Νομός Θεσπρωτίας
Συντεταγμένες: 39°29′47″N 20°26′48″E / 39.4963°N 20.4467°E
| Θεσπρωτία | |
| Περιφερειακή ενότητα | |
 | |
| Χώρα |  Ελλάδα |
| Πρωτεύουσα | Ηγουμενίτσα |
| Ιστορική Πρωτεύουσα | |
| Δήμοι | 3 |
| Διοίκηση | |
| • Αντιπεριφερειάρχης | Θωμάς Γ. Πιτούλης (2011-) |
| Διοικητική διαίρεση | |
| • Περιφέρεια | Ηπείρου |
| Έτος δημιουργίας νομού | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Ήπειρος |
| Έκταση | |
| • Συνολική | 1.515 τ.χλμ |
| • Κατάταξη | 41η |
| Πληθυσμός | |
| • Συνολικός | 43.587 (2011) |
| • Κατάταξη πληθ. | 8η |
| • Πυκνότητα | 95 κάτ./χλμ² |
| • Κατάταξη πυκν. | 5 |
| ISO 3166-2 | GR-32 |
| Ταχ. κώδικες | 46100 |
| Πιν. αυτοκινήτων | ΗΝ* |
| Ιστότοπος | http://www.thesprotia.gr |
Ο Νομός Θεσπρωτίας, ή Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας (κατά Σχέδιο Καλλικράτης), είναι ένας από τους 54 νομούς της Ελλάδας, ο βορειοδυτικότερος της ηπειρωτικής χώρας και πιο συγκεκριμένα ένας από τους τέσσερις νομούς της γεωγραφικής και διοικητικής περιφέρειας της Ηπείρου. Ανήκει στους ακριτικούς νομούς της χώρας. Πρωτεύουσα του νομού είναι η Ηγουμενίτσα.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Θεσπρωτία ήταν στην πρώιμη Εποχή του Χαλκού πρώτό-Ελληνική περιοχή και βρέθηκαν πολλά αρχαία Ελληνικά τοπωνύμια.[1][2] Στην αρχαιότητα την κατοικούσαν οι Θεσπρωτοί ένα από τα τρία κύρια Ηπειρώτικα φύλλα, στα ανατολικά τους βρίσκονταν οι Μολοσσοί και στα βόρεια οι Χάονες. Ο Στράβων θεωρούσε και την Κασσωπαία τμήμα της Θεσπρωτίας, αν και είναι γνωστό από αρχαία νομίσματα ότι η Κασσωπαία αποτέλεσε για κάποιο διάστημα αυτόνομη πολιτεία. Αν ληφθεί όμως υπόψη η γνώμη του Στράβωνα, όπως και άλλων συγγραφέων, που τοποθετούν τη Δωδώνη σ΄ αυτή τη χώρα, τότε θα πρέπει να εκλαμβάνεται ότι η Θεσπρωτία στην αρχαιότητα περιλάμβανε όλη την έκταση της περιοχής Σουλίου, τις πεδιάδες της Άρτας και της Πρέβεζας, μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο. Μνεία των κατοίκων της κάνει επίσης και ο Όμηρος, αναφέροντας τον Βασιλέα αυτής τον Φείδωνα καθώς επίσης ο Ηρόδοτος και άλλοι μεταγενέστεροι. Στην περίοδο της ακμής της η Θεσπρωτία περιελάμβανε εκτός από την Κασσωπαία και την Ελαιάτιδα, τη Δρυοπία, την Κεστρίνη της Χαονίας και την Αθαμανία (σημερινή Τζουμέρκα). Η Θεσπρωτία εισήλθε στο Αρχαίο βασίλειο της Ηπείρου και κατόπιν στην Ρωμαϊκή επαρχία της Ηπείρου. Όταν τεμαχίστηκε η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η Θεσπρωτία εισήλθε στην Βυζαντινή αυτοκρατορία, τον Μεσαίωνα από τον 9ο - 11ο αιώνα την κατέκτησαν οι Βούλγαροι και κατόπιν έπεσε στην Οθωμανική αυτοκρατορία (1430).
