Czarna (gmina w powiecie bieszczadzkim)
| gmina wiejska | |||||||
.jpg) | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Powiat | |||||||
| TERC | 1801032 | ||||||
| Siedziba | |||||||
| Wójt | Jacek Przybyła | ||||||
| Powierzchnia | 184,62 km² | ||||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość | 13,0 os./km² | ||||||
| Nr kierunkowy | 13 | ||||||
| Kod pocztowy | 38-710, 38-709 | ||||||
| Tablice rejestracyjne | RBI | ||||||
Adres urzędu: Czarna Górna 7438-710 Czarna | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||
 49°19′N 22°40′E/49,324167 22,667778 | |||||||
| Strona internetowa | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_location_map.png)
Czarna – gmina wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krośnieńskim.
Siedzibą gminy jest Czarna Górna.
Według danych z 30 czerwca 2007[4] gminę zamieszkiwało 2384 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku gminę zamieszkiwało 2418 osób[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]1934–1939
[edytuj | edytuj kod]Gminę zbiorową Czarna utworzono 1 sierpnia 1934 roku w województwie lwowskim, w powiecie leskim, z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Czarna, Paniszczów, Rabe ad Ustrzyki Dolne, Sokołowa Wola, Zadwórze i Żołobek[6]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w 11 gromad (sołectw) gminy Czarna[7].
1939–1941
[edytuj | edytuj kod]Po wybuchu II wojny światowej granica niemiecko-sowiecka przedzieliła gminę wzdłuż Sanu. Cała gminy Czarna przeszła pod okupację radziecką, gdzie została zniesiona 17 stycznia 1940 i włączona do nowo utworzonego tam rejonu ustrzyckiego w obwodzie drohobyckim[8].
1941–1944
[edytuj | edytuj kod]Rejon ustrzycki przestał istnieć wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941. Na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 1 sierpnia 1941 obszar dawnej gminy Czarna wszedł w skład Generalnego Gubernatorstwa i utworzonego tam nowego dystryktu Galicja, gdzie odtworzono gminę Czarna w jej oryginalnych granicach. 15 listopada 1941 gminę Czarna włączono do powiatu sanockiego w dystrykcie krakowskim[9].
W 1943 roku gmina Czarna liczyła 4972 mieszkańców (2286 w Czarnej, 1084 w Paniszczowie, 521 w Rabem, 496 w Sokołowej Woli, 273 w Zadwórzu i 312 w Żołobku)[10].
1944–1952
[edytuj | edytuj kod]Latem 1944 przywrócono ponownie granicę na Sanie po zajęciu wschodnich terenów przez Armię Czerwoną, włączając ponownie cały obszar gminy Czarna do reaktywowanego 31 lipca 1944 rejonu ustrzyckiego w ZSRR[11]. Dawny obszar gminy podzielono na pięć rady wiejskie[12]:
- rada wiejska Czarna (Чорнянська сільська рада) – wieś Czarna (Чорна), chutor Kadołbyszcze (Кадовбище), Łazy (Лази), Nagórny (Нахирний), Skórkowe (Скіркове);
- rada wiejska Hoszów (Гошівська селищна рада) – wieś Hoszów (Гошів), chutor Zadwórze (Задвір'я);
- rada wiejska Paniszczów (Панищівська сільська рада) – wieś Paniszczów (Панищів);
- rada wiejska Rabe (Рябенська сільська рада) – wieś Rabe (Рябе), chutor Żołobek (Жолобик);
- rada wiejska Sokołowa Wola (Соколово-Волянська сільська рада) – wieś Sokołowa Wola (Соколова Воля).
1952–1954
[edytuj | edytuj kod]W wyniku włączenia do Polski z ZSRR w grudniu 1951 prawie całego rejonu ustrzyckiego w ramach umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951, obszar ten przekształcono w nowy powiat ustrzycki z siedzibą w Ustrzykach Dolnych[13].
1 stycznia 1952 w powiecie ustrzyckim w woj. rzeszowskim reaktywowano dawną gminę Czarna, jedak bez gromady Paniszczów, którą włączono do reaktywowanej gminy Polana. Obszar gminy Czarna zwiększył się jednak o wyłączone z ZSRR gromady Bystre, Lipie i Michniowiec, należące przed wojną do gminy Łomna w powiecie turczańskim[14].
Uformowanie granicy państwowej o kształcie linii prostej na tym odcinku spowodowało serię utrudnień zarówno w Polsce jak i ZSRR. W całości w granicach Polski znalazł się tylko dotychczasowy sielsowiet Lipie oraz prawie cały sielsowiet Bystre, oprócz południowo-wschodniego fragmentu, który zintegrowano z sielsowietem Mszaniec w ZSRR. Ponadto w granicach Polski znalazała się spora, zachodnia część sielsowietu Mszaniec (zintegrowano ją częściowo z Bystrem i częściowo z Bandrowem Narodowym[15] w Polsce) oraz południowo-zachodnia część sielsowietu Łopuszanka (zintegrowano ją z Michniowcem z Polsce). Ponadto spora, północno-wschodnia część sielsowietu Michniowiec (około jedna trzecia) pozostała także w ZSRR, gdzie została zintegrowana z sielsowietem Łopuszanka w rejonie strzyłeckim w obwodzie drohobyckim. Włączenie zachodniej części dawnej gminy Łomna do Polski przecięło niefortunnie historycznie uwarunkowane ciągi komunikacyjne w tym regionie; szczególnie włączenie Michniowca do Polski odcięło jedyne połączenie drogowe Łopuszanki ze Strzyłkami (siedzibą rejonu), przez co Łopuszcance pozostało tylko południowe połączenie z Chaszczowem w rejonie turczańskim w tymże obwodzie. Spowodowało to z kolei konieczność włączenia Łopuszanki do rejonu turczańskiego, do czego doszło 10 grudnia 1951[16].
