1980
| Տարիներ |
|---|
| 1976 · 1977 · 1978 · 1979 — 1980 — 1981 · 1982 · 1983 · 1984 |
| Տասնամյակներ |
| 1950‑ականներ · 1960‑ականներ — 1970‑ականներ — 1980‑ականներ · 1990‑ականներ |
| Դարեր |
| 19-րդ դար — 20-րդ դար — 21-րդ դար |
| Գրիգորյան օրացույց | 1980 MCMLXXX |
| Հուլյան օրացույց | 1979—1980 (հունվարի 14 -ից) |
| Հուլյան օրացույց բյուզանդական շրջան | 7488—7489 (սեպտեմբերի 14-ից) |
| Հռոմի հիմնադրումից սկսած | 2732—2733 (մայիսի 4-ից) |
| Հայկյան տոմար | 4472—4473 (օգոստոսի 11-ից) ՏՆՀԲ—ՏՆՀԳ |
| Հրեական օրացույց | 5740—5741 ה'תש"ם — ה'תשמ"א |
| Իսլամական օրացույց | 1400—1401 |
| Չինական օրացույց | 4676—4677 己未 — 庚申 դեղին գառ — սպիտակ կապիկ |
| Եթովպական օրացույց | 1972—1973 |
| Հին հնդկական օրացույց | |
| - Վիկրամ սամվատ | 2036—2037 |
| - Շակա սամվատ | 1902—1903 |
| - Կալի յուգա | 5081—5082 |
| Իրանական օրացույց | 1358—1359 |
| Բուդդայական օրացույց | 2523 |
1980 թվական, նահանջ տարի, ըստ Գրիգորյան օրացույցի սկսում է երեքշաբթի օրը։ Սա մեր թվարկության 1980 թվականն է, XX դարի 80-րդ տարին։
Դեպքեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հունվար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հունվարի 1 – Փոփոխություն Շվեդական ժառանգության կարգում, որը Վիկտորիա արքայադուստրին դարձրեց Շվեդիայի գահի առաջին հավակնորդ, և թագաժառանգ արքայադուստրը առաջ անցավ իր կրտսեր եղբորից։
- Հունվարի 4 – ԱՄՆ նախագահ Ջիմի Կարտերը ցորենի էմբարգո հայտարարեց ԽՍՀՄ-ին, ինչը ստացավ Եվրոպական հանձնաժողովի հավանությունը։
- Հունվարի 6
- Գլոբալ տեղորոշման համակարգը սկսեց գործարկվել ժամը 00:00 UTC։
- Սիցիլիայի նախագահ Պիերսանտի Մատարելլան սպանվեց մաֆիայի կողմից։
- Հունվարի 9 – Սաուդյան Արաբիայում, 63 Իսլամիստ գլխատվեցին Մեքքայի Մեծ տաճարի վրա հարձակման համար, որը տեղի էր ունեցել 1979 թվականի նոյեմբերին։
- Հունվարի 20
- Կուբան ճանաչեց Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետության (ՍԱԴՀ) անկախությունը։
- Պիտսբուրգ Սթիլերսը չորրորդ անգամ հաղթեց Ազգային ֆուտբոլային լիգայում վերջին վեց մրցաշրջաններում։
- Հունվարի 21
- Լոնդոնի ոսկու շուկայում գրանցվեց ոսկու ամենաբարձր գինը` 850 ԱՄՆ դոլար մեկ տրոյական ունցիայի համար։
- Ամենաքիչը 200 մարդ սպանվեց երբ փլուզվեց ցլամարտի հարթակը Կոլումբիայի Սինկելեխո քաղաքում։
- Հունվարի 26 – Իսրայելը և Եգիպտոսը սկսեցին դեվանագիտական հարաբերությունները[1]։
- Հունվարի 27 – Վեց ԱՄՆ դիվանագետներ, ներկայանալով որպես կանադացի, կարողացան Իրանի Թեհրան քաղաքից ինքնաթիռով հեռանալ Շվեյցարիա։
- Հունվարի 29 – Ռուբիկի խորանարդը իր միջազգային նորամուտը նշեց բրիտանական խաղալիքների ցուցահանդեսում[2]։
- Հունվարի 31 – Իսպանիայի դեսպանատունը Գվատեմալայում հարձակման ենթարկվեց և կրակի մատնվեց` սպանելով 36 մարդու։ Այն կոչեցին Իսպանական Թեհրան, 1979-80 թվականների ԱՄՆ-Իրան հարաբերությունների ֆոնին։
Փետրվար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Փետրվարի 2–3 – Մեքսիկայում տեղի ունեցած քրեակատարողական հիմնարկի խռովության արդյունքում 33 կալանավոր սպանվեցին և ավելի քան 100-ը` վիրավորվեցին։
- Փետրվարի 4 – Այաթոլլա Ռուհոլլա Խոմեինին Աբոլհասան Բանիսադրին անվանեց Իրանի նախագահ։
- Փետրվարի 13 – Ձեմառային օլիմպիական խաղեր 1980-ը բացումը Նյու Յորքում։
- Փետրվարի 15 – Վանուատուում, Ջոն Ֆրումի հետևորդները Տաննա կղզում հայտարարեցին իրենց անջատ ազգ Տաֆի։