Από τον 8ο έως τον 15ο αιώνα η περιοχή της Θεσπρωτίας ονομαζόταν Βαγενετία, τον 7ο αιώνα την εποχή που οι Σλάβοι επιτέθηκαν στα Βαλκάνια εγκαταστάθηκε στην Θεσπρωτία η Σλαβική φυλή Βαϊουνίτες.[3][4] Στα τέλη της Οθωμανικής περιόδου ονομαζόταν Τσαμουριά επειδή κατοικούσαν οι Τσάμηδες.[5] [6] Η Θεσπρωτία έφυγε από την Οθωμανική κυριαρχία μετά την ήττα της όταν ξέσπασε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, έγινε τμήμα του Νομού Πρεβέζης, οι επαρχίες της ήταν Ηγουμενίτσα, Μαργαρίτι Θεσπρωτίας, Παραμυθιά Θεσπρωτίας και Φιλιάτες.[7] Η περιοχή πάνω από τον ποταμό Αχέρων εξακολουθούσε ωστόσο από την επίσημη Ελληνική κυβέρνηση να αναφέρεται σαν Τσαμουριά μέχρι το 1937.[8][9][10] Στην περιοχή της Θεσπρωτίας καταγράφηκαν 60.705 κάτοικοι (1923) και 20.319 Αλβανοί Μουσουλμάνοι (1920).[11] Μετά την εκδίωξη τους στην Αλβανία όταν έληξε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος οι Μουσουλμάνοι Αλβανοί καταγράφηκαν σε απογραφή μόνο 77 (1951).[12] Στην απογραφή του 1981 (πριν από την εφαρμογή της διοικητικής διαίρεσης του σχεδίου Καποδίστρια), ο νομός Θεσπρωτίας περιελάμβανε 4 επαρχίες, 3 δήμους, 99 κοινότητες και 171 οικισμούς.
Όρια - έκταση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Συνορεύει βόρεια με την Αλβανία (Νομός Αυλώνα), ανατολικά με την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, νότια με την Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας και δυτικά βρέχεται από το Ιόνιο Πέλαγος. Η συνολική έκταση της Περιφερειακής Ενότητας είναι 1.515 τ.χλμ.
- Πρωτεύουσα: Ηγουμενίτσα
- Ταχυδρομικοί Κώδικες: 46100 (Ηγουμενίτσα), 46200 (Παραμυθιά)
- Τηλεφωνικοί Κωδικοί: 26650 (Περιοχή Ηγουμενίτσας), 26660 (Περιοχή Παραμυθιάς), 26640 (Περιοχή Φιλιατών)
Πολιτική ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Διοικητικά η Θεσπρωτία χωριζόταν μέχρι το 1997 σε τέσσερις επαρχίες:
| Επαρχία | Έδρα Επαρχίας |
|---|---|
| Θυάμιδος | Ηγουμενίτσα |
| Μαργαριτίου | Μαργαρίτι |
| Σουλίου | Παραμυθιά |
| Φιλιατών | Φιλιάτες |
Μορφολογία εδάφους
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Γενικά ο νομός είναι κατά 70% ορεινός, 24,7 % ημιορεινός και μόλις το 5,3 πεδινός.
Όρη – ποταμοί
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το ανάγλυφο του νομού διαμορφώνεται κυρίως από τους ακόλουθους 6 ορεινούς όγκους και 3 ποταμούς::
- Όρη Τσαμαντά: βρίσκονται στα σύνορα με την Αλβανία :με μέγιστο υψόμετρο 1.896 μ. που συνεχίζουν νοτιότερα με τη Μεγάλη Ράχη.
- Όρη Φιλιατών, νοτιοδυτικότερα των προηγουμένων με υψηλότερη κορυφή 1.064 μ., ανατολικότερα των οποίων βρίσκεται το Φαρμακοβούνι (1240 μ.)
- Όρη Σουλίου που αποτελούν την ανατολικότερη από τις τρεις παράλληλες οροσειρές που βρίσκονται στο νότιο τμήμα του νομού με υψηλότερη κορυφή την Αλυσό (1815 μ.)
- Όρη Παραμυθιάς, που είναι η νοτιοανατολική οροσειρά, νότια των προηγουμένων
- Όρος Χιονίστρα (1644 μ. που βρίσκεται βορειότερα των προηγουμένων.