1 lipca 1952 gmina Czarna w dalszym ciągu nie została podzielona na gromady[17]. Doszło do tego 29 września 1952, kiedy obszar odzyskany od ZSRR podzielono na siedem gromad[18]:
- Bystre (wieś Bystre, 3603,80 ha);
- Czarna (wieś Czarna, 2352 ha);
- Lipie (wieś Lipie, 935 ha);
- Michniowiec (wieś Michniowiec, 1809 ha);
- Rabe (wieś Rabe i przysiółek Zadwórze, 665,59 ha);
- Sokołowa Wola (wieś Sokołowa Wola, 672 ha);
- Żołobek (wieś Żołobek, 431,98 ha).
Wkrótce zniesiono gromadę Sokołowa Wola, włączając ją do gromady Czarna[19].
Gminę Czarna zniesiono 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[20]. Jej prawie cały obszar wszedł w skład nowej gromady Czarna, oprócz przysiółka Zadwórze, który włączono do gromady Jasień i PGR-u Czarna, który włączono do gromady Polana[19].
1973–
[edytuj | edytuj kod]Gminę wiejską Czarna reaktywowano 1 stycznia 1973 w powiecie bieszczadzkim w woj. rzeszowskim w związku z kolejną reformą administracyjną[21]. Gmina objęła[22]:
- 7 sołectw: Czarna Dolna, Czarna Górna, Lipie, Michniowiec, Polana, Rabe i Żłobek;
- 9 obrębów ewidencyjnych: Bystre, Chrewt, Paniszczów, Rosochate, Rosolin, Serednie Małe, Sokołowa Wola, Tworylne i Wydrne.
Nowa gmina Czarna objęła obszar zupełnie inny niż w jej pierwotnej odsłonie, a w jej skład weszły miejscowości należące przed wojną do:
- gminy Czarna w powiecie leskim – Czarna Dolna, Czarna Górna, Paniszczów, Rabe, Sokołowa Wola, Zadwórze i Żołobek;
- gminy Polana w powiecie leskim – Chrewt, Rosochate, Rosolin, Serednie Małe i Wydrne (miejscowości te po raz pierwszy znalazły się w granicach gminy Czarna);
- gminy Zatwarnica w powiecie leskim – Tworylne (miejscowość Tworylne po raz pierwszy znalazły się w granicach gminy Czarna, ponieważ po zniesieniu gminy Zatwarnica w 1952 roku, należała w latach 1952–1954 do gminy Polana);
- gminy Łomna w powiecie turczańskim – Bystre, Lipie i Michniowiec;
- gminy Ławrów w powiecie turczańskim – zachodnie stoki Mszańca między Bandrowem Narodowym a Bystrem.
1 czerwca 1975 roku gmina znalazła się w nowo utworzonym woj. krośnieńskim[23].
Od 1999 w powiecie bieszczadzkim w nowym województwie podkarpackim.
Struktura powierzchni
[edytuj | edytuj kod]Według danych z roku 2005[24] gmina Czarna ma obszar 184,62 km², w tym:
- użytki rolne: 26%
- użytki leśne: 60%
Gmina stanowi 16,22% powierzchni powiatu.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dane z 31 grudnia 2017 roku[5]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 2 418 | 100 | 1226 | 50,7 | 1192 | 49,3 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 13 | 7 | 6 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Czarna w 2014 roku[25].
Sołectwa[2]
[edytuj | edytuj kod]Miejscowości niezamieszkane na terenie sołectwa:
Sąsiednie gminy
[edytuj | edytuj kod]Cisna, Lutowiska, Solina, gmina Ustrzyki Dolne. Gmina sąsiaduje z Ukrainą.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31.12.2019. GUS, 2020. [dostęp 2020-10-13].
- ↑ a b BIP gminy. [dostęp 2012-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-12)].
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Rzeszowie
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2006. ISSN 1734-6118. (pol.).
- ↑ a b Gmina Czarna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-01-29], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 595
- ↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 101
- ↑ Хроніка за 17 січня 1940 року на сайті Інститут історії України НАН Україн
- ↑ Dekret o zmianie granic Starostw Powiatowych i Związków Gmin w Okręgu Krakau, z dnia 3 listopada 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, str. 659)
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
- ↑ 1944 рік в історії (history.org.ua)
- ↑ NBUV
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 446
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448
- ↑ Bandrów Narodowy znalazł się w gminie Jasień.
- ↑ УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР ПРО ЛІКВІДАЦІЮ НИЖНЬО-УСТРІЦЬКОГО РАЙОНУ І ДЕЯКИХ СІЛЬСЬКИХ РАД СТРІЛКІВСЬКОГО ТА ХИРІВСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. 1952, nr 12, poz. 55
- ↑ a b Uchwała Nr 35/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu ustrzyckiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 19
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Gmina Czarna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Części wsi |
|