- Փետրվարի 16 – Արեգակի խավարում նկատվեց Հյուսիսային Աֆրիկայում և Արևմտյան Ասիայում։
- Փետրվարի 19 – AC/DC անդամ Բոն Սկոտը մահացավ գիշերը ալկոհոլի չարաշահումից։
- Փետրվարի 23 –Այաթոլլա Ռուհոլլա Խոմեինին հայտարարեց, որ Իրանի խորհրդարանը պետք է որոշի Ամերիկյան դեսպանատան պատանդների հարցը։
- Փետրվարի 25 – Հեղաշրջում Սուրինամում, որի արդյունքում Հենք Արոնի կառավարությունը տապալվեց։
- Փետրվարի 27 – Իրանը ճանաչեց Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետության (ՍԱԴՀ) անկախությունը։
Մարտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Մարտի 1
- Հիմնադրվեց Առևտրային միությունների համագործակցության խումբը։
- Վոյաջեր-1 միջմոլորակային կայանը հաստատեց Սատուրնի Յանուս արբանյակի գոյությունը։
- Մարտի 3
- Պիեր Տրյուդոն վերադարձավ Կանադայի վարչապետի պաշտոնին։
- Audi Quattro չորս անիվների քարշակով սպորտային կուպեն ներկայացվեց Արևմտյան Գերմանիայում[3]։
- Մարտի 4 – Ռոբերտ Մուգաբեն ընտրվեց Զիմբաբվեի վարչապետ։
- Մարտի 8 – ԽՍՀՄում առաջին անգամ անցկացվեց Ռոք երաժշտության տոնահանդես։
- Մարտի 14 – Լեհական ավիաընկերության 007 թռիչքի կործանվեց վայէջք կատարելուց Վարշավաում, զոհվեցին ընդհանուր 87 մարդ։
- Մարտի 18 – Հիսուն մարդ զոհվեցին Ռուսաստանի Պլեսետսկ կոսմոդրոմում, երբ Վոստոկ-2Մ հրթիռը պայթեց, երբ փորձում էին լիցքավորել վառելիքով։
- Մարտի 21
- ԱՄՆ նախագահ Ջիմի Քարթերը հայտրարարեց, որ Միացյալ Նահանգները կբոյկետեն Մոսկվայի Օլիմպիական խաղերը։
- Մաֆիայի պարագլուխ Անժելո Բրունոն սպանվեց Ֆիլադելֆիայում։
- Մարտի 24
- Ավստրալիայի օլիմպիական կոմիտեն հայտարարեց, որ օլիմպիական ներկայացուցիչները կմեկնեն Մոսկվա չնայած դրան դեմ է երկրի վարչապետ Մալկոլմ Ֆրեյզերը։
- Արքեպիսկոպոս Օսկար Ռոմերոն սպանվեց Սան Սալվադորում պատարագ մատուցելիս։
- Հուլիսի 19 - Տեղի ունեցավ XXII Ամառային օլիմպիական խաղերի բացման հանդիսավոր արարողությունը (Մոսկվա, ԽՍՀՄ)։
- Հուլիսի 30 - Վանուատուն անկախացավ
- Սեպտեմբերի 12 - Թուրքիայում տեղի ունեցավ հեղափոխություն։ Իշխանության եկավ ազգային անվտանգության խորհուրդը գեներալ Քենան Էվրենի գլխավորությամբ։ Երկրի վարչապետ նշանակվեց ծովակալ Բյուլենթ Ուլուսուն։
- Նոյեմբերի 4 - ԱՄՆ-ի նախագահ ընտրվեց Ռոնալդ Ռեյգանը։
Աշխարհի բնակչություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Աշխարհի բնակչություն | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1980 | 1975 | 1985 | ||||
 Աշխարհ | 4,434,682,000 | 4,068,109,000 |  366,573,000 | 4,830,979,000 | 396,297,000 | |
 Աֆրիկա | 469,618,000 | 408,160,000 | 61,458,000 | 541,814,000 | 72,196,000 | |
 Ասիա | 2,632,335,000 | 2,397,512,000 | 234,823,000 | 2,887,552,000 | 255,217,000 | |
 Եվրոպա | 692,431,000 | 675,542,000 | 16,889,000 | 706,009,000 | 13,578,000 | |
 Լատինական Ամերիկաև Կարիբներ | 361,401,000 | 321,906,000 | 39,495,000 | 401,469,000 | 40,068,000 | |
 ՀյուսիսայինԱմերիկա | 256,068,000 | 243,425,000 | 12,643,000 | 269,456,000 | 13,388,000 | |
.jpg){kind=small} Օկեանիա | 22,828,000 | 21,564,000 | 1,264,000 | 24,678,000 | 1,850,000 | |
Ծնունդներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հունվար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հունվարի 16 - Սեյդու Կեյտա, մալիացի ֆուտբոլիստ, կիսապաշտպան