- Όρη της Πάργας που εκτείνονται νοτιοδυτικότερα των προηγουμένων με μέγιστο υψόμετρο τα 927 μ. που συνεχίζουν νότια στο νομό Πρεβέζης.
Τρεις είναι οι βασικοί ποταμοί που διαρρέουν το νομό Θεεπρωτίας:
- Ο Θύαμις, ή Καλαμάς, του οποίου οι πηγές βρίσκονται στο νομό Ιωαννίνων και με κατεύθυνση δυτική εκβάλει στο Ιόνιο,
- Ο Αχέρων του οποίου οι πηγές βρίσκονται στα όρη του Σουλίου με παραπόταμους τον Ντάλα και Κωκυτό και
- Ο Ξάνθος που συνεχίζει βόρεια πορεία στο αλβανικό έδαφος.
Πεδιάδες – λίμνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σημαντικότερες πεδιάδες είναι η παρά τις εκβολές του Θύαμη που ενώνεται με την ευρύτερη πεδιάδα της Ηγουμενίτσας συνολικής έκτασης 60 τ.χλμ. Υφίστανται και δύο μικρότερες δυτικά από τα όρη Παραμυθιάς και στη περιοχή Μαργαριτίου.
Στο δε κέντρο του νομού υπάρχουν κάποιες μικρές λίμνες.
Ακτογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ακτογραμμή του νομού Θεσπρωτίας εκτείνεται από Β-ΒΔ (αλβανικά σύνορα), ακρωτήριο Στύλος, προς Ν-ΝΑ. ακρωτήριο Βαρλαάμ, συνεχίζοντας στο νομό Πρεβέζης με τις ακόλουθες εγκολπώσεις - διαμορφώσεις από Β. προς Ν.: όρμος Αετού, λιμένας Παγανιάς, όρμος Χαλκιάς, ακρωτήριο Στροβίλι, όρμος Σαγιάδας, ακρωτήριο Καλαμάς και προ αυτού η νησίδα Ξεράδι, όρμος Βάλτου, όπου παρατηρούνται μεγάλες προσχώσεις από τις εκβολές του ποταμού Καλαμά, ακρωτήριο Βατάτσας, με την έναντι νησίδα Πρασσούδι.
Στη συνέχεια ακολουθεί ο μεγάλος όρμος Ηγουμενίτσας, στο μυχό του οποίου υφίσταται μεγάλη υφαλαύλακα και ο λιμένας Ηγουμενίτσας, προ του οποίου βρίσκεται η νησίδα Αγιονήσι. Ακολουθεί ο όρμος Πλαταριάς, με την έναντι νησίδα Χειρονήσι και νοτιότερα οι νησίδες Άγιος Νικόλαος και Μαύρο Όρος, όπου και το νότιο σημείο διέκπλου του στενού της Κέρκυρας. Ακολουθεί νοτιότερα το ακρωτήριο Βαρλαάμ, λίγο μετά του οποίου συνεχίζεται η ακτογραμμή του νομού Πρεβέζης.
Κλίμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το κλίμα του νομού, γενικά στα παράλια είναι μεσογειακό, και βαθμιαία στο εσωτερικό ηπειρωτικό.
Πληθυσμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Είναι ένας από του πιο αραιοκατοικημένους νομούς. Το 1981 ο συνολικός πληθυσμός ανέρχονταν στους 41.278 κατοίκους. Στην απογραφή του 2001 αριθμούσε τους 46.091 κατοίκους. Ως προς την κατανομή ο πληθυσμός του νομού διακρίνεται σε ημιαστικό, περίπου το 28,5% και σε αγροτικό το υπόλοιπο 71,2%. Αστικός πληθυσμός δεν παρατηρείται. Σε γεωγραφική κατανομή το 8,3% είναι πεδινός, το 48% ημιορεινός και το υπόλοιπο 43,7% ορεινός.
Από οικονομικής πλευράς, από το σύνολο του πληθυσμού του 1981 (41.278), οι 14.500 περίπου αποτελούν τον ενεργό πληθυσμό. Εξ αυτών οι 10.000 φέρονταν να απασχολούνταν σε αγροτική οικονομία, οι 2.500 περίπου σε βιομηχανία και βιοτεχνία και οι υπόλοιποι 2.000 σε μεταφορές και υπηρεσίες, (δημόσιες - ιδιωτικές). Λόγω δε της παρατηρούμενης μετανάστευσης στο υφιστάμενο εργατικό δυναμικό συγκαταλέγονται πολλά άτομα μεγάλης ηλικίας.
