Kolcopiórki

Kolcopiórki
	Dasyornithidae
	Sibley & Ahlquist, 1985
	; Przedstawiciel rodziny – kolcopiórek rudy (D. broadbenti)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	kolcopiórki
	Typ nomenklatoryczny
	Rodzina: Dasyornis Vigors & Horsfield, 1827; Rodzaj: Dasyornis australis Vigors & Horsfield, 1827 (= Turdus brachypterus Latham, 1801)
Synonimy
	Rodzaju: Sphenura M.H.C. Lichtenstein, 1820; Sittina Schinz, 1825; Dasiornis Swainson, 1831; Maccoyornis Mathews, 1912;
	Rodzaju: Sphenura M.H.C. Lichtenstein, 1820; Sittina Schinz, 1825; Dasiornis Swainson, 1831; Maccoyornis Mathews, 1912;
Rodzaje i gatunki
	Dasyornis Vigors & Horsfield, 1827; 4 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Dasyornis Vigors & Horsfield, 1827; 4 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kolcopiórki^[8] (Dasyornithidae) – monotypowa rodzina małych, skrytych ptaków z podrzędu śpiewających (Oscines) w obrębie rzędu wróblowych (Passeriformes), wyodrębniona z Acanthizidae^[9]^[10]^[11]^[12]. Występują w południowo-zachodniej, południowo-wschodniej i wschodniej Australii^[13]. Czasami są zaliczane do jednej rodziny z lamparcikami i buszówkowatymi.

Charakterystyka

Wszystkie gatunki charakteryzują się skromnym, brązowo-szarym upierzeniem i długim ogonem o zaokrąglonym końcu. Długość ciała 17–25 cm; masa ciała 26–77 g^[11]. Zasiedlają nadbrzeżne zarośla. Występują daleko od siebie, co sugeruje, że kiedyś ich obszar był znacznie większy. Jeden z nich, kolcopiórek mały, został reintrodukowany do południowo-zachodniej Australii. Ten gatunek oraz kolcopiórek rudy są zagrożone wyginięciem wskutek intensywnej zabudowy na obszarze ich występowania.

Kolcopiórki są skryte i płochliwe. Zjadają głównie bezkręgowce. Większość czasu spędzają chodząc lub skacząc po ziemi między niskimi roślinami i kępkami trawy. Zazwyczaj ich obecność można stwierdzić jedynie na podstawie przenikliwego, acz melodyjnego śpiewu i ostrych głosów porozumiewawczych. Nieczęsto przelatują więcej niż 20 m. Mało wiadomo na temat ich zwyczajów lęgowych. Budują z traw i patyków kuliste albo kopulaste gniazda i składają prawie zawsze 2 jaja.

Systematyka

Etymologia

Dasyornis (Dasiornis): gr. δασυς dasus „włochaty, kudłaty”; ορνις ornis, ορνιθος ornithos „ptak”^[14].
Sphenura: gr. σφην sphēn, σφηνος sphēnos „klin”; ουρα oura „ogon”^[15]. Gatunek typowy: Turdus brachypterus Latham, 1801.
Sittina: gr. σιττη sittē „ptak przypominający dzięcioła”^[16].
Maccoyornis: prof. Sir Frederick McCoy (1823–1899), irlandzki geolog, założyciel Melbourne Museum; gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos „ptak”^[17]. Gatunek typowy: Sphenura broadbenti McCoy, 1867.

Podział systematyczny

Do rodziny należy jeden rodzaj z trzema występującymi współcześnie gatunkami^[8]:

Dasyornis broadbenti (McCoy, 1867) – kolcopiórek rudy
Dasyornis brachypterus (Latham, 1801) – kolcopiórek brązowy
Dasyornis longirostris Gould, 1841 – kolcopiórek mały

Opisano również gatunek wymarły z miocenu dzisiejszej Australii^[18]:

Dasyornis walterbolesi Nguyen, 2019

Uwagi

↑ Inna nazwa dla Sphenura M.H.C. Lichtenstein, 1820.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Dasyornis Vigors & Horsfield, 1827.

