Yaglakar uruğu
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Yaglakar uruğu Eski Türkçe: 𐰖𐰍𐰞𐰴𐰺 (Yaγlaqar) | |
|---|---|
 | |
| Kurucu | Bezgek Yaglakar han (Efsanevi) |
| Yıkılış | 795 |
Yaglakar uruğu, Türk Kağanlığı'nın yıkılmasıyla Uygur Kağanlığı'nı kuran Kutluk Bilge Kül Kağan'ın mensup olduğu Uygur kağanlık soyudur. 744'te kurulan Uygur Kağanlığı'nı, Bögü Kağan'ın üvey evladı Tun Baga Tarkan tarafından öldürülmesine kadar Yaglakar uruğu yönetmiştir.[1] Ancak Tun Baga Tarkan, Bögü Kağan tarafından evlat edinildiği için devlet geleneğinde Yaglakar unvanını kullanmıştır. Bu yüzden, Tun Baga Tarkan'ın Çin kaynaklarında Yaglakar uruğuna mensup olduğu kayıtlıdır. Tun Baga Tarkan'ın tahta geçmesiyle resmî olmasa bile gerçekte Yaglakar uruğunun Uygur Kağanlığı'ndaki kut sahipliği sona ermiştir.
Uygurlar arasındaki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Karı Çor Tigin Yazıtı'na göre, Yaglakar uruğu adını Bezgek Yaglakar Kağan'dan almıştır.[2] Yaglakar uruğu, Uygurları oluşturan dokuz uruktan biri ve bu urukların yöneticisi konumundadır.[3] Bahsi geçen Uygur urukları şunlardır: Yaglakar, Uturkar, Kürebir, Bagasıkır, Ebirçig, Kasar (Hazar), Hu-wu-su,[4] Yagmurkar, Eymür.[5]
779'da Aşina/Asena (Bozkurt Destanındaki dişi kurt) soyundan Tun Baga Tarkan'ın yönetimi eline geçirmesiyle Yaglakar uruğu Uygur Kağanlığı'ndaki kut yetkisini kaybetmiştir.[3] 795'te vefat eden Ur Çor Kağan'nın veliahtı olmadığı için onun yerine geçen II Kutluk'un kimi kaynaklarda bir Dokuz Oğuz uruğu olan Ediz uruğundan[6] olduğu söylenmekle birlikte,[7] bu kağanın Yaglakar uruğundan olduğu da iddia edilmiştir.[3] Tarihî Türk kaynaklarında Yaglakar adı çokça geçmektedir. En hacimli Uygur bitiglerinden olan Taryat Yazıtları'nın batı yüzünün yedinci satırında geçen bu kelime; Boyla Kutlug Yargan adına tahminen 745-780 arasında arasında dikilen Suci Bitiği'nde şu şekilde kullanılmaktadır:[8]"Uygur yirinte, Yaglakar Kanta keltim. Kırkız oglı men." (Uygur ülkesindeki Yaglakar kağanına geldim. Ben Kırgız'ım.)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Gömeç, Saadettin (2010), Boyla ve Baga Unvanı 4 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, Yıl: 20.
- ^ Cengiz Alyılmaz. "Karı Çor Tigin Yazıtı" (PDF). 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2017., s. 22.
- ^ a b c Gömeç, Saadettin. "Uygur Kağan Soyunun Problemleri" (PDF). Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.
- ^ Türkçesi bilinmiyor. Çin kaynaklarında bu şekilde geçiyor.
- ^ E.G.Pulleyblank, “Some Remarks on the Toquzoghuz Problem”, Ural Altaische Jahrbücher, 28/1-2, Wiesbaden 1956, s.39-40.
- ^ "Uygurlar". Dallog. 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.
- ^ Alyılmaz, Cengiz (2013), Karı Çor Tigin Yazıtı, Atatürk Kültür Merkezi dergisi, 36. sayı, s. 7.
- ^ "Uygur Kitabeleri". 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.