measures: Indian scenario" (PDF). Indian Journal of Science and Technology. Cilt 10 (2 bas.). ss. 69-73. ISSN: 0974- 6846. 27 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Nisan 2011. 
  11. ^ Bawaskar, HS (2007). "Snake Bite Poisoning" (PDF). Medicine Update. Cilt 17. ss. 350-358. Erişim tarihi: 30 Nisan 2011. [ölü/kırık bağlantı]
  12. ^ a b "Snakes and Snakebites-Part 1: Prevention of Snake Bites" (PDF). Pharmaceutical Newsletter. Cilt 4 (1 bas.). Temmuz 2007. ss. 1-4. Erişim tarihi: 15 Nisan 2010. 
  13. ^ Mallow, David (2004). True Vipers: Natural History and Toxinology of Old World Vipers. Malabar, FL: Krieger Publishing Company. s. 359. ISBN 0894648772. 
  14. ^ a b c d e f g Chippaux, J.P. (1998). "Snake-bites: appraisal of the global situation" (PDF). Bulletin of the World Health Organization. Cilt 76 (5 bas.). ss. 515-24. 28 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Temmuz 2009. 
  15. ^ a b Mirtschin, P.J. (Kasım 2002). "Influences on venom yield in Australian tigersnakes (Notechis scutatus) and brownsnakes (Pseudonaja textilis: Elapidae, Serpentes)" (PDF). Toxicon. Cilt 40 (11 bas.). ss. 1581-92. 22 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Temmuz 2009. 
  16. ^ a b c d e f Phillips, Charles M. (Mart 2002). "Sea snake envenomation" (PDF). Dermatologic Therapy. Cilt 15 (1 bas.). ss. 58-61(4). doi:10.1046/j.1529-8019.2002.01504.x. 28 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2009. 
  17. ^ Thomas, Craig (1997). All Stings Considered: First Aid and Medical Treatment of Hawaii's Marine Injuries. Honolulu, HI: University of Hawaii Press. ss. 72-76. ISBN 0824819004. 
  18. ^ Tu, AG (Temmuz-Eylül 1987). "Sea snake bites". Clinics in Dermatology. Cilt 5 (3 bas.). ss. 118-26. ISSN 0738-081X. PMID 3311337. 
  19. ^ Morgan, David L.; Borys, Douglas J.; Stanford, Rhandi; Kjar, Dean; Tobleman, William (Şubat 2007). "Texas Coral Snake (Micrurus tener) Bites". Southern Medical Journal. Cilt 100 (2 bas.). ss. 152-156. doi:10.1097/01.smj.0000253596.39121.19. Erişim tarihi: 30 Nisan 2011. [ölü/kırık bağlantı]
  20. ^ Russell, Findlay E (1983). Snake Venom Poisoning (İngilizce). Great Neck, NY: Scholium International. s. 163. ISBN 0-87936-015-1. 
  21. ^ a b Russell, Findlay E. (Şubat 1980). "Snake Venom Poisoning in the United States". Annual Review of Medicine. Cilt 31. ss. 247-59. doi:10.1146/annurev.me.31.020180.001335. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009. [ölü/kırık bağlantı]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yılan_ısırığı_epidemiyolojisi&oldid=31808251" sayfasından alınmıştır