Przypisy

↑ Dasyornithidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Ch. Sibley & J.E. Ahlquist. The Phylogeny and Classification of the Australo-Papuan Passerine Birds. „Emu”. 85 (1), s. 1–14, 1985. DOI: 10.1071/MU9850001. (ang.).
↑ M.H.C. Lichtenstein: Verzeichniss der Doubletten des Zoologischen Museums der Königl. Universität zu Berlin: nebst Beschreibung vieler bisher unbekannter Arten von Säugethieren, Vögeln, Amphibien und Fischen. Berlin: In Commission bei T. Trautwein, 1820, s. 7. (niem.).
↑ H.R. Schinz: Das Thierreich, eingetheilt nach dem Bau der Thiere als Grundlage ihrer Naturgeschichte und der vergleichenden Anatomie von den Herrn Ritter von Cuvier. Cz. 4: Zoophyten. Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’schen Buchhandlung, 1825, s. 543. (niem.).
↑ W. Swainson: Northern Zoology. W: J. Richardson (red.): Fauna boreali-americana, or, The zoology of the northern parts of British America: containing descriptions of the objects of natural history collected on the late northern land expeditions under command of Captain Sir John Franklin, R.N. Cz. 2: The Birds. London: John Murray, 1831, s. 157. (ang.).
↑ G.M. Mathews. New generic names for Australian birds. „Austral Avian Record”. 1, s. 113, 1912. (ang.).
↑ N.A. Vigors & T. Horsfield. A Description of the Australian Bird in the Collection of the Linnean Society; with an Attempt at arranging them according to their natural Affinities. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15, s. 231, 1827. (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Dasyornithidae Schodde, 1975 - kolcopiórki - Bristlebirds (wersja: 2017-03-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-24].
↑ A.C. Driskell & L. Christidis. Phylogeny and evolution of the Australo-Papuan honeyeaters (Passeriformes: Meliphagidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 31 (3), s. 943–960, 2004. DOI: 10.1016/j.ympev.2003.10.017. (ang.).
↑ R.E. Johnstone, G.M. Storr: Handbook of Western Australian Birds. Cz. 2: Passerines. Perth: Western Australian Museum, 2004. ISBN 978-1-920843-11-3. (ang.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Bristlebirds (Dasyornithidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.dasyor1.01. [dostęp 2023-05-24]. (ang.).
↑ J.L. Gardner, J.W.H. Trueman, D. Ebert, L. Joseph & R.D. Magrath. Phylogeny and evolution of the Meliphagoidea, the largest radiation of Australasian songbirds. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 55 (3), s. 1087–1102, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.02.005. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlebirds, pardalotes, Australasian warblers. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-25]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Dasyornis [dostęp 2022-01-05] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Sphenura [dostęp 2022-01-05] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Sittina [dostęp 2023-05-24] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Maccoyornis [dostęp 2022-01-05] .
↑ J.M.T. Nguyen. A new species of bristlebird (Passeriformes, Dasyornithidae) from the early Miocene of Australia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 39 (1), 2019. DOI: 10.1080/02724634.2019.1575838. (ang.).

Bibliografia

D. Burni, B. Hoare, J. DiCostanzo, BirdLife International (mapy wyst.), P. Benstead i inni: Encyklopedia Ptaki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15733-3.
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[4] Inna nazwa dla Sphenura M.H.C. Lichtenstein, 1820.

[6] Niepoprawna późniejsza pisownia Dasyornis Vigors & Horsfield, 1827.

[itis-1] Dasyornithidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[sib&ahl-2] Ch. Sibley & J.E. Ahlquist. The Phylogeny and Classification of the Australo-Papuan Passerine Birds. „Emu”. 85 (1), s. 1–14, 1985. DOI: 10.1071/MU9850001. (ang.).

[Lichtenstein-3] M.H.C. Lichtenstein: Verzeichniss der Doubletten des Zoologischen Museums der Königl. Universität zu Berlin: nebst Beschreibung vieler bisher unbekannter Arten von Säugethieren, Vögeln, Amphibien und Fischen. Berlin: In Commission bei T. Trautwein, 1820, s. 7. (niem.).

[sch-5] H.R. Schinz: Das Thierreich, eingetheilt nach dem Bau der Thiere als Grundlage ihrer Naturgeschichte und der vergleichenden Anatomie von den Herrn Ritter von Cuvier. Cz. 4: Zoophyten. Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’schen Buchhandlung, 1825, s. 543. (niem.).

[swa-7] W. Swainson: Northern Zoology. W: J. Richardson (red.): Fauna boreali-americana, or, The zoology of the northern parts of British America: containing descriptions of the objects of natural history collected on the late northern land expeditions under command of Captain Sir John Franklin, R.N. Cz. 2: The Birds. London: John Murray, 1831, s. 157. (ang.).

[Mathews-8] G.M. Mathews. New generic names for Australian birds. „Austral Avian Record”. 1, s. 113, 1912. (ang.).

[Vigors&Horsfield-9] N.A. Vigors & T. Horsfield. A Description of the Australian Bird in the Collection of the Linnean Society; with an Attempt at arranging them according to their natural Affinities. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15, s. 231, 1827. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-10] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Dasyornithidae Schodde, 1975 - kolcopiórki - Bristlebirds (wersja: 2017-03-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-24].

[Driskell&Christidis-11] A.C. Driskell & L. Christidis. Phylogeny and evolution of the Australo-Papuan honeyeaters (Passeriformes: Meliphagidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 31 (3), s. 943–960, 2004. DOI: 10.1016/j.ympev.2003.10.017. (ang.).

[Johnstone&Storr-12] R.E. Johnstone, G.M. Storr: Handbook of Western Australian Birds. Cz. 2: Passerines. Perth: Western Australian Museum, 2004. ISBN 978-1-920843-11-3. (ang.).

[botw-13] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Bristlebirds (Dasyornithidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.dasyor1.01. [dostęp 2023-05-24]. (ang.).

[Gardner&inni-14] J.L. Gardner, J.W.H. Trueman, D. Ebert, L. Joseph & R.D. Magrath. Phylogeny and evolution of the Meliphagoidea, the largest radiation of Australasian songbirds. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 55 (3), s. 1087–1102, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.02.005. (ang.).

[ioc-15] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlebirds, pardalotes, Australasian warblers. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-25]. (ang.).

[16] The Key to Scientific Names ↓, Dasyornis [dostęp 2022-01-05] .

[17] The Key to Scientific Names ↓, Sphenura [dostęp 2022-01-05] .

[18] The Key to Scientific Names ↓, Sittina [dostęp 2023-05-24] .

[19] The Key to Scientific Names ↓, Maccoyornis [dostęp 2022-01-05] .

[walterbolesi-20] J.M.T. Nguyen. A new species of bristlebird (Passeriformes, Dasyornithidae) from the early Miocene of Australia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 39 (1), 2019. DOI: 10.1080/02724634.2019.1575838. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[b]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

barglikowce (Acanthisitti)	bargliki
tyrankowce (Tyranni)	brodawniki szerokodzioby nosoczuby oliwczyki kurtaczki gorzykowate bławatnikowate bekardowate ostrodzioby królówki krzykaczyki szerokodziobki tęczaki muchotyranikowate tyrankowate obrożniki mrówkożery chronkowate kusaczki krytonosowate mrówkowody liściarki tęgosterowate garncarzowate
śpiewające (Oscines)	lirogony gąszczaki altanniki korołazy chwostkowate kolcopiórki miodojady lamparciki buszówkowate ziemnodrozdy stadniaki pieszaki liszkojady maoryski kowaliczki trzaskacze koralniczki czubce górniki jagodniki wireonkowate fletówki wilgowate szuflodziobki ostroloty łuskowczyki krępaczki wangowate gołogłowy paskowniki dzierzbiki satynki wachlarzówki dziwogony monarki modrogłówki cudowronki skałowrony czarniaki kruczaki dzierzby białoczuby krukowate płatkonosy jagodziaki koralniki miodniki długobiegi sępowronki skałoskoczki skalinkowate aksamitniki owadówki sikory remizy skowronki wąsatki nikatory krótkosterki chwastówkowate trzciniaki świerszczaki mimiki madagaskarniczki skąpoogonki jaskółkowate świstunki pokrzewczyki raniuszki wierzbówkowate bilbile pokrzewki ogoniatki szlarniki tymaliowate dżunglaki sikorniki pekińczyki mysikróliki palmowce jemiołuszki jedwabniczki jagodówki persówki reliktowce pomurniki kowaliki pełźce pełzacze siwuszki strzyżyki perłopiórki pluszcze bąkojady przedrzeźniacze szpakowate muchołówkowate drozdowate dudkowce górodrozdy kwiatówki nektarniki turkuśniki zieleniki złotogłówki tybetańczyki wikłaczowate astryldowate wdówki płochacze wróble pliszkowate łuszczakowate tanagrzce poświerki trznadle pasówki lasówki słowikówki kacykowate hispaniole zeledonki platynki trelniki antyle hispaniolczyki kardynały tanagrzyki tanagrowate