- Հունվարի 22 - Ջոնատան Վուտգեյթ, անգլիացի ֆուտբոլիստ, պաշտպան
Փետրվար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Փետրվար 20 - Արթուր Աբրահամ, հայ պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտիկ
- Փետրվարի 27 - Դոն Դիաբլո, հոլանդացի դիջեյ, ռեմիքսեր և երաժշտական պրոդյուսեր
Ապրիլ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ապրիլ 22 - Քրիստինե Պեպելյան, հայ երգչուհի
Մայիս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Մայիս 10 - Թինա Քեյ, հայ կրկեսի արտիստ, ակրոբատ
- Մայիս 12 - Արման Հովհաննիսյան, հայ երգիչ
- Մայիս 20 - Իկեր Կասիլյաս, իսպանացի ֆուտբոլիստ
Հունիս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հունիս 6 - Խորեն /Տարոն/ աբեղա Առաքելյան Հունահայոց թեմի հոգևոր հովիվ
- Հունիսի 17 - Կարեն Ալեքսանյան, հայ ֆուտբոլիստ, կիսապաշտպան
Հուլիս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հուլիսի 6 - Պաու Գասոլ, իսպանացի պրոֆեսիոնալ բասկետբոլիստ
- Հուլիսի 8 - Անդրե, հայ երգիչ
- Հուլիսի 18 - Քրիստեն Բել, ամերիկյան հեռուստահաղորդավարուհի է և կինոդերասանուհի
- Հուլիսի 26 - Արման Գևորգյան, հայ դերասան, հումորիստ և երգիչ
Օգոստոս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Օգոստոսի 8 - Արմենչիկ, հայ երգիչ
- Օգոստոսի 9 - Ալեքսանդր Թադևոսյան, հայ ֆուտբոլիստ, պաշտպան
Սեպտեմբեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Սեպտեմբերի 4 - Դավիթ Գարեթ, ջութակահար
- Սեպտեմբերի 26 - Պերճ Նահապետյան, հայ թմբկահար և երաժիշտ
Հոկտեմբեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հոկտեմբերի 1 - Կիմ-Լիան, հոլանդացի երգչուհի, երգահան, դերասանուհի և հաղորդավարուհի
- Հոկտեմբերի 21 - Քիմ Քարդաշյան, ամերիկացի հեռուստատեսային դեմք հայկական ծագմամբ
- Հոկտեմբերի 26 - Կրիստիան Կիվու, ռումինացի ֆուտբոլիստ, կիսապաշտպան
Դեկտեմբեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Դեկտեմբերի 7 - Ջոն Թերի, անգլիացի ֆուտբոլիստ, պաշտպան
- Դեկտեմբերի 18 - Քրիստինա Ագիլերա, ամերիկացի երգչուհի-երգահան և դերասանուհի
- Ջո Քոուլ, անգլիացի ֆուտբոլիստ, կիսապաշտպան
Մահեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հուլիսի 24 - Պիտեր Սելլերս, բրիտանացի դերասան, կատակերգու
- Օգոստոսի 30 - Խաչատուր Չալխուշյան, ռուսաստանցի հայ ճարտարապետ
- Սեպտեմբերի 12 - Էմիլ Միրզաբեկյան, գիտության գործիչ, ֆիզիկոս
- Անատոլի Սմիռնով, ԽՍՀՄ ՄԳԱ (1968) իսկական անդամ
- Ապրիլի 29 - Ալֆրեդ Հիչքոք, անգլիացի ռեժիսոր, սցենարիստ և պրոդյուսեր
- Լեոնիդ Մարտինով, ռուս խորհրդային բանաստեղծ
- Հունվար 14 - Գրիգոր Քեշիշյան, (տոհմական ազգանունը՝ Աջապահյան), հայ արձակագիր, թարգմանիչ (ծ. 1921)
- Փետրվարի 15 - Վասիլի Քաթանյան, հայազգի ռուսալեզու գրականագետ, դրամատուրգ (ծ. 1902)
- Մարտ 4 - Վախթանգ Անանյան, հայ արձակագիր (ծ. 1905)
- Ապրիլ 15 - Ժան Պոլ Սարտր, ֆրանսիացի փիլիսոփա, վիպագիր, դրամատուրգ, քննադատ, Նոբելյան մրցանակակիր (ծ. 1905)
- Մայիսի 14 - Հյու Գրիֆիտ, թատրոնի և կինոյի բրիտանացի դերասան, Օսկարի դափնեկիր։ (ծնվ․ 1912)
- Հուլիս 24- Փիթեր Սելլերս, անգլիացի դերասան (ծ. 1925)
- Հուլիս 25 - Վլադիմիր Վիսոցկի, ռուս դերասան, երգիչ (ծ. 1938)
- Օգոստոսի 23 - Ցոլակ Բեքարյան, հայ կոմպոզիտոր, ջութակահար, մանկավարժ (ծ. 1922)
- Դեկտեմբեր 8 - Ջոն Լենոն, անգլիացի ռոք-երաժիշտ (ծ. 1940)
- Դեկտեմբեր 19 - Հրանտ Ստեփանյան, խորհրդային վաստակավոր նկարիչ (ծ. 1918)