Διοικητική διαίρεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Νομός Θεσπρωτίας, από το 2011 και με την εφαρμογή του Προγράμματος «Καλλικράτης», αποτελεί την Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας (με έδρα την Ηγουμενίτσα) της Περιφέρειας Ηπείρου. Με την συνένωση και συγχώνευση των Δήμων από 8 σε 3 όπως προέβλεπε το Πρόγραμμα, οι νέοι δήμοι που προέκυψαν είναι οι:
| Δήμος | Έδρα | Πληθυσμός(2011) |
|---|---|---|
| Ηγουμενίτσας | Ηγουμενίτσα | 25.814 |
| Σουλίου | Παραμυθιά (Ιστορική έδρα: Σαμονίδα) | 10.063 |
| Φιλιατών | Φιλιάτες | 7.710 |
- Για την πλήρη διοικητική διαίρεση της Π.Ε. Θεσπρωτίας όπως ισχύει από το 2011 σύμφωνα με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», δείτε: Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Θεσπρωτίας.
Αντιπεριφερειάρχες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αντιπεριφερειάρχης από το 2011 διατελεί ο Θωμάς Πιτούλης, ο οποίος επανεξελέγη τα έτη 2014, 2019 και 2023.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Slavistic printings and reprintings. Mouton. 1972. σ. 60
- ↑ Georgiev, Vladimir Ivanov (1981). Introduction to the History of the Indo-European Languages. Publishing House of the Bulgarian Academy of Sciences. σσ. 156-157
- ↑ Soustal & Koder 1981, σ. 119
- ↑ Komatina 2016, σ. 89
- ↑ Kornrumpf, Hans-Jurgen (1984). "Der Sandschak Camlik. Anmerkingen zu einem Kurzlebigen Spatosmanischen Verwalitungsbezirk"
- ↑ Kokolakis, Mihalis (2003). Το ύστερο Γιαννιώτικο Πασαλίκι: χώρος, διοίκηση και πληθυσμός στην τουρκοκρατούμενη Ηπειρο (1820-1913) The late Pashalik of Ioannina: Space, administration and population in Ottoman Epirus (1820-1913). EIE-ΚΝΕ. σ.373
- ↑ Kallivretakis, Leonidas (1995). "Η ελληνική κοινότητα της Αλβανίας υπό το πρίσμα της ιστορικής γεωγραφίας και δημογραφίας [The Greek Community of Albania in terms of historical geography and demography." In Nikolakopoulos, Ilias, Kouloubis Theodoros A. & Thanos M. Veremis (eds). Ο Ελληνισμός της Αλβανίας [The Greeks of Albania]. University of Athens. σ. 47
- ↑ Baltsiotis, Lambros (2011). "The Muslim Chams of Northwestern Greece: The grounds for the expulsion of a "non-existent" minority community"
- ↑ Greece. Volume I — Physical Geography, History, Administration and Peoples. United Kingdom, Naval Intelligence Division. 1944. σ. 255
- ↑ Law, Gwillim (1999). Administrative subdivisions of countries: a comprehensive world reference, 1900 through 1998. McFarland. σ. 152
- ↑ Ktistakis, Giorgos (February 2006). Περιουσίες Αλβανών και Τσάμηδων στην Ελλάδα: Aρση του εμπολέμου και διεθνής προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου'
- ↑ Troumpeta, Sevastē. (2013). Physical anthropology, race and eugenics in Greece (1880s-1970s). Boston: Brill. σ. 194
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Baltsiotis, Lambros (2011). "The Muslim Chams of Northwestern Greece: The grounds for the expulsion of a "non-existent" minority community"
- Georgiev, Vladimir Ivanov (1981). Introduction to the History of the Indo-European Languages. Publishing House of the Bulgarian Academy of Sciences
- Law, Gwillim (1999). Administrative subdivisions of countries: a comprehensive world reference, 1900 through 1998