Kuyaş
Kuyaş (Tatarca: Кояш veya Qoyaş, Başkurtça: Ҡояш, Özbekçe: Quyosh), Türk ve Altay mitolojilerinde Güneş Tanrısı. Koyaş Ata, Gün (Kün) Ata, Güneş (Küneş) Ata ya da Yaşık Ata olarak da bilinir. Moğollar Nar (Nara) Etzeg derler.
| Kuyaş | |
|---|---|
| Özellikleri | |
| Alanı | Güneş |
| Mekânı | Gökyüzü |
| Semboller | Tulpar, Tuğrul (mitoloji) |
| Kişisel bilgileri | |
| Ebeveynler | Kayra Han ve Yer Tanrı |
| Kardeşler | Erlik Umay Ay Ata |
Yeryüzüne gönderdiği yaşam enerjisi nedeniyle Türk kültüründe Güneş'e saygı duyulur ve Yaşam verici bir unsur olarak kabul edilir. Güneş'in doğduğu yön saygıyı hak eder. Avrupa medeniyeti “Eks Oriente Luks” (“Işık Doğudan Yükselir” yani uygarlığın kökeni doğudadır,) diyerek aynı anlayışı farklı bir biçimde vurgulamışlardır. Anadolu sözcüğü eski Yunan dilinde Güneş'in doğduğu yer demektir. Türkler doğan Güneşi üç veya dokuz kez selamlarlar. Hakanın çadırın kapısı doğuya bakar. Evlerin kapıları hep doğuya açılır. Moğolca söyleyişi Macarların Güneş Tanrısı Napkiraly'yi anımsatmaktadır. Tüm kültürlerde güneş dünyaya gönderdiği ışıklar, yani yaşam enerjisi nedeniyle saygı duyulmuştur. Verdiği ısı onun gücü olarak görülmüştür. Bu nedenle de neredeyse tüm uygarlıklarda ve tüm topluluklarda eril olarak algılanarak Baş Tanrı konumuna getirilmiştir. Göğün yedinci katında oturur. Türklerle de bağlantılı bazı ön Asya kültürlerinde dişil olarak algılanmıştır. Günümüzde kızlara Güneş adının verilmesinin nedenlerinden birisi de budur. Türklerde güneş sıcağın ay ise soğuğun sembolüdür. Ural Batır (Ural Han) söylencesinde Gök Tanrısı Samrav'ın iki karısı vardır birisinin adı Kuyaş Ana'dır. (Diğeri de Ay Ana'dır.) Gün Han ile karıştırılmamalıdır.
Divan-ı Lügati’t Türk'te sözcüğe Usıtgan kuyaş kapsadı (Bunaltıcı güneş bastırdı) şeklinde rastlanır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kuyaş: (Kuy/Kuz) kökünden türemiştir. Güneş demektir.
- Gün: (Gün/Kün) kökünden türemiştir. Gündüz ve ayrıca Güneş demektir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mongolian & Turkic Gods30 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Kuyash Ham Alav, H.B. Paksoy30 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Güneş de Alevdir
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |